Alisher Navoiy (1441 -1501)

«HAYRAT UL-ABROR» DOSTONIDAN

O‘NINCHI MAQOLAT

Har kishikim, tuzluk erur peshasi,

Kajrav esa charx ne andeshasi.

O‘qki, tuz o‘ldi tayaroni aning,

Bo‘lsa yer egri, ne ziyoni aning?

Yo‘l necha tuz, yo‘lchig‘a maqsad qarib,

Xamlig‘idin tushsa yiroq yo‘q ajib.

Nay tuz uchun istar ani ahli hoi,

Chun tuz emas, egri ko‘rar go‘shmol.

Nayza bo‘lib tuzlugidin sarbaland,

Chirmosh uchun bandg‘a qolib kamand.

Sham’ bo‘yi tuz kelib ayvon aro,

Shohidi bazm o‘ldi shabiston aro.

Egri uchush birla chu ko‘p aylanib,

Qaydaki parvona borib o‘rtanib.

Sarvkim, ul to‘g‘ri chekib qomatin,

Ko‘rmayin osobi (osubi xazon) xazon ofatin.

Chirmashibon sunbuli tar bog‘ aro,

Egrilik oning yuzin aylab qaro.

Tuz durur egri qili to soz erur,

Egri bo‘lur emdiki, nosoz erur.

Bo‘ldi chu mistar xatig‘a tuz qaram (tuz raqam),

Boshini olmas raqamidin qalam.

Bir xati gar egri tushar bir nuqat,

Nusxada har safhadadur egri xat.

Rostqalam xalq erurlar salim,

Egri durur xatki, emas mustaqim.

Rostdur ulkim (Rostdur ul kim) , nazari to‘g‘ridur,

Kim iligi egridur, ul o‘g‘ridur.

Bo‘lsa ilik egrilik ichra samar,

El ani kesmak-la (El ani kesmakda) tuz etgay magar.

Ko‘zki erur egri aning xilqati,

Birni iki ko‘rmak erur san’ati.

Har kishikim, istasa tuzlukka g‘avr,

Anglagil onikim, erur ikki tavr:

Bir buki, yolg‘ong‘a taassuf bila,

To‘g‘ri degay so‘zni takalluf bila.

Yaxshidur avvalg‘isi xud begumon,

Lek ikkinchisi ham ermas yomon.

Har kishi yolg‘onni desa, lek kam,

Bo‘lg‘ay edi kosh bu davronda ham.

Lek bu chinlikki, Haq etmish ato,

Ko‘rki ulus olnida uldur xato.

Ulki xato so‘ziga oyin erur,

Zu’mida ulkim, bu xato chin erur.

Kimki bu davronda qilur rostliq,

Yo‘qtur ishi g‘ayri kam-u ko‘stliq.

Davr chu kajlikka qilur iqtizo,

Sen tilasang rost, emastur rizo.

Egri-yu tuz vasfi muhaqqaq durur,

Botil erur egri-yu tuz haq durur.

Sham’ki, tuzluk bila masrur o‘lur (masrur erur) ,

Garchi kuyar boshtin-ayoq nur o‘lur (nur erur) .

Barqki, egrilik o‘lubtur xo‘yi,

Garchi yorur, lek borur yer quyi.

To reja chekmas yeriga bog‘bon,

Bog‘ hamon zebda jangal hamon.

Molasiz ul tuxmki, dehqon sochar,

Suvni teng ichmas necha yakson sochar.

Necha musattah esa ko‘zgu yuzi,

Tuz ko‘runur shohidi mahro‘ yuzi.

Xud yuzi garchi musayqal durur,

Girdi uzor anda mutavval durur.

Tuz ko‘runur mehr chu turg‘on suda,

Egri bo‘lur ishtarak urg‘on suda.

Sahv ila yolg‘on demak ermas hisob,

Bilgach ani chunki qilur ijtinob.

Ulki shior ayladi yolg‘on demak,

Bo‘lmas ani er-u musulmon demak.

Nechaki jahd aylasa kozib kishi,

Bir-iki dast ilgari borg‘ay ishi.

G‘ofil esa xalq bu ahvoldin,

Voqif erur tengri xud ul holdin.

Elga necha maxfi esa bu sifat,

Zohir etar yolg‘on o‘zin oqibat.

Kizb qilur burnog‘i subh oshkor,

Nurini ko‘rkim, nechadur poydor...

Har kishi ont ichti sharorat bila,

Kizb esa daf o‘ldi kaforat bila.

Kimki o‘zi ayladi yolg‘on so‘zin,

Kizb, der el, chin desa, yolg‘on so‘zin.

Ranjga (Ranjg’a) solg‘on bu xasorat oni,

Aylamas ozod kaforat oni.

Kimsaga yolg‘onchi debon qolsa ot,

Bu ot ila chorlasalar o‘z-u yot.

Sidq xitobi yana yonmas anga,

Chin desa ham, xalq inonmas anga.

Kimki chini el aro yolg‘on durur,

Yolg‘oni chinlikka ne imkon durur?

Necha zarurat aro qolg‘on chog‘i,

Chin demas ersang, dema yolg‘on dog‘i.