Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

bor.    
Sotsilogik  metod.  Yuqoridagi  sanab  ko‘rsatilgan  metodlar  qo‘llashda    tadqiq 
qilinayotgan  o‘quvchilar  soni    chegaralangan  ularning  kamchiligi  ham  shunda  ekanligini 
bilishimiz  darkor.  Bunday  paytda  o‘quvchilarning  ko‘pchiligi  bilan  ommaviy  ravishda 
pedagogika  fanining  u  yoki  bu  muammosini  hal  etishda    sosiologik  metodini  qo‘llash  talab 
qilinadi. Misol uchun  maktab o‘quvchilari  o‘zlarining  bo‘sh vaqtlardini  qanday  o‘tkazishini 
aniqlash uchun tezlikda anketa savollari asosida so‘rash  ko‘plab o‘quvchilardan  o‘tkaziladi va 
aniq bir  xulosaga kelinadi.                                                                                               
 
Keyingi  yillarda pedagogika fanida  matematik metod va xususan statistika materillarini 
ishlash    metodlari    keng  qo‘llanilmoqda.  Masalan;  maktablarning  birida    matematika  fani 
bo‘yicha  o‘quvchilarning  uy  ishlarini    bajarilishi  o‘rganilganda    IV  sinfda    uy  vazifalarini 
mustaqil  bajarish  -80

,  VI  sinfda-75

,  VIII  sinfda-55

  tashkil  qilganligi  aniqlangan.  Buning 
asosiy  sababi  nimaligi  aniqlash  darkor.  Buning  sababi  ikki  tomonlama  yuz  berishi  mumkin. 
Birinchidan , mazkur matematika fanining o‘qua dasturi murakkablashganligidan yoki shu fanni 
o‘qitish sifati pastligidan izlash kerak . 
 
Pedagogika  ilmiy  tekshirishlari  metodlaridan  biri  nazariy  pedagogik  g‘oyalarni  tahlil 
qilish  metodidir.  (Metod  teoreticheskogo  analiza  pedagogicheskix  idey).  Bu  metod  ta‘lim-
tarbiyaning  chuqur  muhim  masalalarini  ilmiy  umumlashtirish  bilan  emas.  Balki  uni  amalga 
oshirishda  yangi  qonuniyatlarni  tajribaga  asoslangan(emprik  metod)  yordamida  amalga 
oshiriladi.Buni quyidagi misol bilan isbotlash mumkin. Shaxsni umumiy maqsadli rivojlantirish, 
shaxsni har tomonlama rivojlantirish bilan o‘zaro aloqadorlikda amalga oshadi. A.S.Makarenko 
ta‘kidlaganidek,  odam  organizmi  alohida-alohida  holda  rivojlanmaydi,  balki  barchalari  o‘zaro 
uzviy bog‘liqlikda bir vaqtda rivojlanadi degan xulosaga kelgan.  
 
Bundan shunday xulosa chiqarish to‘g‘ri bo‘ladi. Tarbiya jarayoni shaxsni har tomonlama 
rivojlantirishini ta‘minlamog‘i kerak. 

---

 
Modellashtirish  -  bu  real  mavjud  pedagogika  tizimiga  aynan  o‘xshash  maxsus  andoza 
(model) ni  yaratib, unda bu tizimni tashkil qilish va faoliyat ko‘rsatish prinsiplarini takrorlagan 
holda  uning  moddiy  yoki  hayoliy  tarazda  ishlab  ko‘rish  demakdir.  Modellashtirish  yordamida 
tizimning  ushbu  aniq  holatda  muhim  bo‘lmagan  xususiyatlaridan  chetga  chiqish  mumkin. 
Tadqiqotchi  pedagog  bu  metoddan  foydalanarkan,  ayrim  xususiyatlar,  shakllari  va  jarayonlarni 
analitik tarzda o‘rganish o‘rniga nazort  qiladigan sharoitlardagi  yaxlit  tizimlarni sintetik tarzda 
bilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
Turli  fanlardan  dars  beradigan  o‘qituvchilar  o‘quvchilar  bilan  ishlashda  o‘z  maqsadlariga 
erishishda  o‘ziga  xos  ilmiy  tadqiqot  metodlaridan  foydalanishdi.  Masalan,  matematika 
o‘qituvchisi kibernetika metodidan, fizika o‘qituvchisi o‘quvchilar ijodini o‘rganish metodidan, 
ximiya  o‘qituvchisi  anketa  metodidan  boshlang‘ich  sinf  o‘qituvchisi  suhbat  metodidan 
foydalanib o‘z maqsadiga erishdi. 
1.  Vaziyatni tahlil qiling va ularning ish usullariga baho bering? 
2.  Siz  mutaxassis  sifatida  o‘z  maqsadingizga  qanday  ilmiy  tadqiqot  metodlaridan 
foydalangan holda erishmoqchisiz? 
3.  Siz bu muammoni qanday ijodiy hal qilasiz?