Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

---

 

1 

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS 

TA’LIM VAZIRLIGI 

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT 

UNIVERSITETI 

 

O’ZBEK FILOLOGIYASI FAKULTETI 

 

O’ZBEK TILSHUNOSLIGI KAFEDRASI 

 

MAVZU: 

SO’Z VA UNING XUSUSIYATLARI 

 

MALAKAVIY BITIRUV ISHI 

 

Bajardi: 

Alimova D.

 

Ilmiy rahbar: dots.Aliqulov Z. 

Malakaviy bitiruv ishi o’zbek tilshunosligi kafedrasida bajarildi.  

Kafedraning 2011–yil 20-maydagi majlisida muhokama qilindi va himoyaga 

tavsiya etildi (bayonnomasi №___) 

Kafedra mudiri:   

 

 

prof.A.Abdusaidov 

Malaviy bitiriv ishi YaDAKning  2011-yil  -----  iyundagi majlisidahimoya 

qilindi va ----- foizga baholandi (bayonnoma 

№  ___)  

 

YaDAK raisi: 

A’zolari: 

 

 

 

 

SAMARQAND - 2011 

---

 

2 

Reja: 

1.  Kirish 

 

2.  I bob. 

So’z va uning xususiyatlari. So’zlarni turkumlarga ajratishda yangicha 

qarashlar. 

 

3.  II bob. 

So’z-gaplar. Oraliq so’z turkumlari. 

 

4.  Xulosa. 

 

5.  Adabiyotlar ro’yxati.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

3 

Mundarija  

 

1.  Kirish…………………………………………………………………3 

 

2.  I bob. 

So’z va uning xususiyatlari. So’zlarni turkumlarga ajratishda yangicha 

qarashlar………………………………………………………………………12 

 

3.  II bob. 

So’z-gaplar. Oraliq so’z turkumlari……………………………………… 25 

 

4.  Xulosa………………………………………………………………… 51 

 

      5. Adabiyotlar ro’yxati…………………………………………………. 54 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

4 

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti 

405-guruh talabasi Qodirova Mohiraning “O’zbek tilida so’z-gaplarning 

lingvistik talqini (Zamonaviy materiallar misolida)” mavzudagi bitiruv ishi 

haqida ilmiy rahbarning  

M U L O H A Z A S I 

 

Ma’lumki, tilshunoslik so’zni tasnif etish, lug’at tarkibidagi so’zlarni 

turkumlarga ajratish uzoq davrlardan buyon o’rganib kelinganligiga qaramasdan 

hozirga qadar o’z yechimini topganligi barchamizga ayondir. Mavjud so’zlarni 

turkumlariga ajratishda an’anaviy usullarda ya’ni so’zlarni mustaqil, yordamchi 

guruhlarga ajratilar edi.  

Talaba Qodirova Mohira so’zlarni turkumlarga ajratishda an’anaviy 

uslublardan foydalangan holda zamonaviy tilshunoslik nuqtai nazardan so’zlarni 

manoviy sintaksik va morfologik tasnif asosida tahlil etishni o’z oldiga maqsad 

qilib qo’ygan edi. Talaba Qodirova Mohira bitiruv ishiga oid ilmiy adabiyotlar 

vailmiy maqolalar bilan tanishib chiqqan holda so’z-gaplar deb yuritmasdan ularni 

morfologik nuqtai nazardan oraliq so’z turkumlari deb etirof etadi  va buni faktik 

materiallar asosida isbotlab berishga harakat qildi. Ishning nazariy va amaliy 

ahamiyati shundaki, mavjud darsliklardagi turlicha qarashlarni yaxlit bir sistema 

asosida tasnif etilishini taklif etadi.  

Zero, Qodirova Mohira to’g’ri ta’kidlaganidek so’z-gaplar qatoriga kiritilgan 

taqlid so’zlar,  modal so’zlar va undovlarni nutq jarayonida mustaqillik va 

yordamchilik xususiyatlariga ega bo’lganligi tufayli ularni oraliq so’z turkumlari 

degan fikrga qo’shilganligini alohida ko’rsatish lozim. Shu o’rinda zamonaviy 

o’zbek tilshunosligida taqlid so’zlarni mustaqil so’z turkumi deb e’tirof 

etilganligini inkor qilgan holda ularning mustaqil so’z turkumiga daxildor 

emasligini misollar asosida isbotlashga harakat qilgan. Xulosa qilib aytganda, 

Qodirova Mohira berilgan vazifani o’z vaqtida, sitqi dildan bajarib berilgan 

mavzuni, ilmiy asosda mustaqil ravishda bajardi.  

---

 

5 

Mavzuning murakkabligi va dolzarbligi inobatga olinadigan bo’lsa kelgusida 

bu sohada talaba katta yutuqlarga erishishga shubha yo’q, ish mustaqil ravishda 

bajarilgan, uni himoya qilish YaDAKga tavsiya etish mumkun deb hisoblayman.