Amaliy mashg’ulot №1 Aktiv va passiv elektron komponentlardan tashkil topgan ketma-ket va parallel zanjirlarni xisoblash

Rezistorlarni ketma-ket, parallel va aralash ulash usullari. Ketma-ket ulangan rezistorlar qatorining ekvivalent qarshiligi har bir rezistor qarshiliklarning algebraik yig‘indisiga teng:

r = r ₁+ r ₂+... + R_n (1.8)

Parallel ulash deb rezistorlarning shunday ulanishiga aytiladiki, bunda elektr zanjirining ikki tuguni orasida bir nechta rezistorlar ulangan bo‘ladi. Bu zanjir qismining ekvivalent o‘tkazuvchanligi barcha parallel shoxobchalar o‘tkazuvchanliklari yig‘indisiga teng bo‘lib, quyidagicha ifodalanadi:

G = G_l + G₂ +... + Gn, (1.9)

yoki

, (1.10)

Har bir shoxobchadagi qarshiliklar o‘zaro teng bo‘lsa, ya’ni R₁ = R = … = R_n bo‘lib, n ta shoxobcha parallel ulaganda umumiy qarshilik:

R = R_n / n (1.11)

Ikkita R₁ va R₂ rezistorlar parallel ulanganda ulaming ekvivalent qarshiligi:

R = R₁ * R₂ / R ₁+ R₂ (1.12)

Rezistorlarni aralash ulash deganda rezistorlar yoki zanjir qismlari ketma-ket va parallel ulanishlardan iborat bo‘ladi.

O‘tkazgich qarshiligining haroratga bog‘liqligi:

R₂=R₁[1+α(θ₂- θ₁)] (1.13)

bu yerda R₁ – θ₁ haroratdagi o‘tkazgichning qarshiligi, (Ω);

R₂ - θ₂ haroratdagi o‘tkazgichning qarshiligi, (Ω);

α - qarshilikning harorat koeffitsienti bo‘lib, son jihatdan o‘tkazgichni 1⁰C haroratga qizdirishda qarshilikning nisbiy o‘zgarishiga teng.

Elektr tokining energiyasi va quvvati

Zanjirning bir qismida, t vaqt davomida Q zaryadni ko‘chirishga sarflangan ish (energiya W):

A = W = U • Q, yoki A = W = U *I* t (1.14)

tenglama bilan ifodalanadi va bu yerda A bajarilgan ish Joul birligida o‘lchanadi (J).

E.Yu.K e bilan elektr energiya manbasining bajargan ishi:

A = E • Q yoki A = E • I • t (1.15)

Yuklama iste’mol quvvati:

p = a / t = U • I = R • I² = u²/r (1.16)

tenglama bilan ifodalanadi va bu yerda p - quvvat (W) birlikda o‘lchanadi.

Manba yoki generatorda ishlab chiqariladigan quvvat:

P_g = E*I (1.17)

Energiyaning saqlanish qonuni bo‘yicha generatorning quvvati iste’molchilar quvvatlarining algebraik yig‘indisiga teng bo‘lib, uni elektr zanjirlaridagi quvvatlar balansi deyiladi va quyidagicha ifodalanadi:

p_g =⅀P_i, E* I = ⅀I²R_i (1.18)