Амаliy mashg’ulot №1: hfx fanining asosiy tushunchalari mohiyati, хavf turlarini, ularni guruhlash va identifikatsiyalash

Tabiiy muhitning asosiy oqimlari.
Texnosferadagi asosiy oqimlar.
- quyosh nurlanishi, yulduz va
planetalar nurlanishi;
- kosmik nurlar, chang, asteroidlar;
- erning elektr va magnit maydoni;
- ekosistemalarda, biosferada
moddalar aylanishi;
- atmosfera, gidrosfera va litosfera
holatlari shu jumladan
favqulodda holatlar;
- boshqalar.
- xomashyolar, energiyalar oqimi;
- iqtisodiyot sohasi mahsulotlarining
oqimi;
- iqtisodiyot sohasi chiqindilari;
- maishiy chiqindilar;
- axborot oqimlari;
- transport oqimlari;
- yorug’lik oqimi (sun`iy yoritish);
- moddalar va texnogen
avariyalardagi energiya
oqimlari;
- boshqalar.

---

Ijtimoiy muhitdagi asosiy oqimlar.
Hayot faoliyati jarayonida inson
iste`mol qiladigan va chiqaradigan
asosiy oqimlar.
- axborot oqimlari (o`qitish, davlat 
boshqaruvi, xalqaro hamkorlik 
boshqalar);
- odamlar oqimi (demografik
portlash, aholi urbanizatsiyasi);
- narkotik , alkogol vositalar va
boshqa oqimlari;
- boshqalar.
- kislorod, oziq-ovqat, suv va boshqa
moddalar (alkogol, tamaki, 
narkotiklar)oqimlari;
- energiyalar oqimi (mexanik, issiqlik, 
quyosh va boshqalar);
- informatsiya oqimlari;
-hayot faoliyat jarayonidagi
chiqindilar oqimi;
-boshqalar.

---

HFX insonni har qanday muhitdagi faoliyatida uning xavfsizligi va
sog’ligini ta`minlovchi, xavfli va zararli omillardan himoya qiluvchi
amaliyot va nazariyani qamrab olgan ilmiy bilimlar majmuidir.
Bu fan quyidagi asosiy masalalarni yechadi:
- atrof muhitning noqulay ta`sirlarini turkumlaydi (aniqlaydi va sonli
baholaydi);
- insonni xavflardan himoyalaydi yoki unga noqulay omillar ta`sirini oldini
oladi;
- xavfli va zararli omillarni ta`siri salbiy oqibatlarini tugatish;
- muhitda insonga normal, shinam sharoit yaratish.

---

HFXning integral ko`rsatkichi hayotning davomiyligi hisoblanadi.
Sivilizatsiya taraqqiyoti (ilmiy-texnikaning, iqtisodning rivojlanish,
qishloq xo`jaligini industrlashtirish, har xil energiyalardan foydalanish -
yadro energiyasigacha, yangi mashina va mexanizmlarni yaratilishi,
zararkunandalarga qarshi har xil o`g’itlarning qo`llanilishi) inson
sog’ligiga salbiy ta`sir etuvchi zararli omillar miqdorini sezilarli darajada
ko`paytirmoqda. SHu sababli ushbu omillardan himoyalash inson hayot
faoliyatini taminlashning muhim elementi bo`lib qolmoqda.
Insoniyat paydo bo`lgandan boshlab o`zining ko`payishi davomida
iqtisodiyotni rivojlantirish bilan birga xavfsizlikning ijtimoiy-iqtisodiy
sistemasini yaratdi. Buning oqibatida insonga zararli ta`sirlar sonini
oshishiga qaramasdan insonning xavfsizligi darajasi ortdi. Hozirgi vaqtda
eng rivojlangan mamlakatlarda insonlarning o`rtacha umr ko`rishi 77
yoshni tashkil qiladi.
“Hayot faoliyati xavfsizligi” kursi inson organizmi va atrof muhit
o`rtasidagi murakkab aloqalarni bilish jarayonini ko`zda tutadi. Insonni
muhitga ta`siri fizikaviy qonunlar bo`yicha muhitning barcha tashkil
etuvchilari (komponentlari)ni qarama-qarshi ta`sirini yuzaga keltiradi.
Inson
organizmi
u
yoki
bu
ta`sirlarni
moslashish
chegarasidan
oshmaguncha og’riqsiz qabul qiladi.

---