14-rasm. Tranzistorning prinsipial va struktura sxemasi.
(tranzistor)lar huddi uch elektrodli vakuum lam’alar kabi ishlaydi. Bunda emitter katod rolini, kollektor esa anod rolini o‘ynaydi, to‘rning o‘rnida baza bo‘ladi. Tiristorlar yarimo‘tkazgichli qurilma hisoblanib quvvatli yuklamalarni boshqarish uchun ishlatiladi. Ularni toki 1000 A gacha bo‘ladi. Tiristorlar (boshqariluvchi diodlar) to‘rt qatlamli strukturaga ega bo‘lib (p-n-p-n) uchta elektrodi mavjud: anod, katod va boshqaruvchi elektrod (3-rasm a, b). G’ilofni misli asosi tiristorni anodi 3 hisoblanadi, katod 1
egiluvchan mis sim, boshqaruvchi elektrod 2-chiqish bo‘ladi. Tiristorni ochish uchun
ikkita usul mavjud. Birinchisi, anod – katodga qo‘yiladigan kuchlanishni uzib – ulash
kuchlanishiga qadar ko‘paytirish kerak. Bunda tiristor qarshiligi keskin kamayadi va u ochiladi. Ikkinchi usulda boshqaruvchi elektrod – katod zanjiriga o‘zgarmas tok beriladi, natijada boshqarish zanjirida tok hosil bo‘ladi.
16-rasm. Tiristorning ko‘rinishi.Bunda tiristor oz anod kuchlanishida ochiladi.
Topshiriq.1.Tranzistor va tiristor tuzulishi ko‘zdan kechiriladi. 2.Ularni ma’lumotlari yozib olinadi. 3.Sxema tuzilib tranzistor va tiristor sinab ko‘riladi. 4.Ishga xulosa qilinadi.
Nazorat uchun savollar. 1.Tranzistorni, tiristorni tuzilishi qanday? 2. p-n-p tuzilish qanday?
3.Ularning ishlashi qanday?
Mashq ─ 5. KONTROLLERLAR VA MIKROPROTSESSORLAR HISOBLASH, TANLASH Mashg’ulot maqsadi: EMT elementlari va apparatlari tarkibiga kiruvchi kommutatsion apparatlar elektr zanjirlarini ulab yoki uzish uchun ishlatiladi. Bularga ─ rubilniklar, paket uzgichlar, kontrollerlar, boshqaruvchi kontrollerlar, yuritgichlar kiradi. Ularning tuzulishi ishlash prinsipi va ishlatilash sohalarini o’rganish.
