Amir temurning jahon tarixshunosligi va

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-23, Issue-3, December - 2022
 
75
siymodir. Amir Temur va Temuriylar tarixshunosligi va manbashunosligi tarix 
fanining nafaqat hozirgi davrdagi dolzarb masalasi, balki, o'rta asrlardayoq o'rganilishi 
boshlangan muhim jarayon hisoblanadi. Bu boradagi jumboqli, qiziq va qimmatli 
bo'lgan ma'lumotlar hozirgi kunda ham O'zbekiston va jahon tarixshunosligida o'zining 
o'rganilish ahamiyatini yo'qotmagan dolzarb mavzulardan biri hisoblandi. 
XX asrda Sovet hokimiyati o'rnatilgandan Sovet tarixshunosligining o'ziga xos 
jihatlaridan biri shu bo'ldiki, bu davr tarixshunosligida o'tgan asrlardagi rus 
shovinizmining ta'siri ma'lum darajada saqlangan holda, unga yangi salbiy jihatlar 
qo'shildi. Bular tarixga va tarixiy shaxslarning hayoti, faoliyatini o'rganishga 
kommunistik mafkura talablari asosida partiyaviy va sinfiy nuqtai nazardan yondashish 
edi. Natijada Amir Temur shaxsini qoralash, uni faqat salbiy jihatlarini yoritish avj 
oldi. Bu hol, ayniqsa, XX asrning 70-yillarida yaqqol namoyon bo'ldi. 
A.P.Novosel'tsevning 1973 yili "Voprosti istorii" jurnalida e'lon kilingan "Ob 
istoricheskoy otsenke Temura" maqolasi Amir Temur qoralab yozilgan maqola edi. 
Shundan so'ng XX asrning 70 - va 80-yillarida Amir Temur haqida birorta 
temurshunoslik 
ilmiy 
saviyasi 
bilan 
farqlanuvchi 
tadqiqot 
ishi 
e'lon 
qilinmadi.O'zbekiston mustaqillikka erishgandan so'ng Amir Temur shaxsi sovet 
mafkurasidan xizmat qilgan tarixiy adolatsizlikdan to'liq ozod etildi. 1995 yil dekabrda 
Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov 1996 yilni Amir Temur yili deb e'lon qildi. 
"Temur tuzuklari" bir necha tillarda chop etildi. O'sha davr tarixiy, madaniy 
yodgorliklarini tiklab, yozma adabiyotlar ilmiy muomalaga kiritildi. Muqaddas 
qadamjo - Amir Temur maqbarasi ta'mirlandi. Juda qisqa fursatda, bobokalonimizning 
dunyoviy sha'ni va shavkatiga mos keladigan Temuriylar davri tarixi muzeyi qurildi. 
1999-yilda esa akademik E.V.Rtveladze va akademik A.X.Saidovlar tomonidan 
tayyorlangan "Amir Temur dunyo fani ko'zgusida" nomli bibliografik nashrda xorijiy 
tillarda chop etilgan adabiyotlar tizimga solindi. Mualliflar jahon tarixshunosligida 
mustaqil "temurshunoslik" ilmiy yo'nalishi shakllanganini e'tirof etishdi. Shuningdek, 
"Amir Temur jahon tarixida" nomli nashrining "Amir Temur davri tarixnavisligi" 
bobidagi "Ilmiy izlanishlar" qismida O'zbekiston va xorij tadqiqotchilarining ishlari 
tahlil qilindi. Nashrda "Amir Temur shaxsini biryoqlama, tor va bir xil tarzda talqin 
etishdan iborat dastlabki ko'nikmalardan uni chuqur, keng va har yoqlama idrok etishga 
asta-sekin o'tish tadriji sodir bo'ldi"- degan xulosaga kelinishi tarixshunoslikdagi ilmiy 
burilishdir. 2003-yilda akademik B.Ahmedov, B.Qosimov, I.Niyazov, B.Bannopov, 
M.Zikrullayev, Ya.Muhammedov tomonidan ham temurshunoslik sohasida bir qancha 
tadqiqot ishlari olib borilib, "Amir Temur bibliografiyasi" nashrdan chiqdi. Bundan 
tashqari Amir Temur shaxsi va davriga oid birmuncha manbalar tarjimasi, ilmiy, ilmiy-
ommabop,badiiy adabiyotlar yaratildi. O'zR FA Temuriylar tarixi davlat muzeyida 
bajarilgan "Amir Temur. Bibliografiya. Birinchi kitob" mavzuyidagi maqsadli amaliy 
grant doirasida bajarilgan loyihada O'zbekiston va jahon miqyosida Amir Temurning 

---