Anatomiye giRİŞ

 
Sinir hücrelerinde degeneration ve regeneration 
 
Sıcak kanlı hayvanların gelişkin nöronları tekrar bölünmezler ve yeni bir nöron meydana 
getirmezler. Eğer akson kesilirse nöron çeşitli dejeneratif değişmelere uğrar. Örneğin; 
m.spinalis’deki bir nöronun aksonu kesilirse nöron kromatolizise uğrar ve kromidal materyali 
kaybolur. Aksonun periferik kısmı dejenere olur. Myelin kılıfı  şişer ve parçalanır. Profilere 
nörolemma hücreleri bu parçaları fagosite ederler. Nörolemma hücreleri bir kordon halinde 
kalırlar. Eğer aksonun nöronal ucu bir nörolemma  kılıfına bağlanırsa kılıf içinde akson 
ilerlemeye başlar (insanda bir günde 1-2 mm. İlerleyebilir.) Böylece aksonun daha önce uyardığı 
organa ulaşabilir. Myelin kılıfı oluşur. Fonksiyonun düzelmesi genellikle kısmidir, fakat tam 
değildir. Rejenerasyonla birlikte bir miktar bağ dokusuda oluşur ve akson özel sinir 
sonlanmalarına ulaşamaz. 
Bazen de tam bir fonksiyon geri dönüşü görülebilir. Bu durumla ilgili faktörler açıklanmamıştır. 
Bu anlattığımız rejenerasyon yalnızca aksonları periferik sinirlere katılan nöronlar için geçerlidir. 
Aksonu M.S.S. içinde kalan nöronun aksonu zaten kesilmeye kolay kolay uğramaz. Kesilse bile 
rejenerasyon olmaz. 
Bir sinir lifi, herhangi bir nedenle hücresinden ayrıldığı zaman, lifin periferik parçası tüm 
fonksiyonel yeteneklerini kaybeder ve bir müddet sonra yok olur. Hücreden ayrılan sinir lifi 
bölümünde axon ve myelin tabakası küçük küçük parçalara ayrılır ve kalıntılar neuroglia 
hücreleri tarafından uzaklaştırılır. Neurit’in hücreden ayrılması, ayrılma noktasının hücresine 
yakınlığı oranında hücrede de degeneration’lara neden olur. Yani neurit hücrenin yakınından 
koparsa, hücrenin yok olmasına kadar varan değişiklikler olur. 
 
161

---

 
Yıpranan ya da yok olan hücrenin yenilenmesi işine regeneration diyoruz. Memelilerde 
doğumdan sonra sinir hücreleri çoğalma yeteneğini kaybederler. Yıpranan ve yok olan sinir 
hücrelerinin yerine yenisi konulamaz. Bunların yerini neuroglia hücrelerinin yaptığı cicatrix’ler 
doldurulurlar. Memelilerin sinir hücrelerinde durumun böyle olmasına karşın aşağı  sınıf 
hayvanlarda sinir dokusunda her zaman için regeneration yeteneği vardır, hücreler çoğalabilir ve 
yıpranan kısımların yenilerini yapabilirler. 
 Memelilerde 
yalnız neurit’lerde bir yenileme görülebilir. Bu regeneration, neuritler’in bağlı 
kalan parçasının büyümesi ile olur. Bu olay kısaca şöyledir: Axon ve myelin kılıfının kaybolması 
ile neurit’in en dışını saran Schwan kılıfı kalınlaşır, hücreleri büyür ve uzantıları ile birbirleriyle 
birleşerek sinir liflerinin yerini dolduran şeritler oluştururlar.  Büngner  şeritleri denilen bu 
oluşumlar hücre tarafındaki neurit’e kılavuzluk ederler ve regeneration’da en önemli etkendirler. 
Şayet kesilen neurit’in periferik parçası vücuttan tamamen ayrılmış ise bu tür bir regeneration 
olamaz. Bu durumda neurit’in hücreye bağlı kalan kısmı birazcık büyür ve uçları tümör bezeri 
kalınlaşır.