Аннақулов Исматулла

1.2.GO`DAKLAR UYI TARBIYALANUVCHISI KO`NIKISH BOSQICHLARI

Ko’nikish bosqichlari:

1) keskin d a v r yoki d e z ad ap ta tsiy a bosqichi. Bu bosqichda yangi
mikroijtimoiy muhit talablari va odatiy yurish-turish stereotiplpri o ’rtasida
kelishmovchilik mavjud b o ’ladi. Bu vaqtda ayniqsa yurish-turish
parametrlarida-kattaiar bilan munosabatlar, nutq faolligi, o ’yinlarda
o ’zgarishlar k o ’p b o ’ladi. SHuningdek, tana og’irligining kamayishi,
infektsiyalarga qarshilik k o ’rsatishning pasayishi kabi hodisalar ham kuzatiladi;
2) a d a p ta ts iy a n in g o’zi. Bunda bola yangi muhitni faol o ’zlashtirib,
unga mos keluvchi yurish-turish shakllarini ishlab chiqadi. Bu davrda turli
tizimlardagi chetga chiqishlaming kamayishi kuzatiladi. Hammadan tez ishtaha
(15 kun) normallashadi, uyqu va emotsional holat vaqti cho’ziladi. O’yin va
nutq faoliyati esa hammasidan keyin o ’z o ’rniga qaytadi (60 kungacha);
3) k om p en sa tsiy a d av ri. Bunda organizm faoliyati to ’liq normallashadi.
Birinchi va ikkinchi bosqichlarning xarakter va xususiyatlari adaptatsiyani
murakkabligi b o ’yicha tasniflash imkonini beradi;
4) engil a d a p ta tsiy a . Bola yurish-turishidagi buzilishlar muddati 20 кun
b o ’ladi. Bunda ishtahaning ham biroz pasayishi kuzatiladi. 10 kun mobaynida
bola iste’mol qiladigan narsalar hajmi normasiga qaytadi, uyquning tiklanishi
7-10 kunda ro ’y beradi, emotsional holat, nutq faoliyati va bolalar bilan о'zaro
munosabatlar 15-20 kun ichida normallashadi. SHu bilan birga kattalar bilan
munosabatlar deyarli o ’zgarmaydi, harakat faoliyati ham pasayadi.Bola adaptatsiya davrida kasallikka chalinmaydi;
5) o ’r t a og’irlik d a g i a d a p ta tsiy a . Bola yurish-turishida barcha
buzilishlar yaqqol namoyon b o ’ladi va ularning muddati ancha uzoq. Uyqu va
ishtaha 20-30 kunda normallashadi, m o ’ljal olish faoliyatining buzilishi
o ’rtacha 20 kun davom etadi, nutq faoliyati 20-40 kungacha qayta tiklanmavih
Emotsional holat bir oy mobaynida beqaror bo’lib turadi, harakat faoliyatning tiklanishi 30-35 kunda sodir bo’ladi.
Bu davrda ham kattalar bilan o ’zaro munosabatlar buzilmaydi. O`rta og’irlikdagi adaptatsiya respirator indektsiyasi kabi kasalliklar paydo bo’Iishi mumkin.
Adaptatsiyaning bu yo’nalishi bolalarda odatda 9 oylik yoshdan I yoshgacha qayd etiladi. Biroq agar bolalarda sog’liq bilan b og’liq muammoli
bo’lsa yoki go’daklar uyida sog’lomlashtirish-tarbiya ishi yomon taslikil
qilingan b o ’lsa, har qanday yoshdagi bolada bu holatlar qo’z g ’atilishi mumkin.
O’rta o g ’irlikdagi adaptatsiya bolalarda bir guruhdan boshqa guruhga
o’tkazilayotganda, statsionardan go’daklar uyiga kelib tushganda namoyon
bo’ladi.
6) o g ’ir a d a p ta tsiy a . Bu adaptatsiya turi muddatining uzunligi (2-6 oy
va k o ’proq) va barcha alomatlarining o g ’irligi bilan xarakterli hisoblanadi.
Organizmning k o ’nikish imkoniyatlarining shakllanishi bola
ruhiyatining emotsional-ijtimoiy va bilib olish sohasi bilan yaqin bog’liq
hisoblanadi. Emotsional muvozanat v a shu asosda shakllanadigan anglab dish
faoliyatining yuqori darajasi engil va muvafaqqiyatli adaptatsiyani ta ’minlaydi.
Bolani ijtimoiy adaptatsiyadan xalos etish kerak ekan deb
o ’ylashnoto’g ’ri hisoblanadi. ijtimoiy pedagogning vazifasi bolaning
adaptatsion imkoniyatlarini maqsadga muvofiq shakllantirish va masliq
qildirishdir. CHunki bola o ’z adaptatsion imkoniyatlarisiz o ’zini turli ijtimoiy
hodisalarda to ’g ’ri tuta olmaydi. Adaptatsion qobiliyatlarni mashq
qildirishmasalasi go’daklar uyida bolalar hayotini tashkil qilishning eng muhim
masalalaridandir. Bola yangi muhit sharoitlariga engil adaptatsiya darajasida
ko’nikishga intilish va adaptatsiyaning o g ’ir buzilishlariga yo’l qo’ymaslik
lozim.
Go’daklar uyida bolalar hayotini tashkil qilar ekan ijtimoiy pedagog
unga sog’lomlashtirish ishining elementlarini qo’shishga harakat qilishi kerak.
Ijtimoiy pedagog faoliyatining eng muhim yo’nalishlariga quyidagilar
kiradi:
Bola rivojlanishining va sog’ligining optimal holatini ta ’minlash.
Bola bilan doimo muloqatda b o ’ladigan kattalar tarkibining
barqarorligini ushlab turish uchun 2 yoshgacha bolaga xizmat
qiluvchilar sonini cheklab turish.
12-13 oylardan boshlab bolani unga doimiy xizmat qiluvchilar orqali
boshqa qayta shaxslar, g o ’daklar uyining boshqa xonalari,
haydovchilar, k o ’chatransporti bilan tanishtirishi lozim.
Bola hayotining 3 yoshda bolalami go’daklar uyidan tashqariga ko’proq
chiqarish kerak, maktab o ’quvchilari bilan uchrashuvlar tashkil
qilish lozim.
Endigina go’daklar uyiga qabul qilingan bolalaming hayotiga kelsak,
bunda avvalambor bola qaerdan kelayotganini (o ’z oilasi yoki statsionardan)
aniqlash va shu bilan birga bolaning shu paytgacha bo’lgan rejimini saqlab
qolishi lozim. Ayniqsa ovqatlanish rejimini nihoyatda ehtiyotlik bilan
o ’zgartirish lozim: avvalambor ichimlik miqdorini 50-100 gramm ko’paytirish
kerak va glyukoza qo’shilgan qorishma berish ham maqsadga muvofiqdir.
Shuningdek 15-20 kun mobaynida hech qanaqa sanchish protseduralarini ham
o ’tkazmaslik lozim.
5) Bolani guruhdan guruhga o ’tkazganda uni avval (1-2 oy avval)
yangi xonasi, bolalar, xizmat ko’rsatuvchi shaxslar bilan tanishtirish kerak.
Yangi guruhdagi, ayniqsa ilk kunlarda bola e ’tibor, mehrga muhtoj bo’ladi.
Unga eski guruhidan o ’zi bilan biror bir o ’yinchoqni olib kelishga ham ruxsat
bersa b o ’ladi. Adaptatsion davr mobaynida rejimli o ’zgartirish, emlash
o ’tkazishga ruxsat berilmaydi. Adaptatsiya varaqasi yoki guruh kundaligiga
adaptatsion davrning yakunlanishini aniqlash uchun bolaning yurish-turishi,
ishtahasi, uyqusi haqidagi ma’lumotlami qayd etib borish kerak.