Annotatsiyasi: Quyidaberilgan

из 10

O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221069SHAXSTIPOLOGIYASIGAASOSLANGANMETODIKALARMeliyevGafurOlimkulovichpodpolkovnik, Janubi -G‘arbiy maxsus harbiy okrugi harbiy-kasbiy saralash bo‘limi katta ofitseri, mustaqil izlanuvchi.
Annotatsiyasi: Quyidaberilgan
“Shaxstipologiyasigaasoslanganmetodikalar” mavzusibugungikundadolzarbsanalayotganshaxspsixologiyasivauningsotsiumbilao‘zaroaloqadarligimasalalarigato‘xtalibo‘tilganbo‘lib, shaxsningindividualpsixologikxususiyatlari, ularningshaxspsixologiyasibilanbog‘liqlikmunosabatlari, tipologiyaningklassifikatsiyalariochibberilgan. Shuningdek, “Mayers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash” so‘rovnomalarining nazariy jihatlari tadqiq etilib, tegishli xulosalar berilgan. Abstract: In the work on the topic "Methods based on personality typology", givenbelow, the issues of personal psychology and its interaction with society, which are considered relevant today, were discussed. Also, individual psychological characteristics of a person, their relationship with personal psychology, classifications of typology are revealed. Also, the theoretical aspects of the Myers-Briggs personality type questionnaires were studied and appropriate conclusions were given.
KIRISH
Hozirgi kunda jahonda rivojlangan yoki bugungi kunda rivojlanish bosqichida bo‘lgan mamlakatlarning ilg‘or tajribalarida psixologik taʼminlash doirasida malakali kadrlarni tayyorlash, xodimlarning maʼnaviy-ruhiy fazilatlarini o‘rganish hamda ularni shakllantirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda.Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar yurt tinchligi hamda davlat kelajagi uchun jonkuyar, mas’uliyatli, fidoyi, vijdonli va yuksak maʼnaviyatli xodimlarni saralab olishga qaratilgan. Barcha sohada kasbga layoqati, qobiliyati, xulq-atvori, hissiy va asab-ruhiy xolati, tafakkuri, intellekti, shaxslararo munosabatga kirishimliligi kabi shaxsiy xususiyatlari, o‘qishga va ishga nomzod sifatida kasbiy tanlov o‘tkazish masalasi hozirgi kunga qadar respublikamizda faqatgina yoshlarning intellektini aniqlashga qaratilmoqda.P.K.Anoxin asab tizimida neyronli darajani, neyronlar populiyasiyasi darajasini aniqlagan. Yoki B.G.Ananev fikricha quyi ierarxik daraja yuqorisiga qaraganda genetik yoki funksional taraflama qaralib birlamchi hisoblangan.Individual integral darajadagi biz ajratgan xususiyatni, shaxsning neyrodinamik,psixodinamik xususiyatlari va sotsial statuslari bilan taqqoslab bir-birisiz bo‘lmaydi deb aytolmaymiz. Bir darajaga xos xususiyatni boshqa bir daraja xususiyatlaridan chiqarib ololmaymiz.Barcha sohalarda xodimlarining psixologik tayyorgarligini takomillashtirishning tuzilmaviy-mazmunli yangi pedagogik texnologiyalarga asoslangan tizimini ochib berish, shuningdek, soha vakillari, bo‘linma xodimlari, amaliyotchi psixologlar ish
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221070tajribasini boyitishga xizmat qilishi bilan belgilanadi. Аyrim materiallardan psixologik maorif, psixodiagnostik, psixokorrektsion va psixoprofilaktik rivojlantirishga yo‘naltirilgan tarbiyaviypsixologik tadbirlar tizimida foydalanish imkoniyati mavjud. “Mayers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash” so‘rovnomasi AQShda50-yillarning oxirlarida Katarina Briggs va Izabel Myers (onasi va qizi) tomonidan mashhur shveytsariyalik psixolog Karl Yungning g‘oyalari asosida ishlab chiqilgan. Yung o‘zining “Psixologik turlari" asarida axborotni idrok etish va baholashning har xil individual usullariga mos ravishda har xil psixologik tiplarni aniqlagan. U axborotni idrok etish va qayta ishlashning aqliy jarayonlarini tavsiflovchi uchta juft qarama-qarshilikni ilgari surmoqda (ekstraversiya -intertsionlik, sezish -sezgi, fikrlash -hissiyotlar), bunga I. Myers va K. Briggs yana bitta o‘lchov -idrok -baho qo‘shdilar. MBTI so‘rovnomasi energiyani to‘ldirishning ikki xil usulini (ekstraversion-intertsion o‘lchov), qarama-qarshi ikkita ma’lumotlarni yig‘ish usullarini (sezgi-sezgi shkalasi), qaror qabul qilishning ikki xil usulini (fikrlash-his qilish shkalasini) va ikki xil usulni aniqlashga asoslangan. Tashqi dunyo bilan o‘zaro munosabatlarni tashkil etish (qaror qabul qilish). Shunday qilib, moyillikning to‘rtta asosiy o‘lchovi mavjud. Har bir inson, o‘ziga xos xususiyatiga ko‘ra, ushbu tiplardan ma’lum bir joyni egallaydi, har bir qarama-qarshi juftlikda u yoki bu qutbni tanlaydi. Qarama-qarshiliklarning har bir jufti uchun afzalliklarning kombinatsiyasi odamning individual profilini tashkil etadigan o‘n oltita xatti-harakatlar turlaridan birini beradi. MBTI so‘rovnomasida aks ettirilgan tipologiyaning asosiy qoidalari: anketadan foydalanib, axborotni qabul qilish va qaror qabul qilishning individual farqlarianiqlanadi; − so‘rovnomadan foydalanib, odamlarni tushunish va ularning o‘zaro munosabatlari uchun foydali bo‘lgan qiziq va muhim xulq-atvor stereotiplari aniqlandi;MBTI shkalalari mustaqil emas, ular orasida o‘ziga xos dinamik aloqalar mavjud;Yo‘nalishturlarining ikkala nazariyasi va tavsiflari shaxsiyat rivojlanishini hayot davomida davom etadigan jarayon sifatida ko‘rib chiqadigan modelga asoslangan;−turi -bu turli xil aqliy jarayonlarni tavsiflashning qulay usuli (axborotni idrok etish va baholash);−“yaxshi” yoki “yomon” turlari mavjud emas -ularning har biri o‘ziga xos afzalliklari va zaif tomonlariga ega;−to‘rtta jarayon (S, N, T, F) va to‘rtta munosabat (E, I, J, P) mavjud bo‘lib, ular to‘rt juft qarama-qarshilikni tashkil qiladi: S-N, T-F, E-I, J-P;−har bir respondent barcha jarayonlar va munosabatlardan foydalanadi, lekin har bir juftlikdagi qutblardan birini yoqtiradi yoki afzal ko‘radi;MBTI o‘lchovlari asosiy aqliy funktsiyalarni anglatadi -har qanday xatti-harakatlarda amalga oshiriladigan ma’lumotlarni idrok etish va baholash -shuning uchun anketani amaliy qo‘llash doirasi juda keng.MBTI so‘rovnomasini qo‘llash sohalari:−Kasbiy maslahat va ko‘rsatmalarda;−MBTI insonni tanlagan yo‘nalishiga yordam beradi;
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221071−MBTI shaxsni maktab ta’limi, kasbi, ish joyining ma’lum yo‘nalishini tanlashda yo‘naltirishga yordam beradi;−MBTI bir tomondan ma’lumotni idrok etish va baholashning afzal usullaridan, ikkinchi tomondan esa ish talablaridan foydalanish uchun ish beradigan imkoniyatlarni hisobga olish va taqqoslash imkonini beradi;−MBTI biznes muzokaralarida yordam beradi (har xil odamlarning xususiyatlarini kuzatish va ularga “kalit”ni tanlashuchun ishchi vosita sifatida);−MBTI xodimlar o‘rtasida vazifalarni yanada samarali taqsimlashga yordam beradi;−MBTI ishdagi hamkasblar bilan maqbul aloqalarni o‘rnatishga yordam beradi;−Shaxsiy va oilaviy maslahatlarda:−MBTI mijozga turli xil imtiyozlarning afzalliklari va afzalliklarini tushunishga yordam beradi;−MBTI sizga o‘zingizning shaxsingizni rivojlantirish va boshqalar bilan aloqangizni yaxshilash uchun amaliy kalitni topishda yordam beradi;−Maslahatchi mijozga qanday qilib o‘z “muammosini” idrok etish va baholash usullarini ishlab chiqish uchun “laboratoriyaga” aylantirishni ko‘rsatishi va shu asosda o‘z hayotini qanday qilib maqbul yo‘naltirishni o‘rganishi mumkin;−MBTI er-xotinlarga va oilalarga odamlarda o‘xshashlik va farqlarningqadr-qimmatini ko‘rish va tushunishda yordam beradi; ota-onalar -bolalarni o‘zlari kabi qabul qilishni o‘rganishadi (bu, ayniqsa, ota-onalar va bolalar har xil turdagi bo‘lganda juda muhimdir); bolalar -tanlangan yo‘ldan qat’iy nazar.Myers-Briggs Type Indikatorni qo‘llash sizning shaxsiyatingiz haqida ko‘p narsalarni bilib olish mumkin, ehtimol bu juda keng ommalashgan. Rasmiy so‘rovnomani olmagan holda ham, ushbu tendentsiyalarning ayrimlarini darhol tanib olishingiz mumkin. Myers & Briggs fondi ma’lumotlariga ko‘ra, barcha turlar teng va har bir turdagi qiymatga ega ekanligini unutmaslik kerak. Masalan, maktabda yoki ishda guruhdagi vaziyatlarda ishlashda, o‘zingizning kuchlaringizni tanib, boshqalarning kuchli tomonlarini tushunish juda foydali bo‘lishi mumkin. Agar siz guruhning boshqa a’zolari bilan loyihani tugallashga harakat qilsangiz, guruhning muayyan a’zolari muayyan harakatlar qilishda malakali va iqtidorli ekanligini tushunishingiz mumkin. Ushbu farqlarni tan olish orqali guruh vazifalarni yaxshiroq topshirishi va maqsadlariga erishish uchun birga ishlashi mumkin.Myers-Briggs Indikatori boshqa so‘rovnomalardan qanday farq qiladi?Birinchidan, MBTI, albatta, “sinov” emas. Hech qanday to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri javob yo‘q, va bitta turdagi boshqa turlardan yaxshiroq emas. Indikatorning maqsadi ruhiy salomatlikni baholash yoki har qanday tashxis qo‘yish emas.Bundan tashqari, psixologik baholashning boshqa turlaridan farqli o‘laroq, sizning natijalaringiz har qanday me’yorlarga nisbatan taqqoslanmaydi. Boshqa odamlarning natijalariga nisbatan sizning hisobingizga qarash o‘rniga, so‘rovnomaning maqsadi -o‘zingizning noyob shaxsingiz haqida ko‘proq ma’lumot berishdir.
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221072Tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, respondentlarning 40-75 foizi inventarizatsiyani ikkinchi marotaba to‘ldirgandan so‘ng boshqa natijaga erishadilar.Bugungi kunda Myers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash so‘rovnomasi foydalanish juda oson bo‘lgani uchun ishlatilayotgan eng mashhur psixologik vositalardan biri bo‘ldi. Mayers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash so‘rovnomasi 94 banddan iborat. Respondentlar taqdim etilgan ikki javob, ba’zi holda uch javobdan birini tanlaydi. Savollarning bir qismi inson xulq-atvorining turli hayotiy vaziyatlarda namoyon bo‘lishini tavsiflaydi (masalan: Kechki bazmlar sizga: a) goho zerikarli bo‘ladi;b) doimo xursandchilik bag‘ishlaydi). Savolning qolgan qismlari –tushunchalar juftligidan iborat(masalan: a) yaratmoq; b) qurmoq). Respondent (so‘rovnomada ishtirok etayotgan shaxs)ga maxsus javoblar varaqasi beriladi. U unda o‘zi tanlagan javobni belgilaydi.Har bir javob variantiga mos qiymat belgilangan (0, 1 yoki 2 ball). Natijalarni qayta ishlashda shkaladagi har ikkala qutb ballari hisoblanadi(ya’ni E, I, S, N, T, F, J, P uchun alohida-alohida). Masalan, agar respondentning E bo‘yicha ballari yig‘indisi I bo‘yicha ballari yig‘indisidan katta bo‘lsa, u ekstravert sifatida tasniflanadi. Ya’ni u ko‘p vaqtini ekstravert sifatida o‘tkazadi. Faoliyatning ekstravertlashgan turini afzal biladi va hayotning turli sohalariga ehtiyoj sezadi. SN shkalasi bo‘yicha N ga moyillik, respondentning sensor qabul qilishga qaraganda intuitiv idrok qilish usulini afzal bilishini ko‘rsatadi. Agar moyilliklar bo‘yicha aniqlangan ballar yig‘indisi kichik bo‘lsa, respondentning tipologik xarakteristikasi unchalik aniq bo‘lmaydi.Umuman, harf moyil yo‘nalishini, sonlar esa uni amalga oshirish darajasini ko‘rsatadi. Shunday qilib, miqdoriy ko‘rsatgich respondentning xulq-atvorida u yoki bu moyilning qanchalik kuchli namoyon bo‘lishi haqida tasavvur beradi. Lekin ushbu moyilning rivojlanganlik darajasi haqida mulohaza yuritishga imkon bermaydi. Mualliflarning fikricha, MBTI talqini psixologning respondent bilan muloqoti (dialogi) ni taqozo etadi. Psixologning asosiy vazifasi –respondentga o‘zi haqidagi bilimlari asosida psixologik tipini aniq tavsiflashga yordam berishdir. Psixolog bunda shaxs tiplari nazariyasi bo‘yicha mutaxassis sifatida unga maslahat beradi, xolos. Odatda, bunday vaziyatlarda taxminan 75 % respondent o‘zining natijalaridan qoniqish hosil qiladi. Bunda respondent bilan xulq-atvordagi moyilliklarning hayotiy vaziyatlarda qanday namoyon bo‘lishi haqida suhbat o’tkaziladi.MBTI so‘rovnomasi natijalarining ishonchliligi, boshqa so‘rovnomalardagi kabi, savollarga qanchalik “to‘g‘ri” javob berilganiga bog‘liq. Ba’zi hollarda shaxs aniqlangan tipining o’z xarakteriga mos ekanini darhol tan oladi. Bunday respondentlar bilan tipning namoyon bo‘lishiga doir misollarni muhokama qilish va olingan bilimlarni amaliyotda qo‘llash bo‘yicha ko‘proq suhbatlashish kerak. Ba’zi shaxslar esa o‘z tipiga nisbatan kuchli shubhada bo‘ladi(ishonmaydi). Shuning uchun ular Mayers-Briggsning tipologik so‘rovnomasi natijalarini talqin etish bosqichlarida olingan ma’lumotlar bilan tanishtirilishi lozim. Bu ma’lumotlar ularga o‘zining ko‘proq nimaga moyil ekanini aniqlashga va mos psixologik tipini topishga yordam beradi.
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221073Mayers-Briggs metodikasi bilan tanishish natijasida shunday xulosaga kelish mumkin: uning kuchli tomonlarini, ya’ni inson xulqidagi “yashirin mexanizm” larni tushunish, motivatsion yechimlarni to‘liqroq ishlatishga, odamlar bilan o‘zaro aloqada, ularga “kalit” topishga yordam beradi.MBTI (tiplar indikatorlari) shkalalari S-N shkalasi: axborot to‘plash S -Sensor tip, N -Intuitiv tip.Yung bo‘yicha axborot to‘plashning ikki yo‘li mavjud: sezgilar yordamida –S (sensation) va intuitsiya yo‘li orqali –N (intuition).S (sezgilar orqali) –Vaziyatlarni aniq baholash uchun beshta sezgidan foydalanib, ma’lumotlarni maksimal darajada foydalanishga intiladi. Bunda uni ko‘proq “ayni damda va shu erda” sodir bo‘luvchi va amaliy tajribalar ko‘proq qiziqtiradi.N ( intuitsiya yo‘li) –Atrof olamni idrok etish bevosita emas, balki o‘zining anglashilgan yoki anglashilmagan assotsiatsiyalari va tasavvurlari yordamida sodir bo‘ladi. Intilishlar bevosita ma’lumotlarning ma’nosi, munosabatlari va ahamiyatini tushunishda intuitsiyalariga tayaniladi. Narsalarning sxemasi, yaxlit ko‘rinishiga urg‘u beriladiSensor (S)Intuitiv (N)Kalit so‘zlar:Kalit so‘zlar:izchilliktasodiflikayni damdagi narsalarga qiziqishkelajakka intiluvchanlikreallika moyillikmavhumlikqat’iylikilhomlanishhaqqoniyliknazariymoddiylikosmonda yurmoqfaktlarfantaziyalaramaliylikoriginallikkonkretlikumumiylikXulq-atvoriga xoslik:Xulq-atvoriga xoslik:“aniq dallilar” to‘plashni yoqtiradidaliliy axborotlarning ko‘pligidan tez toliqadireal amalga oshiriladigan ishlarni bajarishga intiladihammasini qanday kuchaytirish mumkinligiga e’tibor qaratadifaqat amaliyotda qo‘llash mumkin bo‘lgan narsalarni o‘rganishni yoqtiradiishni bajarish yangi usullari va imkoniyatlarini hamma erdan izlaydi yangi ko‘nikmalar bilan o‘rganishni yoqtiradinatija tez namoyon bo‘lmasa ham qat’iyat bilan ishlaydivaqti-vaqti bilan zavq-shavqqa beriladixulosalarga qadamma-qadam keladiayrim hollarda o‘zining foydasiga ma’lumotlarni o‘zgartirishi mumkinoddiy jihatlarini ham yaxshi fahmlaydi va esda tutadioddiy narsalarga vaqt yo‘qotishni yoqtirmaydi
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221074kamdan kam ilhomlanadi va uning natijalariga ko‘p ishonmaydihayollar va ilhomlanishni qadrlaydi. o‘zining g‘oyalari va o‘y-xayollariga tayanadiishdagi aniqlik zarurligini yaxshi biladishoshib xulosa chiqaradi bir xillikni yoqtirmaydimasalani soddalashtirishi mumkinmasalani qiyinlashtirishi mumkinma’lumotlarni real qabul qiladi va u bilan ishlaydiishninegabundaybo‘libqolganligi haqida o‘ylashni ma’qul ko‘raditopshiriqlarnian’anaviybajarish usullariniyoqtiradiTipning umumiy tavsifiT-F shkalasi: qaror qabul qilishT –fikrlovchi tip, F –his etuvchi tipYung bo‘yicha olingan axborotlar asosida qaror qabul qilishda ikki yo‘lga tayanadi: mantiqqa, ob’ektiv va haqqoniy mulohazalashga –T (thinking), hamda qadriyatlar va hissiyotlar tizimiga tayanadi –F (feeling).Tiplarning tavsifiFikrlovchiHisetuvchiKalit so‘zlar:Kalit so‘zlar:ob’ektivsub’ektivo‘zining e’tiqodlariga ishonadirahmdilqonunlarga tayanadivaziyatgaqat’iyatlie’tiqodaniqlikinsoniylikravshanlikuyg‘unliktanqidiyliktushunishsiyosatumumiy qadriyatlarbeg‘arazxayrixohXulq-atvoriga xoslik:Xulq-atvoriga xoslik:voqelarning mantiqiy zanjirini yaxshi tiklay oladi.munosabatlardagiuyg‘unlikni yoqtiradi,unga erishishga intiladi.muammo yoki vaziyatlarni tahliliga iqtidorli. boshqainsonlarning hoyalarigaularning tuyg‘ulariga nisbatan tezroq fahmlaydiinsonxulq-atvorigata’sir ko‘rsatuvchi vaziyatlarni o‘zgartirishni yaxshi taxmin qila oladi.adolatli munosabatlarga zarurat sezadivaqti vaqti bilan uni maqtashlariga ehtiyoj sezadiqattiqqo‘l va qat’iyatli bo‘olishi mumkin.anglamasdan turib insonni xafa qilib qo‘yishi mumkin.odamlargasimpatiyabilan munosabatda bo‘ladizarurbo‘lgandainsonlarnijazolashyoki
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221075ishdan bo‘shatishga qobiliyatliodamlarga noxush narsalar haqida gapirishga to‘g‘ri kelsa, muammoni his etadi.jonsizob’ektlarbilanham ishlashgaqobiliyatliyaxshilik qilishni yoqtiradivaziyatning umumiy holatiga aralashmasdan, “chetdan” turib tahlil qilishga intiladiishda yoki g‘oyalarda birinchi galda uni kshraoladivainsonlarga qiziqishbilan qarayditanqidiy, xatolarni izlash va topishga ustaqarorqabulqilishdaunio‘ziuchun qanchalikahamiyatgaegaligiga e’tiborqaratadi“inson omili”ning ta’sirini baholay olmaydi, avval texnologiyani muhokama qiladi va insonning vaziyatlarga jalb etilishidagi motivlar, qadriyatlar, munosabatlar haqida so‘ngra o‘ylaydishaxs sifatida odamlar bilan oson munosabat o‘rnatadi. Muloqotda simpatiya, tushunish, taktni namoyon qiladiE-I shkalasi: energiya manbaiE -Ekstravert tip, I -Introvert tipYung bo‘yicha insonlar ikki xil ustanovkaga ajratiladi: tashqi olam, atrofdagi predmetlarga yo‘naltirilgan –E (extraversion) va ichki olamiga, tuyg‘u, kechinmalariga –I (introversion). Ekstravert va introvert har xil quvvat manbalariga ega va ulardan hech biri odatlangan shart-sharoitlaridan tashqarida ko‘p bo‘la olmaydilar.E-I shkalasi: energiya manbaiE -Ekstravert tip, I -Introvert tipEkstravertIntrovertKalit so‘zlar:Kalit so‘zlar:ijtimoiylashganhissiyotga moyilo‘zaro ta’sirlashuvchito‘planganliktashqi qiyofaichki xususiyatlarkenglikchuqurliktanishlar doirasi kengtanishlari doirasi torquvvatni sarflashquvvatni tejashtashqi shart-sharoitichki sezgimuloqotmando‘ylovchanavval so‘zlaydi, so‘ngra o‘ylaydiavval o‘yla, so‘ngra so‘ylaXulq-atvor jihatlari:Xulq-atvor jihatlari:insonlar bilan muloqotga kirishimli, sekin-asta faollashadi, toliqmaydi, yon bermaydi. og‘zaki nutqni afzal biladi.odamlar bilan muloqotga kirishadi, shaxsiy quvvatiga tayangan holda ish tusa-da, ayrim hollarda odamlar bilan munosabatda sustlashib qoladiavval so‘zlaydi, so‘ngra o‘ylaydiavval o‘ylaydi, so‘ngra bajaradi yoki ba’zan umuman bajarmaydi
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221076hammasini o‘zi bajarish uchun sinab ko‘rishni yoqtiradiimkon bo‘lsa xotirjam o‘ylashni yoqtiradihar xillik va harakatlarni yoqtiradiodatlanganshart-sharoitini yoqtiradiodamlar bilan salo-alik qilishga uquvlie’tiborini o‘zining kechinmalariga o‘naltirganuzoq vaqt sekin ishlashga nisbatan sabrsizbir ish bilan uzoq vaqt shug‘ullana oladi.ish joyida ko‘p insonlar bo‘lishini yoqtiradiyolg‘iz ishlashda muammoni his etmaydibir kishi bilan suhbatlashi, undan nimanidir o‘rganishni, o‘z tajribasini baham o‘rishniyoqtiradikitob bilan ishlashni yoqtiradihammasini ovoz chiqarib aytadiovoz chiqarib hech narsani ifoda etmaydiTiplar tavsifiJ-P shkalasi: atrof-olam bilan o‘zaro munosabat usuliJ –hal qiluvchi tip, P –idrok qiluvchi tipK.Briggs ikkita munosabat holatlarini qo‘shdi: axborotlarni baholashga yo‘naltirilgan ustanovka –J (judgement) va axborotlarni idrok etishga yo‘naltirilgan ustanovka –R (perception).Tiplar tavsifiHal qiluvchiIdrok etuvchiKalit so‘zlar:Kalit so‘zlar:jur’atlikutuvchiuzil -kesiloldindan tayyorgarlik ko‘ruvchitanyachgapga ko‘nadigannazoratmoslashuvchanyakunlovchilikochiqlikstrukturao‘zgaruvchanravshantajriba-sinovdan o‘tkazuvchidastur asosida harakatlanuvchioldindan aytib bo‘lmaydiganmuddatmuddat nimaligini bilmaydiXulq-atvor jihatlari:Xulq-atvor jihatlari:uyushqoq,betartiblikni yoqtirmaydimas’uliyatsizlikdan jirkanadimas’uliyat va batartiblikka intilmaydi. ko‘p narsani oxirgi pallarda bajaradiyaxshi va yomonni oson baholaydi, tez qaror qabul qiladiqiyinchilik bilanqarorqabulqiladi,ishni oxrigachaetkazmaydi;ko‘pinchaqarornioxirgi pallarda qabul qiladivaziyatlardaginoaniqliklardakuchli stressga beriladi va tezroq uni bartaraf etishga intiladimtashqi cheklanishlar va eskirganliklarda kuchli stressni boshdankechiralio‘zgaruvchan vaziyatlarda oson moslashadi
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221077o‘zi ishini rejalashtirganda yaxshi ishlaydiqarorni chetga surib qo‘yadi, hamma vaqt axborot etishmasligini bahona qiladiancha tezkorlik bilan ishning foydasiga ishdan qo‘shini yoqtimaydinoxush ishni chetga surib qo‘yadiharakatni boshqarishda ro‘yxat asosida ishlashni yoqtiradibirorishnibajarishnieslatib turuvchi ro‘yxatdan foydalanadi“Mayers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash” so‘rovnomasi AQShda 50-yillarning oxirlarida Katarina Briggs va Izabel Myers (onasi va qizi) tomonidan mashhur shveytsariyalik psixolog Karl Yungning g‘oyalari asosida ishlab chiqilgan.Myers-Briggs Type Indikatorni qo‘llash sizning shaxsiyatingiz haqida ko‘p narsalarni bilib olish mumkin, ehtimol bu juda keng ommalashgan. Rasmiy so‘rovnomani olmagan holda ham, ushbu tendentsiyalarning ayrimlarini darhol tanib olishingiz mumkin. Myers & Briggs fondima’lumotlariga ko‘ra, barcha turlar teng va har bir turdagi qiymatga ega ekanligini unutmaslik kerak. Masalan, maktabda yoki ishda guruhdagi vaziyatlarda ishlashda, o‘zingizning kuchlaringizni tanib, boshqalarning kuchli tomonlarini tushunish juda foydalibo‘lishi mumkin.Agar siz guruhning boshqa a’zolari bilan loyihani tugallashga harakat qilsangiz, guruhning muayyan a’zolari muayyan harakatlar qilishda malakali va iqtidorli ekanligini tushunishingiz mumkin. Ushbu farqlarni tan olish orqali guruh vazifalarni yaxshiroq topshirishi va maqsadlariga erishish uchun birga ishlashi mumkin.MBTI so‘rovnomasi energiyani to‘ldirishning ikki xil usulini (ekstraversion-intertsion o‘lchov), qarama-qarshi ikkita ma’lumotlarni yig‘ish usullarini (sezgi-sezgi shkalasi),qaror qabul qilishning ikki xil usulini (fikrlash-his qilish shkalasini) va ikki xil usulni aniqlashga asoslangan.XulosaMyers-Briggs Type Indikatorni qo‘llash sizning shaxsiyatingiz haqida ko‘p narsalarni bilib olish mumkin, ehtimol bu juda keng ommalashgan. Rasmiy so‘rovnomani olmagan holda ham, ushbu tendentsiyalarning ayrimlarini darhol tanib olishingiz mumkin. Myers & Briggs fondi ma’lumotlariga ko‘ra, barcha turlar teng va har bir turdagi qiymatga ega ekanligini unutmaslik kerak. Masalan, maktabda yoki ishda guruhdagi vaziyatlarda ishlashda, o‘zingizning kuchlaringizni tanib, boshqalarning kuchli tomonlarini tushunish juda foydali bo'lishi mumkin.Agar siz guruhning boshqa a’zolari bilan loyihani tugallashga harakat qilsangiz, guruhning muayyan a’zolari muayyan harakatlar qilishda malakali va iqtidorli ekanligini tushunishingiz mumkin. Ushbu farqlarni tan olish orqali guruh vazifalarni yaxshiroq topshirishi va maqsadlariga erishish uchun birga ishlashi mumkin.MBTI so‘rovnomasi energiyani to‘ldirishning ikki xil usulini (ekstraversion-intertsion o‘lchov), qarama-qarshi ikkita ma’lumotlarni yig‘ish usullarini (sezgi-sezgi shkalasi), qaror qabul qilishning ikki xil usulini (fikrlash-his qilish shkalasini) va ikki xil usulni aniqlashga asoslangan.
O‘ZBEKISTONDAFANLARAROINNOVATSIYALARVA12-SONILMIYTADQIQOTLARJURNALI19.10.20221078FOYDALANILGANADABIYOTLARRO‘YXATI:1.Агзамова Е.Ю. Индивидуально-психологические особенностей и мотивационные основы деятельности сотрудников ОВД: Науч.мет.пособие.-Т.: Академия МВД РУз, 1999,-С. 26-28.2.Аза Л.А. Особенности профессионалъного самопределения молодёжи. Философская и социологическая мысль.-1989.-No 6-С 3-10.3.Анастази А. Психологическое тестирование. В 2-х кн. М.: Педагогика, 1982. —кн.1. -318с.,кн.2.-295с.4.ArifxodjaevaI.X. IIIxodimlarifaoliyatipsixologiyasi. O‘quvqo‘llanma/MasulmuxarrirS.K.Tangriberdiev; O‘zRIIVAkademiyasi. -T.: O‘qituvchi, 2008.5.ArzikulovD.N. Kasbiykamolotningpsixologiko‘zigaxosxususiyatlari// Avtoref. psix.fan.nomz.dis. -T. 2002. -23 b.6.Asamova R.Z. Kasb tanlash motivatsiyasi va uning dinamikasi// Diss. psixol. fan. nomzod. -Toshkent. UzMU 2002.138 b.7.AbduraxmonovF.R.,AbduraxmonovaZ.E.Kasbpsixologiyasi(o‘quv qo‘llanma).: -T.:P TTESI., 2017.8.Батаршев А.В. Диагностика профессионально важных качеств. -СПБ.: Питер,2007. -192 с.9.Давлетшин М.Г., Захарина М.С. Профессиональная орентация учащихся. –Ташкент: Ўқитувчи, 1986. -82 с.10.ЕндальцевА.С.Выборпрофессии.Социальные,экономические педагогические факторы. –Киев -Одесса: Вища школа,1982. -152 с.11.Зеер Э.Ф. Психология профессий:Учеб.пособие. -4-е изд. Перераб.доп. М.: Академическая проект, 2006. -336 с.12.G‘oziyev E., Jabborov A. faoliyat va xulq -atvor motivatsiyasi.: -Т., 2003.INTERNET MANBALARI1.http://lex.uz ( O‘zbekiston Respublikasi Huquqiy ma’lumot resursi)2.http://ziyonet.uz ( ijtimoiy ta’lim tarmog‘i)3.Ziyonet.uz4.Scopus.com5.knigi-po-teme.ru6.mybook.ru