Aparan yol kimi

ETİK KONSEPSİYALAR
Ф 
Neofreydizm 
Ф 
Evolyusionizm 
Ф 
Humanizm 
Ф 
Utilitarizm 
Ф 
Praqmatizm 
Ф 
Neopozitivizm 
Ф 
Neoprotestabtizm 
Ф 
Əxlaqi  ilahiyyatçılıq 
Ф 
İntuitivizm 
Ф 
Neotomizm 
Ф 
Naturalizm 
Ф 
Biologizm 
Ф 
İrrasionalizm 
Ф 
Ekzistensializm 
Ф 
Hedonizm 
Ф 
Evdemonizm
XEYİRXAHLIQ  VƏ  ŞƏR
XEYİRXAH LIQ
Antik etika 
o  Mərdlik 
o  Mülayimlik 
o  Müdriklik 
o  Ədalətlilik 
o
Orta əsr xristian etikası 
o  Allaha inam 
o  Allahın rəhminə ümid 
o  Allaha məhəbbət
64
İntibah, Maarifçili, Yeni Dövr
o  Maddi maraqlar 
o  Səadət 
o  Azadlıq 
o  Cəsarət 
o  Ağıl
o  Şüurlu sosial fəallıq 
o  İnsanlara xidmət
ŞƏR
o  Cinayət 
o  Qətl 
o  Terrorizm 
o  Yalan 
o  Yaltaqlıq 
o  İkili əxlaq 
o  Ədalətsizlik 
o  Satqınlıq 
o  Vəhşilik 
o  Despotizm 
o  Qəddarlıq 
o  Zorakılıq 
o  Sərtlik
o  Fövqəlkonformizm 
o  Korrupsiya 
o  Cahillik 
o  Paxıllıq 
o  Cəsarətsizlik 
o  Bayağılıq 
o  Qorxaqlıq 
o  Əxlaqsızlıq 
o  Narkomaniya 
o  Alkoqolozm 
o  Tüfeylilik
Fuad  Məmmədov------------------ Kulturologiva effektivli havat va faalivvala aparan vol
65

---

fu a d   M jimroadov
K u ltu ro lo g iva  effektivli havat va faalivvata anaran vnl
o  Loğalıq 
o  Təkəbbür 
o  Özbaşınalıq 
o  Xəsislik 
o  Riyakarlıq 
o  Pozğunluq
DAVRANIŞ  MƏDƏNİYYƏTİ VƏ İNTİZAM
Ф Ünsiyyət mədəniyyəti, nəzakət -  insanlara hörmət,diqqət, hamıya 
xeyirxah münasibətin
zahiri  təzahürü,  ehtiyacı  olanlara  diqqət  göstərmək,  ədəb, 
mərifət, riqqət(dərdəşərik), 
şəfqət.
&  Nitq mədəniyyəti 
Məişət mədəniyyəti 
t,  Şəxsi  gigiyena 
Ф  Təmkin 
&  Məsuliyyət 
Ф  Qida mədəniyyəti 
t   İstehlak mədəniyyəti 
-,t,  Estetik zövq 
t/  Davranış tərzi, qamət
Dostluq və sevgi mədəniyyəti
İN T İZ A M İN   REALLAŞDIRM A  FORMA  VƏ ÜSULLARI
t>  Adətlər 
t
  Ədəb
*  Ənənələr 
>j  Normalar
>,  İctimai vərdişlər
*   Zövqlər
*   Şəxsiyyət və ya təşkilatın nüfuzu
66
Fuad Mammjdov
.K ul turologiva effektivli bayat və foalivvata aparan vol
Ф  İctimai tərbiyə 
Ф  İctimai rəy 
Ф  Qaydalar 
*   Məcburiyyət 
Ф  Əqidə
Ф  Şəxsi şüurluluq
DOSTLUQ VƏ İNAMIN ƏSASINI TƏŞKİL EDƏN 
KEYFİYYƏT VƏ ŞƏRTLƏR
o  Səmimiyyət 
o  Vicdanlılıq 
o  Düzlük 
o  Doğruluq 
o  Vəfalılıq 
o  Fədakarlıq 
o  Təmənnasızlıq 
o  Şəfqətlilik 
o  Maraq ümumiliyi 
o  Qarşılıqlı bağlılıq 
o  Qarşılıqlı yardım, kömək 
o  Qarşılıqlı anlaşma 
o  Qarşılıqlı rəğbət 
o  Qarşılıqlı inam 
o  Öz mənafeyini qurban vermək 
o  Məqsəd və prinsiplərdə ruhi birlik
BURJUA ƏXLAQININ FƏZİLƏTLƏRİ,
fə rd iyətçilik və xüsusi mülkiyyətçilik dəyərlərinə əsaslanır
o  Zəkalılıq və fəalliq 
> 
Şəxsi m əqsədlərin həyata keçirilməsində 
o
  Şöhrətpərəstlik
*■ İctimai fəalliğın təminatçısı kimi
67

---

Fuad  Mammado*
KulturologİYa cfTcktMl bovut v,> fanllvvoto aoaran vol
o  Səy və cəhd
> 
Sərvət  və ictim ai mövqe əldə edilm əsi iiçiin 
o 
Ədalət
ı» 
Nem ətlərin m übadiləsində ekvivalentlik və
qarşılıqlı  əlverişlilik nəzərdə tııtıılur 
o  Şəxsiyyətə hörmət
» 
H ər şeydən ə w ə l.  azad sahibkarlıq  və rəqabətdə nəzərdə  tutulur
• 
Hüquqi mədəniyyət
HÜQUQ  MƏDƏNİYYƏTİ
Hüquq  mədəniyyəti  və  etik  mədəniyyət,  bir  medolyonun  iki  tərəfi 
kimi,  şəxsiyyətlərarası  ictimai  və  beynəlxalq  münasibətlərdə  başlıca 
rol  oynayır.  Hüquq  bu  və  ya  digər  davranış  normalarının  həyata 
keçirilməsinə  sərəncam  verib,  dövlət  idarəçiliyinin  əsası  olduği  bir 
halda,  əxlaq  -   insanın  vicdanı  ilə  tənzimlənən 
mənəvi  seçimi 
müəyyənləşdirir.
Mədəni  insanın  əsas  keyfiyyətlərindən  biri 
mütəşəkkillik  olub, 
müəyyən  dərəcədə, 
şəxsiyyətin  hiiquqi  mədəniyyətini,
  nizam-intizama, 
hüquqa, məsuliyyətə, qanun aliliyinə bağlılığını  nəzərdə tutur.
H üquqi  m ədəniyyət
  -   cəmiyyətdə  insanların  həyat  fəaliyyətinin 
sosial-hüquqi  tənzimləmə 
funksiyalarını 
yerinə  yetirən 
norma, 
dəyər,  hüquqi  institutlar,  proses  və  formaların  məcmuudur.  O, 
şəxsiyyətin  azadlığı,  hüquq  və  məsuliyyəti,  sosial  müdafiəsi, 
ləyaqətinə hörmətinin birliyini müdafiə edir.
C əm iyyətin  hüquq  m ədəniyyəti
  ümumi  sosial  mədəniyyətin  bir 
hissəsi  olmaqla,  özündə  ümumbəşəri  və  milli  dəyərləri  təcəssüm 
etdirir.  O,  şəxsiyyətin  hüquqi  vəziyyətinin 
keyfiyyətini,  eləcə  də 
dövlət və cəmiyyətin  mütəşəkkillik səviyyəsini əks etdirir.
6 8
fund MMinimto*
KultıırokaİY* vflVklMI havın ч  ftmllvvota 
яржгип
 y»l
Cəmiyyətin 
hüquq  mədəniyyətinin 
əsas  komponentləri 
aşağıdakılardır:
•  Hüquq dövlət quruculuğunu ifadə edən  normalar sistemi kimi
•  Hüquq 
münasibətləri, 
ictimai 
münasibətlərin 
hüquqla
tənzimlənməsi  sistemi kimi
•  Hüquq  idarələri  hüquqi  nəzarət,  hüququn  tənzimlənməsi  və
icrasını  təmin  edən  dövlət  orqanları 
və 
ictimai 
təşkilatlar sistemi kimi
•  Hüquqi şüur hüquqi həqiqətin  ruhi təzahür sistemi  kimi
•  Hüquqi davranış, həm qanuni, həm də qeyri-qanuni
•  Qanunyaradıcı fəaliyyət
•  Hüquq elmi
•  Hüquqtətbiqedici  fəaliyyət
•  Qanunilik
•  Hüquqi nizam
Şəxsiyyətin  hüquq  mədəniyyətinin  səviyyəsi
 
üç  əsas göstərici  ilə 
ölçülür:
•  İntellektual -  hüquqi bilik və informasiya ilə şərtlənir;
•  Emosional-psixoloji -  öz təcəssümünü hüquqi əqidədə tapır;
•  Davranış  -   öz  ifadəsini  bilik  ,  əqidə  və  mövcud  qanunlara
əsaslanan davranışda tapır.
Cəmiyyətin  hüquq  mədəniyyəti  səviyyəsinin  ənənəvi göstəriciləri 
aşağıdakılardır:
•  Qanunvericiliyin  sosial  əsaslı  olması,  normativ  aktlann 
məzmununun  milli-mədəni  ənənələrə,  psixologiya,  xalqın  milli 
xarakter  və  idealına,  eləcə  də  cəmiyyətin  inkişaf  tələblərinə, 
tərəqqipərvər  nailiyyətlərə,  dünya  inkişafının  qanunauyğunluq 
və tendensiyalarına uyğunluğu;
•  Qanunvericiliyin 
kamilliyi, 
qanun 
icrasında 
hüquqi 
mexanizmlərin  işləkliliyini  nəzərdə  tutur;  hüquqi  tərif  və 
terminlərin  aydınlığı,  boşluqlann  olmaması,  qanunun  sərbəst 
şərhini istisna edən, hərfi və məna vahidliyi.
69

---

Fu»d Mam roadov
Кч]ЩГрк>г Ь »  t i TtktMi hayat v? Г»аНууэ|э_арарш  И.1