№ара№алпа№ М!Млекетлик университети

2) Talaptin’ elastikligin dog’a boyinsha aniqlaw (dog’aliq elastika

ko’rsetkishi).

   Bul ko’rsetkish talap sizig’inin’ qanday da bir kesindisi ushin bahanin’ o’zgerisine

sa’ykes talaptin’ ortasha reakciyasin xarakter-leydi. Ma’selen, talap funkciyasi

analitikaliq tu’rde berilmes-ten, talap sizig’inin’ (D

8

)  A ha’m V tochkalarindag’i

ma’nisleri belgili bolsin. Bul jag’dayda ko’rsetkish formulasi.

E

Q

Q

P

P

P

P Q

Q

Q

Q

P

P

p

=

-

-

×

+

+

=

-

-

×

2

1

1

1

2

1

2

2

1

2

1

2

2

2

:

P

P

Q

Q

1

2

1

2

+

+

   p

   p

w

A

    p

q

B

                  Q

2

Q

1

            Q

2-su’wret

     Bul jerde, Q

1

,  P

1

  ha’m  Q

2

,  P

2

-ko’lem ha’m baxalardin’ da’slepki ha’m son’g’i

ma’nisleri.

3). Tochkaliq elastika ko’rsetkishi

Egerde biz talaptin’ elastikligin D

i

 sizig’inin’ qandayda bir tochkasi ushin

o’lsheytug’in bolsaq talap ha’m baxanin’ az  mug’dardag’i o’egeris mug’darlarin

(dQ,dP)  qollanamiz.

---

25

Ep

=

=

×

dQ

Q

:

dP

P

dQ

dP

P

Q

    Basqasha aytqanda, tochkali elastikaliq - bul dog’aliq elasti-kaliqitin’ shegi bolip,

AV dugasi bizge kerekli tochkag’a shekem kishireyiwi na’tiyjesinde

D

D

Q

P

 qatnasi

dOx

dPx

tuwindisi menen almastiriliwi eken.

     

Endi  biz  baxanin’  elastikaliq  ko’rsetkishinin’  geometriyaliq  interpretaciyasin

u’yrenemiz. Talap tuwrinin’ kesindisi. D

D

1

1

 bolsin ha’m elastikaliq koefficienti usi

tuwrinin’ boyinda A tochkasi ushin aniqlaw kerek. Bunin’ ushin talap sizig’i kesin-

disinin’ D

D

1

1

 usi A tochkadan abcissa ko’sherin menen kesilisiw tochkasina

shekemgi uzinlig’in (

АD

1

) sol tochkadan ordinata ko’sheri menen kesilisiw

tochkasina shekemgi kesindi-sinin’ uzinlig’ina (

AD

1

) bo’lemiz.

p

              D

1

          d

                                       d

1

                                      D

1

         Q

3-su’wret

       Egerde talap iymek siziq (dd

1

) bolsa, elastikaliqti A tochkasinda aniqlaw ushin,

sol tochkadan iymek siziqqa D

1

D

1

 urinbasin o’tkeremiz ha’m elastika ko’rsetkishi

retinde qatnasi alinadi.

       

Bahanin’  tuwri  elastika  ko’rsetkishi  ken’  diapozonda  D

£

< ¥

E

P

 o’zgeredi,

egerde talap sizig’i ordinatag’a paralel` bolsa

E

p

= 0

 abcissag’a parallel` bolsa

E

P

= ¥

 boladi.

 Talap elastikalig’inin’ o’zgerisine ta’sir etiwshi faktorlar.