Arablarning O’rta Osiyoga bosqini

Ulkan hududlarni shu qadar tez fursatda egallab olinishini nafaqat bir paytlar qudratli bo’lgan davlatlarning ichki tanazzulga yuz tutganligi, balki arab lashkarboshilarining harbiy san’ati bilan ham izohlash mumkin. Arablarning asosiy kuchi shiddatli engil otliq qo’shinda edi. Arablar raqiblari qo’shiniga yopirilib hujum qilib, yo’llarida duch kelgan barcha narsani yanchib tashlardilar. Shuni ham aytish joizki, Eron, Vizantiya va Rim viloyatlari aholisi feodal zodagonlarning og’ir soliqlaridan bezib, arablarga qarshilik ko’rsatmaganlar, ularni deyarli haloskorlar deb hisoblashgan. Mahalliy aholi “Hudo rimliklar zulmidan bizni halos etish, ulardan qasos olish uchun arablarni yubordi” deb aytardi. Ko’pgina shaharlar aholisi hayotlari va mol-mulklari saqlab qolinishi shartlari asosida jangsiz taslim bo’lishgan.

Ulkan hududlarni shu qadar tez fursatda egallab olinishini nafaqat bir paytlar qudratli bo’lgan davlatlarning ichki tanazzulga yuz tutganligi, balki arab lashkarboshilarining harbiy san’ati bilan ham izohlash mumkin. Arablarning asosiy kuchi shiddatli engil otliq qo’shinda edi. Arablar raqiblari qo’shiniga yopirilib hujum qilib, yo’llarida duch kelgan barcha narsani yanchib tashlardilar. Shuni ham aytish joizki, Eron, Vizantiya va Rim viloyatlari aholisi feodal zodagonlarning og’ir soliqlaridan bezib, arablarga qarshilik ko’rsatmaganlar, ularni deyarli haloskorlar deb hisoblashgan. Mahalliy aholi “Hudo rimliklar zulmidan bizni halos etish, ulardan qasos olish uchun arablarni yubordi” deb aytardi. Ko’pgina shaharlar aholisi hayotlari va mol-mulklari saqlab qolinishi shartlari asosida jangsiz taslim bo’lishgan.

Arab istilochilari bo’ysundirilgan mamlakatlarda ilgarigi tartiblarni saqlab qolishgan. Halifalikda hristianlar, yahudiylar, zardushtiylarga nisbatan diniy bag’rikenglik saqlangan. Dastlabki vaqtlarda arablar sobiq Eron va Vizantiya mulklari aholisi zimmasiga katta soliqlar yuklamaganlar, bu mahalliy aholini ularga nisbatan iliq munosabatini yanada mustahkamlagan.

• Arab istilochilari bo’ysundirilgan mamlakatlarda ilgarigi tartiblarni saqlab qolishgan. Halifalikda hristianlar, yahudiylar, zardushtiylarga nisbatan diniy bag’rikenglik saqlangan. Dastlabki vaqtlarda arablar sobiq Eron va Vizantiya mulklari aholisi zimmasiga katta soliqlar yuklamaganlar, bu mahalliy aholini ularga nisbatan iliq munosabatini yanada mustahkamlagan.
• Ulkan hududlarni egallanishi va boy harbiy o’lja arablar o’rtasida mulkiy tabaqalanishni yanada chuqurlashtirgan. Bu ayniqsa uchinchi halifa – Usmon davrida sezilgan. U yerlarni bosib olishni, zodagonlar qo’lida bojlik to’planishini rag’batlantirgan. Bu oddiy musulmonlarning noroziligini keltirib chiqargan. Usmon va umansub bo’lgan Umaviylar urug’iga qarshi ko’p feodallar bosh ko’targanlar. Fitna tepasida Muhammadning amakivachchasi Ali turgan. Ali payg’ambarning qiziga uylangan edi, shuning uchun Muhammadning eng yaqin qarindoshi va merosho’ri hisoblangan.