Aralash funksiyali birikmalar

Oksikarbon kislotalarga xos reaksiyalar.

Oksikarbon kislotalarning o’ziga xos reaksiyalaridan biri shuki, ular bir xil sharoitda qizdirilganda molekulasidan osonlik bilan bir molekula suv ajralib, har xil moddalar hosil bo’ladi.

1. 
   α-oksikarbon kislotalar qizdirilganda osonlik bilan ikki molekula kislotadan, ikki molekula suv ajralib chiqib, siklik murakkab efir hosil bo’ladi:
   

H₃C–CH–OH + HO–C=O 2HOH + H₃C–CH–O–C=O laktid.
COOH HO–CH–CH₃ CO–O–CH–CH₃
Siklik murakkab efirlar laktidlar deb ataladi. Ular gidrolizlanganda α- oksikarbon kislotalar hosil bo’ladi.

2. 
   β- oksikarbon kislotalar qizdirilganda bir molekula suv ajralib chiqib,
   

to’yinmagan karbon kislotalar hosil bo’ladi:
β α ^t0
H₂COH–CH₂–COOH HOH + H₂C=CH–COOH akril kislota
γ β α ^t0
H₃C–CHOH–CH₂–COOH HOH + H₃C–CH=CH–COOH kroton kislota

3. 
   γ-oksikarbon kislotalar erkin holda beqaror bo’lib, faqat tuz holidagina ma’lumdir. γ-oksikarbon kislotalar osonlik bilan qizdirilmasa ham sekin-asta o’zidan suv ajratib besh yoki olti a’zoli siklik birikmalar laktonlarni hosil qiladi:
   

Shunday qilib, hosil bo’lgan moddalarning xiliga qarab α - ,β -, yoki γ-
oksikarbon kislotalarni ajratish mumkin.
Laktonlar barqaror modda bo’lib, qizdirilganda parchalanmasdan haydaladi. Laktonga o’yuvchi ishqor ta’sir ettirilsa, lakton halqasi uzilib, tuz hosil bo’ladi: