Arix kafedrasi

5-mavzu. Turkiston XX asr boshlarida (1900-1917-yillar). Birinchi Jahon urushining Turkiston o`lkasiga ta`siri. 1916-yil milliy-ozodlik harakati.
XX asr boshlarida Turkistonda ijtimoiy hayot. Temir yo`llar qurilishi (Qizilravot-Ashxabod-Samarqand (1888), Toshkent-Orenburg (1900-1906) va uning iqtisodiyotga ta`siri. Turkistonda sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi. Rossiya monopolistik kapitalining o`lka xalq xo’jaligining barcha tarmoqlariga kirib kelishi. Turkiston iqtisodiyotida Rossiya monopolistik mavqeining kuchayib borishi. XX asr boshlarida sanoat ishchilarining shakllanish jarayoni.
Birinchi jahon urushi yillarida Turkiston o`lkasida ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy hayot. Mustamlaka zulumning kuchayishi. Turkiston o`lkasining Rossiya imperiyasi iqtisodiyotida tutgan o`rni. 1914-yil 26- iyul' Turkiston o`lkasining “Favqulodda muhofaza holatida” deb e`lon qilinishi, mirshablik nazoratining kuchaytirilishi.
1916-yil 25-iyundagi podsho farmoni va uning mohiyati. Turkiston o`lkasi mahalliy xalqlarining farmonga munosabati. 1916-yil qo`zg’olonining turli viloyatlardagi o`ziga xos xususiyatlari (Xo`jand, Samarqand, Toshkent, Farg’ona, Jizzax va boshqalar). Qo`zg’olon harakatlarini mustamlakachilariga qarshi milliy-ozodlik harakatiga aylanishi.


6-mavzu. Turkiston o`lkasida jadidchilik harakati va siyosiy harakatlar.
Jadidchilik harakatining vujudga kelishidagi tarixiy shart sharoitlar. Jadidchilik ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma`rifiy, g’oyaviy-mafkuraviy va istiqlolchilik harakati sifatida maydonga chiqishiga turtkи bo`lgan omillar. Turkiston o`lkasi jadidchilik harakati namoyondalari va ularning milliy uyg’onishda tutgan o`rni.
Jadid maktablari tashkil topishi va rivojlanishi. Jadid milliy matbuoti. Jadid madaniy-ma`rifiy tashkilotlari va jadid adabiyoti. Jadidlarning siyosiy qarashlari. Turkiston o`lkasida yangi siyosiy partiya va tashkilotlar. Sotsial demokratik g’oyalarning Turkiston o`lkasiga kirib kelishi.


7-mavzu. 1917-yil fevral inqilobi va Oktyabr to’ntarishi. Turkiston muhtoriyati – milliy demokratik davlatchilikning dastlabki tajribasi.
1917-yil boshlarida Rossiyadagi siyosiy vaziyat, Petrograddagi inqilobiy voqealarning nihoyasiga yetishi. Monarxiyaning ag’darilishi. Rossiyada tuzilgan qo`shhokimiyat. Fevral’ demokratik inqilobining o’ziga xosligi. Rossiyadagi fevral’ burjua-demokratik inqilobining Turkiston o’lkasi musulmon aholisining siyosiy jixatdan uyg’onishiga ta’siri. O’lkada qo’shhokimiyatchilikning tarkib topa boshlashi. Sovetlarning tuzilishi, Turkiston komiteti va uning faoliyati. Toshkent soveti, Milliy demokratiya, jadidlar xarakati, mahalliy jamoat tashkilotlari. Xalq vakillarining birinchi majlisi. Toshkentda musulmonlarning butun Turkiston s’ezdi (1917-yil, 17-21-aprel’) va unda korilgan masalalar. Butun Turkiston musulmonlarining II O’lka s’ezdi (1917-yil sentyabr). “Ittifoqi muslimin”ning tuzilishi. O’lkada o’ktyabr to’ntarishining amalga oshirilishi, shahar va tumanlarda sovet hukumatining o’rnatilishi.
Toshkentda Xalq Komissarlari Sovetining tashkil etilishi va faoliyati. Mahalliy siyosiy tashkilotlarning faoliyatini Qo’qonda turib davom ettirilishi. 1917- yil Qo`qon shahrida o`lka musulmonlarining IV favqulodda s`ezdining ish boshlashi va Turkistonni Rossiya Federativ Respublikasi tarkibida hududiy jihatdan muhtor deb e`lon qilinganligi. Turkiston muhtoriyati rahbarlari va ularning faoliyati. Turkistonda xalq hukumatini keng jamoatchilik tomonidan olqishlanishi. Turkiston muhtoriyati hukumati tuzilganidan keyingi siyosiy kurashlar. Turkiston hukumatini muhtoriyatining sovet hukumati tomonidan tor-mor etilishi. Qo`qon fojeasi, uning ayanchli oqibatlari va sovetlarning o`lkada yakkka hukmron bo`lib qolishlari. Sovetlarning iqtisodiy tadbirlari va ularning oqibatlari.