Ashab-i kiram şeyhulislam ibn teymiyye yayınlayan

4- Ömer. oğlu Abdullah, Tbn Abbas, Aişe vs. gibi sahabenin hepsi 
Ebu  Hureyre'nin  hadisini  alıyorlardı.  Hadis  kitaplarını  inceleyen 
bilir. 
5-  Sahabeden  hiç  kimse,  Ebu  Hureyre'nin  naklettiği  bir  hadise, 
ta'n  etmemiş;  burada  hata  etmiştir  şeklinde  bir  şey 
söylememiştir.  Ne  Ömer  (r.a.)  ne  bir  başkası  böyle  bir  iddiada 
bulunmuştur. Aksine, bir defasında Ebu Hureyre, Aişe'nin odasının 
bulunduğu yere gelmiş ve: 
"Ey  odadaki,  naklettiklerim  hususunda  bir  diyeceğin  var  mı?" 
demiştir.  Aişe  (r.a.)  namazını  bitirdikten  sonra,  rivayet  ettikleri 
                                                             
172
[172]
  Mürsel  Hadis:  Rasulullah'ın  yakın  bir  devirde  yaşamış  olmaları  dolayısıyla,  sahabenin  çoğunu  gören  ve 
onlarla  sohbette  bulunan  tabiilerin,  işittikleri  sahabilerİ  atlayıp  doğrudan  doğruya  Rasulullah'a  is-nadla  "kale 
Rasulullah" diyerek rivayet ettikleri hadislere denir. (Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları: Ankara-1980, s. 291) 
173
[173]
 Ebu Davud, tim: 10; Tirmizi, îlnı: 7; İbn Mace. Mukaddime': 18. 

---

 
105 
 
konusunda  bir  şeyin  bulunmadığını  belirtmiş  ve  şu  ilavede 
bulunmuştur: 
"Ancak  Rasulullah  fs.a.v.)  sizin  gibi  sözü  peşpeşe  sıralamazdı, 
sözü  o  kadar  tane  tane  söylerdi  ki,  kişi  kelimelerini  saymaya 
kalksaydı onları sayar ve ezberlerdi." 
Aişe  (r.a.)'nin  bu  sözünden  de  anlaşıldığı  gibi  rivayet  edilenlere 
değil, rivayet üslubuna karşı çıkıyordu. 
Aynı  şekilde  İbn  Ömer'e  de:  Ebu  Hureyre'nin  naklettiği  hadisleri 
reddetmek gibi bir kanaatin olup olmadığı sorulmuş, o da: 
"Hayır, ama kendisi o kadar rivayet nakletti ki bize nakledeceğimiz 
pek bir şey bırakmadı." demiştir. Ebu Hureyre'nin kendisi de: 
"Onlar  unutmuş  ben  ezberlemişsem,  benim  ne  suçum  var" 
demektedir.  Ebu  Hureyre'nin  rivayetlerini  çok  görüyor  bazısı  da, 
"Ebu Hureyre çok rivayet etti" diyorlardı. Bu konuda Ebu Hureyre 
şöyle demektedir: 
"Ebu  Hureyre  çok  rivayet  ediyor  diyorlar.  Hepimiz  Allah'a 
varacağız.  (Meselenin  asıl  şudur):  Muhacir  kardeşlerim  çarşılarda 
ticaretle uğraşıyorlardı. Ensar kardeşim de iş-güçle  meşgul  idiler. 
Ben  ise,  fakir  biri  idim  ve  hep  Rasulul-lah'la  (s.a.v.)  beraberdim, 
onlar  yokken  ben  onun  yanındaydım,  onlann  unuttuklarını  ben 
ezberliyordum. Bir defasında Rasulullah (s.a.v.) bize bir konuşma 
yaptı. Sonra: 
"Kim elbiseni açıp serecek" dedi. Ben elbisemi serdim, Rasulullah 
benim  için  dua  etti  ve  ondan  sonra  Rasulullah'dan  (.s.a.v.)  ne 
duyduysam hiç unutmadım.
174[174]
 
Ayrıca  geceyi  üçe  böldüğü:  üçte  birini  namaz  kılmaya,  birini 
hadisleri  tekrar  etmeye,  birini  de  uyumaya  ayırdığı  rivayet 
edilmektedir. 
Böylece  o.  hadisleri  zaptedip  ezberlemesini  Rasulul-lah'fa  (s.a.v.) 
beraberliğine,  başka  şeylerle  uğraşmasına  ve  Rasulullah'ın 
kendisine dua edişine bağlamaktadır. 
Ömer  b.  Hattab'ın  kendisi  de  Ebu  Hureyre'den  hadis  alır.  ihtiyaç 
duyduğu  hususlarda  Rasulullah'dan  (s.a.v.)  duyduklarını  sorardı. 
Hadis  rivayetinden  dolayı  onu  tehdit  etmiş  de  değildir.  Ne  var  ki 
Ömer.  rivayette  titiz  olmayı  sever  ve  böylece  insanların  cür'eîkar 
davranarak  hadislere  İlavelerde  bulunmalarının  Önüne  geçmeye 
çalışırdı.  Bu  sebepledir  ki  Ebu  Musa,  imamların  ittifakıyla 
sahabenin büyüklerinden ve en güvenilir kişilerdendi. 
6-Sahabe,  fıkhi  meselelerde  Ebu  Hureyre'den  geri  kimselere  de 
müracaat  ederlerdi.  Mesela  Ömer  (r.a.).  "Ceninin  diyeti" 
                                                             
174
[174]
 Müslim, FadaU's-Sahabe; 159-160; tbn Hanbel. 2/24. 

---

 
106 
 
konusunda  Hami  b.  Malik  ve  başkalarına;  Osman  "kocası  ölen 
kadının,  kocasının  evinde  ne  kadar  beklemesi  gerektiği 
konusunda" Faria bintu Malik müracaat etmiştir. Yine Ömer (r.a.) 
ve  başkaları,  "kocasının  diyetinden  kadının  alacağı  miras" 
konusunda  Dahhak  b.  Süfyan  el-Kilabi'ye;  Zeyd  b.  Sabit  ve 
başkaları  da  "lıayız  halindeki  kadından  veda  tavafının  sakıt 
olacağı" konusunda Ensar'dan bir kadına müracaat etmişlerdir. 
Aynı  şekilde  İbn  Mesud  kocası  ölmüş  mufavvize
175[175]
  kadının, 
benzerlerinin  mehrini  alacağına  dair  fetva  verince.  Eşca' 
kabilesinden bazı kimseler, Rasulullah'm (s.a.v.) Buru' bintu Vaşık 
hakkında aynı hükmü uyguladığını  beürtmişler.  İbn  Mes'ud da bu 
habere  son  derece  seviniTıişti.  Yine  Ebu  Bekir  (r.a.),  Muğireb. 
Şu'beile Muhammed b. Mesleme'nin hadislerine dayanarak nineye 
mirastan  verileceğine  karar  veriliştir.  Bu  naklettiklerimizin 
benzerleri pek çoktur. 
7-  İtirazcıya  şöyle  denilir:  Ebu  Hureyre'nin  "Musafrat"  la  ilgili 
hadisine  muhalefet  eden,  bu  hadisin  temel  kaideye  ya  da  temel 
kaideye yapılan kıyasa muhalif olduğunu söyler. 
Bu  durumda  kendisine  denilir  ki:  Aksine  bu  hadi.s  konusunda 
söylenecek  söz,  kendilerinde  nasslara  tabi  olunan  benzerleri 
hakkında  söylenenin  aynıdır.  Çünkü  bu  badis,  başkalarına 
muhalefet  hususunda  gelmiştir,  başkalarına  benzer  hususlarda 
değil.  Kıyas  ise,  benzerleri  eşit  kılma  ve  birbirlerine  muhalif 
olanları  tefrik  etmektir.  Bu  hadise  karşı  çıkan  şöyle  der:  Hadis 
kusurdan  dolayı  satınahnanm  satıcıya  geri  çevirmekte  ve  telef 
olanın  karşılığını  takdir  etmektedir.  Aksine,  benzerlerine  göre 
olsaydı ya benzeri  ya da değeri tazmin  olunurdu. Bu  hadise göre 
ise  ne  misli,  ne  de  değeri  tazmin  edilmektedir.  Ayrıca  tazmini 
müşteriye  ait  kılmaktadır.  Gelir  ise,  sorumluluk  yüklenmenin 
karşılığıdır. 
Böyle  diyene  denir  ki:  Satılan  hayvanı  geri  iade  etmek  tedlis  ve 
imamların  ittifakıyla  hayvanın  vasfının  farklı  oluşundan  mümkün 
olur.  Sattığı  hayvanın  asıl  vasfını  ani  atmayı  p  tedlis  yapan  kişi, 
hayvanının bu vasfını diliyle söylememiş olsa bile, diliyle söylemiş 
gibi  kabul  edilir.  Bu  nevi  muhayyerlik,  kusurdan  dolayı  geri  iade 
etmedeki muhayyerliğin dışındadır. 
Kendisine yine şöyle denilir: Müşteri, hayvan kendi mülkü olduğu 
sırada  onda  meydana  gelen  sütün  karşılığını  değil,  satın  aldığı 
sırada  memesinde  bulunan  sütün  karşılığım  ödemektedir.  Çünkü 
musarratı  aldığı  sırada  memesindeki  süt  kendisi  tarafından  telef 
                                                             
175
[175]
  Mufavvize:  Emr-i  nikahını  velisine  tefviz  ve  havale  edip  meiırden  bahsetmeyen  kadındır.  (Ömer  Nasuhi 
Bilmen, Hukuk-u İs-Imniyye ve Islilahat-ı Fıklııyye Kamusu, 2/11) 

---

 
107 
 
edilmiştir  ve  bu  sebeple  de  bunun  karşılığını  ödeyecektir.  ŞarV 
sadece bedelini takdir  etmiştir. Çünkü eski süt  ile yenisi birbirine 
kanamıştır  ve  artık  eskinin  miktarını  tayin  etmek  mümkün 
değildir. 
Bu  sebeple  müşteriden  ne  misli  ne  de  kıymeti  tazmin  edilemez. 
Sari1, anlaşmazlığa son verecek bir bedel takdir etmiştir. Nitekim 
can  ve  vücut  azalarının  diyet  ve  yararları  da  böyie  bir  usul  takip 
edilerek takdir edilmiştir. Ta ki, çıkabilecek anlaşmazlık kökünden 
engellenmiş  olsun.  Tahakkuk  eden  hak,  miktar  olarak  tesbit 
edilebiliyorsa  .  ona  uymak  gerekir.  Ama  bu  mümkün  değilse, 
Sari', yolların en uygununu ve hakka en yakın olanını emreder. 
Keyl (hacim) ve vezn (tartı) mümkün olmadığında tahmini; kesin 
bilginin  mümkün  olmadığı  yerde  de  zan  ile  hareket  etmeyi,  tam 
mübhemlik  söz  konusu olduğunda  da hak sahibini belirlemek için 
kura  atmayı  emreder.  Bazen  de  başka  bir  yol  bulunmadığı 
takdirde  anlaşmazlığı  bertaraf  etmek  için  bedeli  takdir  eder.  Söz 
konusu  ettiğimiz musarrat da müşterinin satıcıya bir sa' vermesi, 
aldığı süte karşılık bir bedeldir. 
Bu meseleyle ilgili olarak Ebu Said b. es-Sem'ani'nhv naklettiği bir 
olay  var.  Olayı  Ebu  Said,  Yusuf  el-Hemedani'den;  o,  fakih  Ebu 
İshak  eş-Şirazi'den;  o  da,  Ebu't-Tay-yib  et-Taberi'den  nakletmiş. 
Ebu Tayyib et-Taberi diyor ki: 
"Bağdat'da  camide  oturuyorduk.  Horasanlı  biri  geldi  ve  bize 
musarratı sordu. Ona cevap verdik ve delil olarak Ebu Hureyre'nin 
hadisini ileri sürdük. Adam, Ebu Hureyre hakkında ileri-geri sözler 
söyledi.  Hemen  ardından  caminin  tavanından  bir  yılan  düştü  ve 
aramıza gelip o Horasanlının üzerine üzerine giderek onu ısırdı ve 
ölümüne sebep oldu." 
Bu  olayın  bir  benzerini  et-Taberaııi  "Kitabü's-Sünne"  isimli 
eserinde Zekeriyya Yahya es-Saci'den naklediyor. es-Saci diyor ki: 
"Hadis dinlemek üzere muhtelif alimlere gidiyorduk. 
Birdefasmda  hızlı  hızlı  yürüyorduk  beraberimizde  de  ağzı  bozuk 
hayasız  bir  genç  vardı.  Biz  öyle  yürürken  o  genç:  Haydi 
ayaklarınız!'meleklerin 
kanatlarından 
kaldırın, 
kanatlarını 
kırmayın"  dedi.  Bu  sözleri  söyledikten  sonra  iki  ayağı  tutmaz 
oldu."'  Bunun  bir  çok  benzeri  vardır.  Allah'tan  Kitabı  "na 
.Rasulu'nün (s.a.v.) Sünneti'ne ve delillere uyma bağlılığını dileriz. 
Şüphesiz en doğruyu bilen Allah'tır.
 176[176]
 
                                                             
176
[176]
 İbn-i Teymiyye, Ashab,ı Kiram, Tevhid yayınları: 140-148. 

---

 
108