Atalar deyir

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

q

ə

hb

ə

 

olan hardan bilir qıncı (

kin. nifr

ə

t

) n

ə

dir, sevgi n

ə

dir, h

ə

r g

ə

l

ə

ni sevib 

ged

ə

r, h

ə

r ged

əni söğüb gedə

r. 

q

ə

hb

ə

 

olub minbir tanış, gen evrə

nin dar g

əlir, kişi olub iki dosla, dar 

evr

ə

nin gen g

ə

lir

. 

q

ə

hb

ə

 

varmış vermiş olur dadımlıq, sevən odur vermiş ola doyumluq

. 

q

ə

hb

ə

 

yalnız tə

n satar, könlü q

ə

hb

ə

 

dos satır

. 

q

ə

hb

ə

lik d

əğər bulsa, xanımlıq düşə

r (

it

ə

r

) gözd

ə

n. 

q

ə

hb

ənin sonu baxıcı olur

. 

q

ə

hb

ə

y

ə

 

öğüş yaramaz, yamana söğüş (

öğüş

: n

ə

sih

ə

t. (

söğüş

: yaman). 

q

ə

hrivin z

ə

hril

ə

 öls

əm, ağulu otlar bitə

r, q

ə

brim üstün

ə

 g

ə

ldin qorx 

göyl

ə

rd

ən sağın

. 

q

əlbir can evi olanın, gözlə

ri q

ə

d

ə

r d

ə

rdi var. 

q

ə

lbir 

ə

l

ə

g

ə

 

gözük demiş

. 

(gözük: gözlü. 

deşik) )

. 

{kor kora cıt gözə

n kimi. (kor 

kora cıt gözə

n dey

ə

r)}. 

(qazan qazana götün qaradır deyir!)

. 

q

ə

lbir 

ə

l

əğə

 göz

ər demiş

. 

q

ə

lbirl

ə

 

su daşınmaz, başlı ağız, hə

r g

ə

l

əni danışmaz

. 

q

ə

l

ə

m ç

ə

k

ər qaşuva, ağu qatar aşuva, daşın salar başuva, yalançıdır bu 

evr

ə

n. . 

q

ə

l

əm olsa yazılar, iğnə

 olsa tikil

ə

r, tikan olsa didil

ə

r. 

943. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

q

ə

l

ə

m süngü kimi sökm

ə

y

ə

 yaramaz, süngü q

ə

l

əm kimi yazmağa

. 

q

ə

l

ə

m

ə

 g

ə

mir

ən eşşəyin qabıq yeyən balası olar

. 

q

ə

l

ə

m

ə

 g

ə

mir

ən eşşəyin qabı

q yey

ən balası olar

. 

q

ə

l

əmin dili iki olsada, yazısı birdir

. 

q

əm bağlayan yolları, gülüşlə

r açar. 

q

əm kitiriz çaxır içrə

 

boğulmaz, hər ikisi yaxcı bilir üzmə

yi

. (q

ə

m kitiriz: q

ə

m 

quss

ə

l

ə

r). 

q

ə

m s

ə

ni yey

ə

r, s

ə

n q

ə

mi yeyinc

ə

. 

q

ə

m yerind

ə

 

doğur, də

m yaratsan olur. 

(dil

ə

nm

ə

d

ən yaşam dadı dadınmaz)

. 

(dil

ə

nm

ə

d

ə

n: ist

ə

m

ə

d

ə

n. çabanmadan). 

q

ə

r

ə

 yel, quru yel. 

q

ə

r

ə

çid

ə

n igid tör

ə

s

ə, öz çadırın çapar

. 

q

ərib it, quyruğun qısıb gə

z

ə

r. 

q

ə

rib kor olur. 

q

ə

rib ölk

ə

d

ə

 kef

ə

 

dolan, doğma yurdunda qussə

d

ə

n öl

ə

r. 

q

ə

rib, kor olur. 

q

əribin boynu uzun, dili qıssa olar

. 

q

ə

ribin 

əzanın, kimsə

 dinl

ə

m

ə

z. 

q

əribin yalımı (

üzü

) alçaq olur. 

944. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

q

ə

sir 

k

ə

sir

. ziyan. 

-qorunmayan k

ə

sir gör

ə

r. 

qıçı qırıq yolda, beyni qırıq gorda qaldı

. 

{yaraqın qorun, yoraqın yorun

. (

yoraqın 

yorun: t

ədbirin qıl)}

. {

işə

 

anıq çıx)

. (

anıq

: 

hazır)}

. (gün gec

ə

ni 

gözl

ə

m

ə

z). 

{günün üçün yaraq qıl, yarın açan gül olsun

. (gül 

olsun: 

uğur olsun

. 

ası bə

r

ə

 d

ə

r

ə

sin)}. 

qıfın gen başından girən, dar başından çıxar

. 

qığılcım, tüstülə

m

ə

z. 

qıx çörə

k, borc olmaz. 

qıızdırmağa öğrəşə

n, ölüm

ə

 yürür. 

qıl tay olsa düşmanın, qılıc yalı gör anı

. 

qıl yaruğun gəlmədən ölümdə

 yox savucluq, g

ə

ls

ə

 bir gün dinm

ə

d

ə

n, 

çapmış gedə

r tinivi. (savucluq: elçilik. sözçülük. 

raporçuluq. 

quzariş vermə

). 

(çağrılırsan gedmə

li, 

dinməkliyə

 qalmaz g

ə

r

ə

k, yoxku bayraq bildir

ə

, yoxdur 

ölümd

ə

 

savçılar

. 

(dinməkliyə

: e’tiraza). 

qılalar qulluğnu gecə

 

gündüz, tapıdan kimə

sn

ə

 dönd

ə

rm

ə

y

ə

 üz. 

qılavuzsuz, quş uçmaz

. (

qılavuzsuz

: önd

ə

rsiz). 

qılıc kimdə

 olursa, q

ə

l

əmi alır, qə

l

əm qarşı çıxsa, qılıncı salır

. 

qılıc qının kə

sm

ə

s

ə

d

ə

, yiy

əsin qırar

. 

945. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qılıc qınına qıymadı, yiyəsisini doğradı

. 

{qoraq yiy

ə

sin

ə

 

yağu durar

. (

ə

sl

ə

h

ə

 

sahabına düşmandur)}

. 

qılıc qınına qıymaz, isinə

 

qıyar

. (

isin

ə

: yiy

ə

sin

ə

). 

qılıc qınına qıymaz, yiyəsin doğrar

. {qoraq yiy

ə

sin

ə

 

yağu durar

. (

ə

sl

ə

h

ə

 

sahabına düş

mandur)}

. 

qılıc qınında dursa puslar

. (

puslar: paslanar

). 

qılıc pulla gücü sevə

r. . 

qılıc yiyəsin qoyub, qının kə

sm

ə

z. 

(ont: 

doğur)

. 

qılıcı sınmış yayı yasılmış

. 

qılıcın kimi sevgi yarar, acısı keçə

r, izgisi qalar. 

qılıcla oyun, qurdla qoyun olmaz

. 

qılığ g

öz

ə

l, üz göz

ə

l. (

qılığ

: xuy

). 

qılın tapsan, qar küyə

r. 

(

qılın

: 

qılığın)

. 

(işin qılığın, yolun bulursan, qar da belə

 

od tutar, yanar). 

qılınc birini, dil bir ordunu kə

s

ə

r. 

qılınc sapı kimdə

di!. 

qılınc vurmaq bilmə

y

ə

n özün

ə

 

ilişdirir

. 

Qılınc yarası sağalar, söz yarası sağalmaz

. (Araz Gunduz). 

qılıncı düşmana vurmasan ''ağzı'' kə

s

ər özüvi, ''ucu'' deşə

r gözüvi. 

946. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qılıncı düşmana vurmasan 

''ağzı''

 k

ə

s

ə

r özüvü, 

''ucu''

 

deşə

r gözüvi. 

qılıncın güdə

ys

ə, bir atdım öngrə

k ol. 

qılındınsa düşünmə, düşünmə

d

ən qılınma

. 

qılını bilən qızıl geyə

r. 

yapını bilən yaşıl geyə

r

. 

(xoşa gə

lm

ə

k ist

ə

y

ən qırmızı 

gey

ə

r. 

iş yapmaq istə

y

ən, yaşıl geyə

r).  

- 

qılnu bilsən qızıl gey, yaranu bilsən yaşıl gey

. 

(qırcanmağa 

qırmızı, can almağa, göy qurşan)

. 

qılış qında pas atar

. 

qılış tutuqsa, iş 

batar, 

ər tatıqsa, el batar

. (tutuqsa: paslansa). (

dadıqmaq

: . 

pasıqmaq

. paslanmaq). 

qılışlı kişi, görər işi, yaxcını pisi

. (

qılış

: irad

ə

). 

qılışlı qorxağı, çomaxlı batır salar

. 

qılmalın var qılınqıl, yarın gə

l

ə

r g

ə

lm

ə

z, b

ə

ll

ə

nm

ə

z. (

evr

ən işi ötürmək, işi 

burda bitirm

ə

k). 

qılmalısan qılınqıl, çağun durmaz

, acun 

ə

yl

ə

nm

ə

z. 

qılncla alınmayan, dadlı dillə

 

alınar

. 

qılnu bilsən qızıl gey, yaranu bilsən yaşıl gey

. 

(

: 

qırcanmağa qırmızı, can 

almağa, göy qurşan

). 

qılov durmaz güc ilə

 

puldan qıraq

. (

qılov

: siyas

ə

t

). 

qılov

 düzlük götürm

ə

z. (

qılov

: siyas

ə

t). 

947. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qılpın tutub, için buraxıb

. 

qılpsız qaşıq, qırıq çömçə

. 

(işlə

rinin t

ə

m

əli tutarlı, doğru, düzgün olmayıb, 

ə

ksikliyi, t

ə

rsliyi çox olan. 

yarım yamalaq nə

rs

ə

, kims

ə

. 

qırıq, 

güv

ə

nilm

ə

z, aldavac kims

ə

). 

qıltay manın olu

nca, dayaq en

ər başına

. 

(

manın

: 

aybın)

. 

qımdımaqla qarın doymaz, hə

r yet

ə

ni ür

ə

k qoymaz. 

(ür

ə

k qoymaq: könlün 

b

əğə

nm

ə

si) (

qımdımaqla

: 

qısmırlıqla

. 

qıtmırlıqla)

. 

qımıldab qır aşdı, qaynalab qın daşdı

. (

qımıldab

: t

ə

pr

əşə

n

). (

qaynalab: 

qaynayan

). 

(

qın

: qab). (yürüy

ə

n yolun bitir

ər, işlə

y

ən işin)

. 

qımıldağan qır aşdı

. 

(

qımıldağan

: 

qımıldayan

: t

ə

pr

əşə

n. d

ə

b

əşən, işlə

y

ə

 

işin 

bitirdi) (

qır

: çöl. uzun yerl

ə

r. 

ucu bucağı görünmə

y

ə

n yerl

ə

r). 

(t

ə

pr

əşən qır aşdı, dırmaşan dağ aşdı)

. 

qımıldayan qır aşar

. 

qımıldayan qır aşmış, yatan öküz ac qalmış

. 

qın qurtara bir gəmi sınmış olsa yelkə

ni (

qın

: ç

ə

tin

). 

qın sınamaz, bal olmaz

. 

(ç

ə

tinlik görm

ə

d

ən dadlı ə

l

ə

 g

ə

lm

ə

z). (

qın sınamaq

: 

z

ə

hm

ə

t ç

ə

km

ə

k). 

qınamam sə

ni, sevm

ə

din m

ə

ni, yol g

ə

z

ə

r s

ə

ni. 

qınanc, onu çə

k

ə

n

ə

 g

əlir, qıvanc, o

nu g

ə

z

ə

n

ə

. (

qınanc

: d

ə

rd) (g

ə

z

ə

n

ə

: 

qovana: axdarana). (

qıvanc

: 

şadlıq

. -sevinc). 

948. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qınçalar qıyından dolub daşmayan doymaz

. 

(

qınçalar qıyından

: 

ə

zablar 

m

əşə

qq

ə

tind

ə

n). 

qınçıların ə

ll

ə

ri, yer

ə

 

döğə

r bell

ə

ri. 

qara topraq gül açar, uğur bular ellə

ri. 

(

qınçıları

n: z

ə

hm

ətkeşlə

rin). 

qını çox, dadı yox

. (

qını çox

: z

ə

hm

ə

t çox). 

qınıc, yıxmış ev dirək, çalış, yapna bir ürə

k

. (

qınıc

: nifr

ə

t). (

çalış

: çalça. 

başar

. qeyr

ə

t ed). (yapna: 

yapın

. yapunc. 

yoğar

. 

ə

l

ə

 al. düz

ə

lt. 

onar). 

qının dosda aytma koni göynədi, qının yad

a aytma koni söyn

ə

di. 

(

qının

: 

ağrın

. 

qayğın

. ç

ə

tinliyin. ). . (koni: ki oni

). 

(söyn

ə

di: 

sevindir

ə

r). 

qının sonu olsun, yırtıq donun olsun

. (

qının

: 

əzabıbıvın

. 

ağrıvın

). (

k

ə

s

ə

l 

yoluxmasında

). (

yoluxmasında

: 

ə

yad

ə

tind

ə

). 

qınsız yerin adı yox

. (

qınsız

: 

qıyınsız

. 

əzabsız

. z

ə

hm

ə

tsiz

). 

qıra yağsa yağış, çə

km

əz suyu, axındırar sel axış

. 

(qır

: 

qırın

. qup quru çöl. 

susuz, çoraq yer, çöl. s

ə

hra). 

qır, çoraq, bərk toprağ yağan 

yağış suyun çə

km

əyib, geri verib sel axın yola salar

. (o 

dem

ə

kki: h

ər topraq suvarılmaz, hə

r 

kişiyə

 

yaxlıq yavlıq 

(yaxcılıq pislik) qılınmaz)

. 

qırağda yeyir, ortada sıçır, ortada yeyir, qırağda sıçır

. 

949. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qırağdan baxanın sə

ggiz gözü olar. 

qırağın demə, bezini de, anasın demə, qızını de

. 

qırasın görüb bezin tanı, anasın görüb qızın

. 

qırasın görüb ə

ki

sin tanı, anasın görüb qızın

. 

(

ə

kisin: 

bosdanın)

. 

qırdı kə

ndi, ucdan uca, n

ə

 igit qoydu n

ə

 qoca. 

qırx də

r

ə

d

ə

n su g

ə

tir

ə

n. 

qırx evin pişiyiən, qırx qapının ipin çə

k

ən, qırx 

daraxda, bezi olan

. 

qırx gün qırxıda qılpı qırıq gün

. 

qırx gündə

 doyular c

ə

maldan, q

ırk ildə

 doyulmaz kamaldan. 

qırx il qıran olmuş, ə

c

ə

li g

ə

l

ən ölmüş

. 

qırx ilə

 t

ə

kin, b

əy cığay

 (

yoxsul

) 

düzl

ə

nür. 

qırx quldur, bir lütü soya bilmə

z. 

qırxda qılığ dəğişmə

z. (

qılığ

: x

ə

siy

ə

t

). 

qırxda olmadı başın, daşı ha daşın

. 

qırxında, çalmaq öğrə

n

ə

n, gorunda çalar. genclikd

ə, qız seçə

nmiy

ə

n, 

dulunu alar! 

(qrx yaşında, çalmaq öğrə

n

ə

n, gorunda çalar. 

genclikd

ə, qız seçə

nmiy

ən, dulunu alar!) (qrx yaşında, çalmaq 

öğrə

n

ə

n, gorunda çalar. genclikd

ə, qız seçə

nmiy

ə

n, duluna 

qalar!). 

950. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

qırxlıdır pişmə

yin

ə

 çox var h

ə

l

ə

. 

(

pişmə

yin

ə

: 

pişmə

sin

ə

). 

qırxlısan pişmə

yiv

ə

 çox var h

ə

l

ə, qırxıva çatmaq üçün dözmə

lis

ə

. 

(

qırxlısan

: körp

ə

s

ə

n) (

qırxıva

: 

qırx yaşıva)

. 

qırıx çömçə

 su saxlamaz, pay güdm

ə

kl

ə, qarın doymaz

. 

qırıx zə

ncir d

əngir işi lə

ngidir. 

(d

ə

ngir: müt

ə

adil. normal). 

qırıq tökük yaşantım, bırax kə

ndim

ə

 

qalayım, sə

n k

ə

ndiv

ə

 

yamaqçıysın, 

ötür yarımı kəndi özüm bulayım

. . 

qırıqların düğünü umut, sınıqların tutumu umut

. 

qırılırsa dönə

kl

ə

r, türk erin

ə

 

yağu qalmaz

. 

(xainl

ər qırılırsa, türk erinin 

düşmanı olmaz)

. 

qırılmadan qorxanın, bitməz sevgi bağında

. 

qırılmağı düşünə

n güv

ə

nm

ə

d

ən üşünə

r. 

qırılmalar sınaqdan, qurulmalar yaşamdan

. (