Atamin kitabi birinci etiraf
Yüklə 47,68 Kb.
|
|
İtinə yal asıb belə ertədən
Qonşunun itini boğdurmaq üçün”. “O dərə başında bir ocaq yanır- Tüstüsü topasız, tüstüsü zəif. Orda bir müəllim qəlbi odlanır Qılıncdan kəsərli, ipəkdən zərif. “Bəs o tək qarının tüstüsü hanı, Tüstüsüz ocağa qar-yağış gülər. Oğul yollarına baxan ananı Tüstüsüz qoymayın, ay tüstülülər!” Halal ocaqların ocağı yana, Tüstülər tən dura bu dağlar ilə. Bəzən göz aldanar, iştah aldanar Tüstüsü düz çıxan ocaqlar ilə. Eh, qoca, xəbərin varmı dünyada Bir meşə qoyulur, ocağa birdən. Bir ölkə, bir şəhər, bir kənd, bir ada Kül olur bir əlin ocaq yerində. Tüstü dirəkləri dirənir göyə, Talelər, sevgilər oduncaq olur. Göy üzü bənzəyir qara güzgüyə “Ağ ev”lər içində “üzlər” ağ olur. Deyirəm: dərdi çox böyük dünyanın! Bəxtəvər: balaca dünyası olan. Bəzən “yekəliklə” böyük tanınan Kiçiyi, böyüdən miqyası olan... Sənin də hardasa nəzilib ortan, Ötəri söz-vədə kürsülərimiz. Neçə yol göylərə millənib ordan Bizim də dil-boğaz tüstülərimiz. Barı bir ocağa bir çöp tulla, dur Ay bizim tüstüsüz yazıqlarımız! Zaman küləkləri oxucunuzdur Neçə düz tüstülü yazılarımız! Səhər küləyini səslədi qoca: “Gördüyüm bəlkə də duman-yuxudur:- Vur dağıt gözümün qabağındaca, Düz çıxan tüstülər çox qorxuludur. Düz çıxan tüstülər göyü də deşər Tüstülər burula, yata yaxşıdır. Hərdən bir qayaya, daşa ilişə, Babalar qəbrinə çata yaxşıdır”. SU İLƏ SÖHBƏT Nənəm deyib, babam deyib bu misalı:
BİR QƏBRİN ÖNÜNDƏ Mahmud qızı, eşit məni, eşit bir,
Yer üzünün işığı bol-sən yoxsan, Neçə gəlin, neçə giyəv, Neçə nəvən- sən yoxsan. Aynabəndli ev-eşiyin-sən yoxsan, Bir ömrün tüstüsü yox-sən yoxsan, Xörəyimin istisi yox-sən yoxsan. Payız gəlir-dövlətim də, varım da... Gözüm olmur bağ-bağatın barında. Gözüm olmur oğul-qızın payında: Gözüm olmur gəlinlərin çayında, Gözüm olmur xörəklərdən-yesəm də. Tərifləyib, “çox tamlıdır”- desəm də, Gözüm yoxdu bu dünyada-sən yoxsan. Bu yoxluğun səbəbkarı özüməm. Öz ömrümdən kəsib sənə vermədim, Necə yandın, tüstünü mən görmədim, Bir yastığa baş qoyanın gər biri Tez sönürsə, cavabdehdir o biri, Vədəsində yasdığını düzəltməyib, Günlər onu necə qarsıb, necə əyib- Görməyibsə o birisi... İki ömür bir mahnıdır, Biri mizrab, o biri sim. Halal elə, Mahmud qızı, Səndən sonra beş günümü halal elə. Bu dünyanın işığını halal elə. Halal elə, Son ayaqda dönüb dağa baxa bilim, Bulaqların gözlərinə baxa bilim, Qayalardan baş daşılıq uma bilim, Gözlərimi gün doğana yuma bilim... ***
Qəbirlərin qulaqları laldı çoxdan, Öz səsini bircə özü eşidirdi. Ancaq bir az o tərəfdə baş daşına Göy göyərçin qonmuş idi, Gözlərini yummuş idi. BİR XOŞ YUXU SORAĞINDA Yeddi ildir- anam köçüb bu dünyadan, Yeddi ildir- Gözümdə bir işıq köçüb bu dünyadan. Yeddi ildir- fikir yüklü xəyal gəmim Bir qəbirstan limanına gedib-gəlir. Uşaq kimi hönkürdüyüm günlər olub, Yeddi ildir- göz yaşlarım güllə olub Dəyib deşir sinəmi hey gizli-izli. Kirpiyimdə salxımlanır giliz-giliz. Nə günahın sahibiyəm, nə günahın? Xoş yuxular məcrasına nə cür axım? Yeddi ildir- o, gözümdə yuxulayıram. Yuxuları sətir-sətir oxuyuram. Nöqtə-nöqtə yoxlayıram, Yuxuda yuxu görüb, Yenə yuxu axtarıram, Qəribədir, heç yuxuma girmir anam. Bu sirri mən alimlərdən soruşuram, Müdriklərdən, aqillərdən soruşuram. Biri deyir: sən anaya “ölüb” demə, De: yer üstən bir qayğılı səs üzüldü! Biri deyir: sən anaya “sönüb” demə. O yandı-de-səpələndi yer üzünə!.. Anaları günəşin zərrəsi bil cahanda, Köçüb gedir Günəşə analar göz yumanda... Hansı şair qələmindən uçub görən: Anaları vəsf edən ilk qaranquş şer? Hansı qəlbin uçurumundan qopub görən “Ana ölüb!”-haraylayan ilk bayquş şer? Yeddi ildir- bu ümmanlar sorağında... Yeddi ildir- nə gümanlar sorağında Nağılları varaqlayır, qatlayıram, Əfsanələr tilsimindən adlayıram. Yol üstündə saqqalından nur ələnən Bir qocadan soruşuram bu sirri mən. Bir xoş yuxu sorağında yeddi ildir Gecələrin birçəyini əlim didir. Yuxuların yalanına inanaram, Yuxuların yalanına yalmanaram, Bu yalanın bir gecəlik doğrusunda Anam gələ! Bir gecəmin yuxusunda anam gələ! Hamıdan tez yatıram ki, tez gələr o. Hamıdan gec yatıram ki, gec gələr o. Yer üstündə son gününü yeriyən bir Qarıdan da baxışlarım söz dilənir: Nə günahın sahibiyəm? Qarı dönür. Dönüşündən tufan dönür, qar dönür: -Nə günahın?! Yerlər var ki, göy kor edib ana ahı... Körpələrin meşələrdə şivlər kimi Odda ütüb, nəşələnən divlər kimi, Hələ insan kəlləsindən əldə qədəh Tutan varmı? Var! Olacaq bəs nə qədər? Qələminin burnundakı qara gilə Qara güllə olubdurmu, qara güllə! Yer üzündə milyon küskün ana varsa, Sən yuxuda nahaq ana axtarırsan... -Mən neynə...mən... -Sən neynə...sən... Özgəsindən başlamır sən. Sən özünü özgələrdə dilənirsən... Qarı, deyən, gözdən itdi. Fikrə getdim... Qarı gəlib göz önündə yenə bitdi: -Belədimi?- nəvələri tanımırlar- Nə dondadır nənə qəbri, tanımırlar Əllərində bir saralmış çiçək belə Nənələri yatan yerə getməyiblər. Şələləmək- gərək deyil ana dərdini! Şöhrətinçün bələmək- gərək deyil ana dərdini. Payızda bir yarpaq apar ana qəbrinə, Baharda nəm torpaq apar ana qəbrinə. Qışda onun başdaşının buzuna əl çək. O başdaşı- bir donan əl! O ələ bir övlad əlidir əlcək!.. Qarı getdi dan yerində gözdən itdi. Fikrə getdim. Birdən qəfil diksindim mən. O səs doğma, səs tanışdı... Daban aldım, yüyürdüm: o, üfüq aşdı. Mən başımı qamarladım Qulağımda od qaladım. O tənələr haqlı idi, O səs doğma yaxın idi... Bəlkə də bu axtardığım yuxu idi?.. BİR XATİRƏ Qoca getmiş idi hüzür yerinə, Səhərdən ac idi yazıq pişiklər. Yalmanıb, düşdülər qədəmlərinə, Necə də sevindi yazıq pişiklər! Kişi acıqlandı- “a pişik”- deyib. Pişiklər boylanıb ona baxdılar. Çuğun qazandakı boyat çörəyi Az qala əlindən qapacaqdılar. Bayaqdan dartınıb, ağaca bağlı- Ala it gileylə zingildəyirdi. “Ah, bu pişikləri qablı-qacaqlı Çəpərdən o üzə qovam”- deyirdi. Bəzən kin də doyur qarın doyanda. Ala it yalını alıb kiridi. Ağaclar gileyli baxdı o yandan, Deyəsən, çoxusu küsən kimiydi. Bu gün əl dəyməyib gövdələrinə, Böcəyin, tırtılın yuvası artıb. Bu gün yarpaqların nəğmələrinə Sərçələr, çalağan qəzəbi qatıb. Açılıb nurlandı yaşıl çöhrələr, Yarpaq pıçıldadı, budaq danışdı. Balaca pöhrələr, tifil pöhrələr Elə bil sınıxıb, arıqlamışdı. Hər ağac dibinə qoca baş əydi, Hər gövdə qızındı əli toxuncaq. Onun gəlişinin sevincəyiydi Dodağı çatlayan körpə toxumca. Bircə təbəssümü bəs elədi ki, Yetim görkəmini tullaya bağı. Bir ilıq pıçıltı, Səs ələdi ki, Bağban hənirtisi, Bağban ayağı... Gəldi qızılgülün qızıl gülüşü, Gəldi ağ çiçəyin ağ yaraşığı. Sədilər dilindən dillərə düşüb Bağban yaraşığı, bağ yaraşığı... Oturdu. Təntidi yay qurağından, Mavrılar yalmanıb yanına qaçdı. Baxdı: ana pişik mərz qırağında Bir ala ilanı boğazlamışdı. İlanı görəndə yadına düşdü: Yadigar verilən bir ala müşdük, “...Burda təmənləşdik, Elə burdaca. Yadında qalmışdı: Boyu balaca, Ağzı ləyən Abbas, Güləyən Abbas. Gözündə həmişə bir yanğı vardı, Bəlkə də o, çaxmaq daşı olardı, Adam olmasaydı, Eh, Allah bilir... İndi çaxmaqlıq da, daşlıq da birdir. Hər səsdən ayılmır indi cavanlar, Yaman bu yerlərdən döndü cavanlar...” Yadında qalmışdı ala-bulaca: Boyu balaca- Müşdüyü verəndə nə isə dedi: Yadında qalanı bu sözlər idi: “Bizi xatırlarsan hər çəkəndə sən. Amma tüstüsünü dağa pülərsən! (Özü də havanı iyləyir kimi, Buluda, neyəmi söz deyir kimi, Qanrılar, tüstünü göyə üfürər- Dalınca baxardı itənə qədər.) Bizlər çəkilmişik o dağ başına, Dünyanın əlçatmaz, uzaq başına... Kefimiz bizimdir, dərdimiz sizin, Vallah, itinizin, pişiyinizin Qədrini bilin ki, vəfalıdırlar. Yenə bərk ayaqda siznən qalırlar...” Sonra güləyənin gözləri dolmuş, Deyən, dediyinə peşiman olmuş. Oyanmış qocanın mürgülü dərdi. Quru pambıq kimi yana bilərdi İlıq göz yaşından, isti nəfəsdən: Gülüb, göz yaşını gizlətdi qəsdən. Guya ömrü boyu belə şən imiş, Elə göz yaşı da gülüşdən imiş. Götürüb müşdüyü pərdiyə taxdı, Daxmada o yana-bu yana baxdı. Əlini ha sürtdü palçıq divara Bir şey tapmadı ki, əvəz qaytara. İndi düşünəndə hardadı müşdük- Dəc soğan kərdisi yadına düşdü. “Gərək nə vardısa-yığa, quruda, Payız güləyənə bir sovqat tuta”. ATAMIN YÜZ YAŞI Həsrətindən yollar yəqin döyənəkdi. “Bu nə vəddir, nə oyundur, nə həkətdir. “Budu, gəldi: odu gəldi”-soraq gəlir. Axırda bir cızma-qara varaq gəlir. Qəzet gəlir, şer gəlir, Eh, nə bilim, bu dağ belə, Aran belə, Yaylaq belə bulaq belə, duman belə... Araz ordan, Kür də burdan aşıb-daşdı. Son sözü də ya Vətən, Ya vətəndaşdı. Yüzlərini haylayınca, bir atana baş çək, bala. Balaları babasından ürkək bala.” Gileylərin dodağında qurumamış Görəcəksən- Zarafatla “Quru qamış”- Çağırdığın “poçt əmi”ni. “Xoş görmüşük qədəmini”- Deməyindən bilinəcək “oğlan gəlib”. “Gələcəyik” - vədi üçün güman gəlib. -Hə, necədi kağız çıxmaq istəməyə, Kimdən gəlib, deməyə! -Bir aç görüm, kim yazıbdı. Nə yazıbdı?.. -Oğlun yazıb, təbriknamə yazıbdı. Təbrik eləyib, deyir: Bir əsri dırmaşıb aşıb Bu oğlanın Yüz yaşı!.. -Yüz yaşım?!- Heç yadımda deyil, vallah! Elə qatıb başımı ki, bu bağça-bağ, Özüm yaddan çıxmışam heç, yaşım nədi. Bilmirəm heç ağlım nədi, huşum nədi... “Demək yenə gəlmədilər, Öz oduna özün qızın! Qəbrin yansın, Mahmud qızı, Uçub getdi oğlun-qızın!”. SU ÜSTÜNDƏ BAYATI Saatlarla oxumaqdan doymadığı Şerləri, romanları. Sünbül tutan zəmilərdi. Dodaqaltı gumuldanar, Zümzümə edərdi. Cilid-cilid qara şumu Çevirdikcə, aşırdıqca Sütüllənən sünbüllərin Gözü dən-dən işardıqca Onun üçün arx suyundan Xoş xəbərli poçtalyon yoxdu bəlkə. Arx suyunun gətirdiyi nəğmələri Arx boyunca cərgə-cərgə söyüdlərə, çinarlara paylaşdırar. Səhər ağzı su səsindən quşlar durar, O, bağının quşlarına xor oxudar. Elə bil ki, bir bəstəkar, Ən sevimli əsərindən zövq alardı. Bu gün bütün səslərdə o, Qulaq ardı bir civilti, Dadsız-duzsuz bir uğultu. Bir zərrəcik mənası yox, Bir gurultu səsi duydu. Mahmud qızı nə demişdi son nəfəsdə xatırladı: “Dağlar mənə qar göndər, Əsirgəmə, bar göndər. Oğul, oğul, ay oğul, Ya gəl-qurtarsın canım, Ya dərmanın var-göndər...” Bir də təkrar elədi, Sonra özü ələdi: Bu dağlar, qoca dağlar, Döşündə qoca dağlar. Dağları tək görəndə Tək qalmış qoca da ağlar. Dağlara qar ələndi, El yolu qaralandı. Əllərim od paylayan, Gözlərim qor alandı. Bu dağlar yazınandı, Qışı qurd, yazı nandı. Gəlişinə macal yox, Bir namə yaz, inandı. Bu dağlar, yolu daşdı, Yol saldım, yolum aşdı. Dalınca göz yolladım, Dağ deşdi, yolum açdı. Dağlar üstü-dam üstü, Dağlar üzü- dan üzdü. Bu gəliş nə gəlişdi?- Ümidimi dan üzdü. Dağlar əyilməz, oğul! Çəni döyülməz, oğul! Özü dərd dağıdanın Dərdi deyilməz, oğul!.. Sonra durub bel götürdü, Torpaq qazdı, Bərə açdı, Öz dərdini qeyd elədi. Bel tiyəsi xırça-xırçla Tərif yazıb, Bir qocanın yüz yaşını qeyd elədi... CAMAL KİŞİ Ala ənik aldı uzaq hənirtini, Qoca dedi: -uşaq olar, yavaş, ay it!.. Qaraltıya sarı getdi. Gəldi o da. “Od qonşusu belə tezdən gələr oda, İndi də ki, alışqanlar cibdə gəzir. Yüz axşamı odlamağa biri bəsdir...” Camal kişi səs elədi: -mənəm, əşşi! (Əl yerinə çəlikləri təmənnəşdi.) Bir həftədir otum qalıb Çadırdaşda, Çəngə-çəngə qırpamışam yal-yamacdan. Eşşəyini qıydı qonşu, molla kimi- Nə alığı var-and içir,-nə sicimi. Sicimini bəri elə. Hələ əvvəl kisəni bir bəri elə... -Yaxşı, əyləş! Al, qəzetim qəttəzədir, Al, bundan eş! İki qoca əyləşdi, daş kürsüdə, İki təpə tüstüləndi üz-üzə, Dan yerinin gözlərini acıtdılar, Səhərin bal yuxusunu qaçırtdılar. Camal kişi bir sap çəkdi dilindən: -Bizim qarı Sumqayıtdan gəlib dünən Balam deyir, düz-dünyanı tutub şəhər, Göbələkdi, gündə bir ev qalxır göyə. Evlər qalxır göyün yeddi qatına, Minəcəkdi hamı bulud atına. Oğul istər, ordan yerə atıla. Ayaq açıb, şəhər gəlir üzü bəri. Bizim arvad mal-qoyundan üzüb əlin, Deyir sağmal maşınlar var inək kimi. Çox evlərin bacasından kəpək kimi His tökülür. Zavodları-dəyirmandı. Vallah, deyir, bu dağ-dərə din-imandı, Əldən getdi, Şələmizi yığaq gərək, Əriməzin ətəyinə çıxaq gərək. -Bəlkə şəhər oraya da gəlib çatdı. Səni ordan qır üstünə dığırlatdı. Baxıb gördün hamı çılpaq, lüt-üryan. Sən də yallı getməlisən onlarınan. -Yəqin sən də olacaqsan yallı başı. Saqqalı da oraqlarsan -çox yaraşar.. -Razı olarsan- axırıncı olmağa da... Hələ deyim, soyunmaq nə, soyulmağa da... -Sən gülürsən, odu, kəndə yetir qayçı, Deyir hələ əlində bir iti qayçı, Bir kəsəkəs düşübdü ki, mərəkədi, -Kimdi kəsən, nə kəsirlər... -Tuman-qayçı hənəyidir. Qaldırırlar, harayacan, Allah bilir... -Balam, sənin “duman-tuman” dediyinə Bir vaxt elə “dizlik” deyib ağbirçəklər, Yəni indi dizləri ki, örtəcəklər!.. -Sən dalısan, a xam kəndçi, dizlik nədi, Təzə dəbdə göbəklikdən söhbət gedir... ...Gülüşdülər. Camal kişi çıxıb getdi. Camal kişi sicimini yığıb getdi. Bir az getdi. Özü getdi, sözü döndü. Söz dəyişdi. Gözünə bir dağ göründü. O dağ uçdu. Çaylı dərə selələndi. Bağ-bağata, çölə-düzə sel ələndi O, qaldı bir daş üstündə bir külünglə, Təbiəti təzədən qur indi gəl!.. Harayladı, fərhadları harayladı, Harayladı, əcdadları harayladı... Bir də gördü, bərə bağlı, gur su gəlir, Qalxdı beli götürməyə, bel dikəldi. “Yox, su varsa, torpaq varsa, günəş varsa, Kəndi göyün üzünə də çıxarsan, O qalacaq, yağış-dolu qalan kimi, Yüklə 47,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|