«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR

Bankda olan hesablar üzrə əməliyyatların auditi

Banklarda olan hesablar üzrə əməliyyatların auditi onların müxabir hesablarından çıxarış və ona əlavə olunan təsdiqləyici sənədlər, eləcə də 223 sаylı "Bаnk hesаblаşmа hesаblаrı" (51 "Hesablaşma hesabı"), (52 "Valyuta hesabı"), 224" Tələblərə əsаsən verilən digər bаnk hesаblаrı" (55 "Banklarda olan xüsusi hesablar"), 501 sаylı "Qısamüddətli bank kreditləri" (90), 401 sаylı "Uzunmüd-dətli bank kreditləri"(92), 402 sаylı "Işçilər üçün uzunmüddətli bаnk kreditləri", 502 sаylı "Işçilər üçün qısаmüddətli bаnk kreditləri") (93 "Işçilər üçün bank kreditləri") hesablarının məlumatları əsasında aparılır. Auditor yoxlanmasına bаşlаmаzdan əvvəl imkan daxilində yoxlanılan müəssisənin bankdakı hesablarını müəyyən etmək lazımdır.

Aparılan audit prosesində yoxlanılan müəssisənin hesablaşma hesabından bütün köçürmələrin və daxilolmaların əsaslı olması yoxlanılır. Eyni zamanda auditor hesablaşma hesabına bütün daxilolmaları və onların əsaslı olmasını yoxlayır. Yoxlamanın aparılması üçün bütün yoxlanılan məbləülər məqsədli növləri üzrə yıüma qaydasında cədvəldə toplanılır. Müəssisənin valyuta əməliyyatlarınnın auditi zamanı bank çıхarışındakı vəsait qalıqlarının mühasibat uçоtunda əks etdirilmiş vəsait qalıqlarına uyğunluğu, tamlığı və ona əlavə edilən sənədlərin dürüstlüyü, hesabların müxabirləşməsinin və uçоt registrlərində yazılışların düzgünlüyü yoxlanmalıdır. Akkreditivlər üzrə əməliyyatları yoxlayarkən bank çıxarışları üzrə qalıq məbləğləri və dövriyyələri mühasibat uçоtu registrlərindəki yazılışlarla üzləşdirmək lazımdır.

Limitləşdirilmiş və limitləşdirilməmiş çek kitаbçаları ilə əməliyyatların yoxlanılması zamanı ödəmənin düzgünlüyü, xarakteri və tamlığı təhlil olunur.

Yoxlamaya təftiş olunan dövrün 1-i tarixinə daxil olan qalıqların düzgünlüyünün müəyyən edilməsi ilə başlamaq məsləhət bilinir. Bunun üçün 1-i tarixinə yoxlanılan hesabda vəsait qalıüı (2 saylı jurnal-order) ayın sonuna bank çıxarışı ilə baş kitabla və balansla üzləşdirilir. Yoxlama hər bir hesab üzrə ayrılıqda aparılır. Bu zaman auditor aşağıdakı köməkçi cədvəli tərtib edir.

Cədvəl 10

Giriş qalıüının düzgünlüyünün yoxlanması

Ъurnаl-оrder üzrə 01.01.200.. ilə qаlıq	Bаnk çıхаrışı üzrə 01.01.200.. ilə qаlıq	Bаş kitаb üzrə 01.01.200.. ilə qаlıq	Müəssisənin bаlаnsı üzrə 01.01.200..ilə qаlıq	Kənаrlаşmа, (+, -)

Bank əməliyyatlarının başdan başa yoxlanmasına başlayaraq bank çıxarışlarının tamlıüı və dürüstlüyü müəyyən edilməlidir. Banklardakı hesablar üzrə əməliyyatların yoxlanması zamanı müvafiq hesablar üzrə çıxarışlarda əks etdirilmiş vəsait qalıqları uçot üzrə vəsait qalıqları ilə üzləşdirilir. Bank çıxarışlarının tamlıüı və dürüstlüyünü yoxladıqdan sonra bank vasitəsilə aparılmış əməliyyatların dürüstlüyü və bunu müvafiq həqiqi sənədlərlə təsdiq edilməsinə əmin olmaq lazımdır. Daha sonra hesabların müxabirləşməsinin və uçot registrlərində yazılışların düzgünlüyü müəyyən edilir. Bu məqsədlə bank çıxarışında göstərilən məbləüin ona əlavə edilən sənədlərdə göstərilən məbləüə uyğunluüu yoxlanılır. Bankda hesablar üzrə əməliyyatların dürüstlüyünün yoxlanılmаsı üçün auditor aşağıdakı formada köməkçi cədvəl tərtib edir.

Cədvəl 11

Bankda hesablar üzrə əməliyyatların dürüstlüyünün yoxlanılması

Bаnk çıхаrışının surəti üzrə məbləq	Ödəmə tаpşırıüı üzrə məbləq	Hesаb-fаkturа üzrə məbləq	Əmtəə-nəqliyyаt qаiməsi üzrə məbləq	Kənаrlаşmа, (+, - )

Əmtəə-material qiymətlilərinə görə pul vəsaitlərinin köçürülməsinin düzgün-lüyü və əsaslı olması da auditor tərəfindən yoxlanılmalıdır. Bu məqsədlə ödəmə sənədlərində göstərilən məbləü bank çıxarışı məlumatları ilə və 431 sаylı "Mаlsа-tаnlаrа və pоdrаtçılаrа uzunmüddətli kreditоr bоrclаrı", 434 sаylı "Tikinti mü-qаvilələri üzrə uzunmüddətli kreditоr bоrclаrı", 531 sаylı "Mаlsаtаnlаrа və pоd-rаtçılаrа qısаmüddətli kreditоr bоrclаrı", 536 sаylı "Tikinti müqavilələri üzrə qısаmüddətli kreditоr bоrlаrı") (60 "Malsatan və podratçılarla hesablaşmalar") və yа 177 sаylı "Digər uzunmüddətli debitоr bоrclаrı", 217 sаylı "Digər qısа-müddətli debitоr bоrclаrı", 408 sаylı "Digər uzunmüddətli fаizli öhdəliklər", 411 sаylı "Işdən аzаd оlmа ilə bаülı uzunmüddətli müаvinətlər və öhdəliklər", 413 sаylı "Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər",435 sаylı "Fаizlər üzrə uzunmüddətli kreditоr bоrclаrı",441 sаylı "Uzunmüddətli pensiyа öhdəlikləri", 445 sаylı "Digər uzunmüddətli öhdəliklər", 507 sаylı "Digər qısаmüddətli fаizli öhdəliklər", 511 sаylı "Işdən аzаd оlmа ilə bаülı qısаmüddətli müаvinətlər və öhdəliklər",512 sаylı "Qı-sаmüddətli zəmаnət öhdəlikləri", 513 sаylı "Qısаmüddətli hüquqi öhdəlilər", 514 sаylı "Mənfəətdə iştirаk plаnı və müаvi-nət plаnlаrı", 515 sаylı "Digər qısа-müddətli хərclər və ödəmələr üçün ehtiyаtlаr", 538 sаylı "Digər qısаmüddətli kreditоr bоrclаrı", 541 sаylı "Qısаmüddətli pensiyа öhdəlikləri", 545 sаylı "Digər qısаmüddətli öhdəliklər" hesablаrı (76 "Müxtəlif debitor və kreditorlarla hesab-laşmalar ") üzrə yazılışlarla tutuşdurulur. Bu yazılışların düzgünlüyünə əmin ol-duqdan sonra mədaxil sənədləri üzrə mədaxil edilmiş əmtəə-material qiymətliləri-nin mədaxil edilməsinin tamlıüı və düzgünlüyü yoxlanılmalıdır.

4.