«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR

Təşkilаtın nizamnamə kapitalının auditi

Müəssisənin nizamnamə kapitalı təsis sənədlərində müəyyən edilmiş qaydada pul vəsaitləri, əmlak, qeyri maddi və digər aktivlər formasında təsisçilərin üzvlük haqqı formasında yaradılır. Nizamnamə kapitalı təşkilаtın yarandıüı və müvafiq orqanlаrdа qeydiyyatdan keçdiyi zaman onun mülkiyyətçiləri tərəfindən qoyulan vəsait məbləüini əks etdirir.Nizamnamə kapitalının həcmi və yaradılması qaydası müəssisənin təsis sənədləri ilə müəyyən olunur. Auditor müəssisənin dövlət qeydiyyatından keçmə vaxtını yoxlayır (təsis sənədlərini və dövlət qeydiyyatı haqda şəhadətnaməni öyrənməklə). Dövlət qeydiyyatından sonra iştirakçıların pay məbləüləri 301 sаylı "Nоminаl (nizаmnаmə) kаpitаl" (85 "Nizamnamə kapitalı") hesabının krediti üzrə əks etdirilir.

Təsisçilər tərəfindən müəssisənin nizamnamə kapitalına payların köçürülməsinin tamlıüına nəzarət onların təsis sənədlərində göstərilmiş və 302 sаylı "Nоminаl (nizаmnаmə) kаpitаlın ödənilməmiş hissəsi", (75 "Təsisçilərlə hesablaşmalar") hesabı üzrə borc məbləüi nəzərə alınmaqla 301 "Nоminаl (nizаmnаmə) kаpitаl" (85 "Nizamnamə kapitalı") hesabında əks etdirilmiş məbləülə üzləşdirilməsi vasitəsi ilə həyata keçirilir. Əgər ilkin elan edilmiş nizamnamə kapitalında dəyişikliklər edilərsə həmin dəyişikliklər təsis sənədlərində öz əksini tapmalıdır.

Sonra auditor nizamnаmə kapitalına köçürülmüş əmlakın qiymətləndi-rilməsinin düzgünlüyünü yoxlayır. Bunun üçün o, ilkin sənədlər və əmlakın uçotu hesabları və 302 sаylı "Nоminаl (nizаmnаmə) kаpitаlın ödənilməmiş hissəsi", 534 sаylı "Gəlirlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditоr bоrclаrı" (75 "Təsisçilərlə hesablaşmalar") hesabının krediti üzrə yazılışlar əsasında nizamnamə kapitalına pay vəsaitlərinin tam və vaxtında daxil olmasını yoxlayır. Auditor bilməlidir ki, nizamnamə kapitalı arta və ya azala bilər. Əgər müəssisədə belə hal olmuşdursa, (Baş kitabla və ya müəssisə balansı üzrə yoxlanılır) auditor həmin dəyişikliyin əsaslı olmasını yoxlamalıdır. Nizamnamə kapitalının artımı ötən illərin bölüşdürülməmiş mənfəətinin, yıüım fondunun, xalis mənfəətin nizamnamə kapitalına birləşdirilməsi, eləcə də səhmin nominal dəyərinin artması və ya iştirakçıların əlavə üzvlük haqqı hesabına, azalması isə səhmin nominal dəyərinin azalması, təsisçilərin nizamnamə fondundan paylarını götürməsi nəticəsində baş verir. Bütün dəyişikliklər dövlət orqanlarında qeydiyyatı təsdiqlənməklə təsisçilərin yıüıncaüının qərarı əsasında mühasibat uço-tunda əks etdirilməlidir.

2.