Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ


Böyük Britaniya Marqaret Tetçerin «yeni mühafizəkarlar» hökuməti dövründə (1979-1990-cı illər)



Yüklə 2,21 Mb.
səhifə13/186
tarix02.01.2022
ölçüsü2,21 Mb.
#1967
növüDərs
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   186
ABŞ Bill Klintonun prezidentliyi dövründə (1992-2000-ci illər). 1992-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində demokratlar təşəbbüsü ələ aldılar. 1946-cı ildə anadan olmuş, «Amerikaya yeni dəyişikliklər lazımdır» şüarı altında prezident seçkilərinə qoşulan Arkanzas ştatının qubernatoru Bill Klinton bu vəzifəyə seçildi. Bill Klinton hakimiyyətə gəl­dik­dən sonra bildirdi ki, o nə respublikaçıların, nə də demokrat­ların yeritdiyi siyasəti müdafiə etməyəcəkdir. O, ikisinin də müsbət cəhət­lərini götürüb «üçüncü yol» siyasətini həyata keçirəcəyini bildirdi. Bill Klinton hakimiyyətə gələndə ABŞ-da 300 milyard dollar büdcə kəsiri var idi. Əhalinin 10%-i işsiz idi. O hakimiyyətə gəldikdən sonra dərhal sosial xərclərin artırıl­masını təmin etdi. O göstərirdi ki, sosial sahəyə diqqət dövlətin əsas funksiyalarından biridir, o, kəsirsiz maliyyələş­mə yolu ilə həyata keçirilməlidir. Klintonun ən başlıca məqsədlərindən biri beynəlxalq aləmdə ABŞ-ın liderlik möv­qeyini təmin etmək üçün ABŞ iqtisadiyyatının çiçək­lənməsini və daxili sabitliyi təmin etmək idi. Bunun üçün o, sərbəst rəqabətin olmasını başlıca vasitə hesab edirdi. Klinton inzibati idarəsi əvvəl iqtisadiyyatı sabitləşdirmək, sonra isə onun inkişafını təmin etməyə müvəffəq oldu. Bütün bunlar B.Klin­tona imkan verdi ki, 1996-cı il prezident seçkilərində də qalib gəlsin. Öz prezidentliyi dövründə o, sosial təmintat sahəsində islahatlar keçirmək xəttini götürdü. Onun dövründə ABŞ əhalisinin həyat səviyyəsi yüksəldi. Hərbi xərclər xeyli ixtisar edildi. 1998-ci ildə büdcənin ancaq 16%-i hərbi xərclər üçün ayrılmışdı. Nəticədə sosial xərclər hərbi xərcləri üç dəfə üstələmiş oldu. Hökümət proqramında təhsilin müdafiəsinə xüsusi diqqət yetirildi, Elmi Texniki İnqilabın fasiləsiz iqtisadiyyatda öz əksini tapması şəraitində fəhlə qüvvəsinin ixtisas səviyyəsi artırılması əsas vəzifə kimi irəli sürüldü. Klintonun dövründə federal büdcənin 1/3 hissəsi elmin inkişafına ayrılmışdı. Onun yarıdan çoxu isə fundamental tədqiqatlara sərf olunurdu. Ölkədə 20 milyon nəfərlik iş yeri açıldı. 1999-cu ildə isə ABŞ tarixində ilk dəfə olaraq kəsirsiz büdcəyə nail olundu.

Bill Klinton öz xarici siyasətində liberal mövqe tutdu. Klinton inzibati idarəsinin xarici siyasət strategiyası ABŞ üçün «dünya lideri» rolunu saxlamağa yönəldilmişdi. 1992-ci ildə Şimali Amerika azad ticarət zonasının təşkili haqqında saziş qüvvəyə mindi. 1994-cü ildə ABŞ-ın təşəbbüsü ilə «Amerika azad ticarət zonasının təşkili » haqqında qərar qəbul edildi. ABŞ-ın Asiya-Sakit okean regionu ölkələri ilə iqtisadi əmək­daş­lıqda fəal iştirakı təmin edildi. Yeni «Avroatlantik bazarı»­nın təşkili haqqında plan işə başladı. NATO-nun Şərqə doğru genişlənməsi məsələsində ABŞ Rusiyaya güzəştə getməli oldu. 1997-ci ildə ABŞ-Rusiya danışıqlarında ABŞ öhdəsinə götürdü ki, Polşa, Çexiya, Macarıstan NATO-ya qə­bul olunsa da, həmin dövlətlərin ərazisində ABŞ-ın hərbi bazaları yaradılmayacaqdır. Bill Klinton Yuqoslaviya ilə əlaqədar 1995-ci ildə münasibətlərin sahmana salınmasına və Deyton müqaviləsinin (1995-ci il dekabr) bağlanılmasına nail oldu. Yaxın və Orta Şərq məsələsində 1994-cü ildə Vaşinqtonda, 1995-ci ildə Qahirədə, 1996-cı ildə Osloda İsrail ilə Fələstin arasında münasibətlərin nizama salınmasına cəhd göstərdi. 1996-cı ildə Oslo müqaviləsi əsasında Fələstinə muxtariyyat verildi. ABŞ 1990-cı ildə SSRİ-dən ayrılmış Pribaltika respublikalarında öz nüfuzunu gücləndirməyə xüsusi səy göstərdi. 1997-ci ildən ABŞ ATƏT-in Qarabağ məsələsini nizama salmaq üçün hələ 1992-ci ildə təşkil etdiyi Minsk qrupunun həmsədrlərindən biri oldu. Amerika-Azərbaycan münasibətləri haqqında birgə bəyanat adlanan sənədi B.Klintonla Azərbaycan prezidenti H.Əliyev bu dövrdə imzaladılar. Bu sənəd iki ölkə arasındakı münasibətlərin prinsip və gələcək istiqamətlərini göstərirdi.

1998-ci ildə ABŞ yenidən İraqa qarşı möqeyində sərtləş­di. Belə ki, ABŞ İraqı kimyəvi silahlar istehsalında günah­lan­dır­mağa başladı. Lakin Bill Klinton vəziyyəti müharibə həd­di­nə gətirmədi. Atlantika həmrəyliyi gücləndirildi. 1998-1999-cu illərdə Kosovada münaqişənin nizama salınması zamanı NATO-nun silahlı qüvvələrindən istifadə edildi. 1999-cu ilin payızında ATƏT-in İstanbul sam­mitində ABŞ Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft ixrac boru kəmərinin çəkilməsi haqqında sazişi bəyəndi. Klintonun dövründə ABŞ-ın demokratiya və azad bazar iqtisadiyyatı konsepsiyası bütün dünyada qəbul edildi, iqtisadi amirlik metodllarından əl çəkildi, informasiya mübadiləsi artdı, azad bazarla demokratiyanın yanaşı addımladığı yeni şərait yaranmış oldu. Bill Klinton İkinci cahan müharibəsindən sonrakı dövrdə ABŞ-ın ən ağıllı prezidenti kimi tarixə düşdü.


Yüklə 2,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   186




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin