Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

Ölkənin sosial-siyasi həyatı. İkinci dünya müharibəsindən sonra AFR-də firavanlıq dövlət yarandı. Bu dövlətin başlıca xüsusiyyətlərindən biri sosial xərclərə və vətəndaşların hüquqlarına əsas diqqət verilməsi idi. Hökumət sosial manevrlərdən istifadə edirdi. Bu siyasətin mahiyyəti qüvvələri tarazlaşdırmaq idi. Əmək haqlarının verilməsində paternalist ölçülər sisteminə keçirildi. İşinə görə zəhmət­keşlərə əmək haqqı verilirdi. Bundestaq 1952-ci ildə «Zəh­mətkeşlərin nümayəndələrinin müəssisələrin idarə olunmasında qismən iştirakı haqqında» qanun qəbul etdi. İş həftəsi 52 saatdan 46 saata endirildi. Əməyin ödənilməsi sis­temi konkret müəssisədə iş stajından asılı olaraq differen­siallaşdırıldı. Adenauer sosial ədaləti qismən də olsa, bərpa etmək üçün «qızıl orta xətt» siyasəti yeritdiyini bildirdi. 1960-cı ildə «İşləyən gənclərin hüquqlarının müdafiəsi haqqında» qanun qəbul edildi. 1953-cü ildən bütün zəhmətkeşlər üçün məzuniyyətin mümkün həddi müəyyənləşdirildi. Hökumət vergi güzəştləri üzərində iş apardı. Bütün bu tədbirlər iqtisadi yüksəliş şəraitində əhalinin tələbat qabiliyyətinin artmasını təmin edə bilirdi. Bununla belə, 1951-ci ildə müəssisələrin istehsal şuralarının siyasi fəaliyyətlə məşğul olması qadağan edildi. 1952-ci ildə isə «Müəssisələrdə fəhlələrin vəziyyəti haqqında» qanun verildi ki, bu qanun fəhlələrin siyasi fəaliyyətini məhdudlaşdırdı. AFR-də bir çox demokratik təşkilatların – Azad alman gəncləri ittifaqı, Demokratik qa­dınlar ittifaqı, Demokratik Almaniya Milli cəbhəsinin, Sülh Şurası və Alman-Sovet dostluqu cəmiyyətinin fəaliyyəti qadağan edildi. Bundestaq 1952-ci ildə qanun qəbul etdi ki, ancaq seçkilərdə 5% səs toplayan partiyalar parlamentə öz nüma­yən­dələrini verə bilərlər. 1953-cü il bundestaq seçki­lərində kommunistlər bu səddi keçə bilmədilər. Halbuki onlar 600 min səs almışdılar. 1950-ci ildə kommunistlərlə əlaqədar qəbul edilmiş qanuna görə onlara rəhbər vəhifələrdə işləmək qadağan edildi. 1951-ci ildə kommunistlərə qarşı məhkəmə prosesi başlandı. 1954-cü ilin noyabrın 23-də Karlsruzda Federal konstitusiya məhkəməsi Kommunist partiyasını qanundankənar təşkilat elan etdi. 1957-ci ilin avqustun 17-də Kommunist partiyasının fəaliyyəti qadağan edildi.

AFR təşkil edildikdən sonra Qərb dövlətləri Almaniyanı silahlandırmaq və onu «soyuq müharibə»yə cəlb etmək xəttini əsas götürdülər. 1951-ci ildə Almaniya işğal zonası ləğv edildi. Həmçinin 1951-ci ildə Almaniyaya icazə verildi ki, qeyri məhdud miqdarda polis saxlansın. Tezliklə bundestaq keçmiş faşist zabitlərinin təqaüdlə təmin edilməsi haqqında qanun verdi. Müdafiə Nazirliyi yaradıldı və 1956-cı ilin iyununda ümumi hərbi mükəlləfiyyət haqqında qanun qəbul edildi. 480 minlik ordu – bundesver yaradıldı. Müdafiə naziri mühafizəkar xadim olan Frans-Yozef-Ştraus təyin edildi. 1958-ci ildə bundestaq Qərbi Almaniya ordusunun atom da daxil olmaqla bütün müasir silahlarla silahlanması haqqında qərar qəbul etdi.

Qərbi Almaniyanın sürətlə silahlanması ölkədə sülh uğrunda hərəkatın da güclənməsinə səbəb oldu. 1957-ci ilin aprelində AFR-in bir qrup görkəmli fizikləri öz hökumətlərinə müraciət edərək atom silahının böyük təhlükə olduğunu göstərdilər. 1958-ci ildə AFR-də «Atom ölümü əleyhinə müharibə» hərəkatı genişləndi. Antimüharibə hərəkatının yeni forması olan hər il keçirilən pasxa marşında on minlərlə adam iştirak edirdi.

50-ci illərdə ölkənin əsas siyasi partiyalarından olan sosial-demokrat partiyasında da ciddi dəyişikliklər baş verdi. Bu partiya sosializm ideyalarından əl çəkdi və hökumətin xarici siyasət kursunu müdafiə etməyə başladı. Partiyanın nüfuzu seçicilər arasında aşağı düşdü. 1952-ci ildə Şumaxerin vəfatından sonra bu partiyanın rəhbəri E.O.Ollenxauer oldu. Onlar ADR-in ləğv edilməsini və Almaniyanın 1938-ci il sər­hədinin bərpa edilməsini tələb edirdilər. Sosial-demokratlar özlərinin 1959-cu ilin noyabrında Bad-Qodes­t­berqdə olan qurultaylarında yeni proqramlarını qəbul etdilər. Həmin proq­ramda marksizmdən qəti olaraq əl çəkildi. Onlar marksizmi «demokratik sosializm» ideyası ilə əvəz etdilər və xristian-demokratlarla yaxınlaşmağa başladılar.