Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

Böyük Britaniya mühafizəkarların hakimiyyəti dövründə (1970-1974-cü illər). 1970-ci ilin iyun ayının 18-də leyboristlər partiyası təcili seçkilər keçirdi ki, öz vəziyyətini möhkəmlətsin. Lakin yenidən mühafizəkarlar 46,4% səs alaraq əksəriyyət qazandılar. Edvard-Hitin başçılığı altında «Yeni mühafizəkarlar hökuməti» təşkil edildi. Bu hökumət milliləşdirilmiş müəssisələri sahiblərinə qaytardı. Mühafizəkarlar «infilyasiya üzərindən istehsalın artımı» siyasətini irəli sürdülər. Onlar xüsusi kapitalist bölməsini möhkəmlətməyə çalışırdılar. Lakin ölkədə infilyasiyanın qarşısını almaq mümkün olmadı, enerji böhranı gücləndi. 1971-ci ildə «Sənayedə münasibətlər haqqında» qanuna əsasən tətillər haqqında 60 gün əvvəldən hökumətə xəbər verilməli idi. Qeyri-rəsmi tətillər qadağan edilirdi. Əmək münasibətlərinə baxmaq üçün xüsusi məhkəmə yaradıldı. Hökumətin həmkarlar ittifaqı üzərində nəzarəti gücləndirildi. Edvard Hitin dövründə İngiltərə də başqa kapitalist ölkələri kimi 1973-74-cü illərdə ciddi energetika böhranı ilə qarşılaşdı. 1977-ci ilə qədər İngiltərədə bu fasilələrlə davam etdi. Hər il (bu illər ərzində) İngiltərədə sənaye istehsalı 4,6% aşağı düşdü. Bu dövrdə inflyasiya 30% artdı. Ölkədə işsizlərin sayı 1 milyon 211 min nəfər idi. Qızıl ehtiyatı sürətlə tükənməyə başladı. İngiltərə maliyyə köməyi üçün Beynəlxalq valyuta fonduna müraciət etməyə məcbur oldu. Hökumət əmək haqlarının artmasını «dondurdu». Zəruri ərzaq mallarının qiyməti artırıldı. Əmək haqlarının dondurulması müəllimlər, tələbələr, poçt və kantor işçiləri, tibb bacılarına da aid edildi. Sənaye məhsulu istehsalı üzrə kapitalizm dünyasında İngiltərənin payı 1973-cü ildə 5,4%-ə düşdü. 70-ci illərin ortalarında sənaye məhsulu istehsalına görə o, kapitalist ölkələri içərisində 5-ci yeri tuturdu.

E.Xitin «yeni müzafizəkarlar hökuməti» 1973-cü ildə səhiyyə və təhsil sistemində islahatlar keçirdi. «Mənzil tikintisində ədalətli xətt» adı altında islahatlar proqramı dərc edildi. Gəlir vergisi hər funt-sterlinq üçün 6 pens aşağı salındı. Böyük Britaniya Əmək Konfederasiyası konqresinin 1973-cü ilin martında keçirilən qurultayında hökumətin siyasəti kəskin tənqid edildi. 1972-ci ildə konqres kommunistlərin həmkarlar ittifaqlarında rəhbər vəzifələrə seçilməsi haqqında qadağanı götürdü. 1972-ci ildə qəbul edilmiş qanuna əsasən yerli icra hakimiyyətlərinin rəhbərlik funksiyaları bir qədər yeniləşdirildi. E.Hit Şotlandiya və Şimali İrlandiyanın özünüidarəsinin genişlənməsi məsələsini müdafiə etdi. Birləşmiş krallıqda terrorizmə qarşı mübarizə gücləndi. Lakin 1973-cü ilin martında Şimali İrlandiya ilə birləşmək təklifi ortaya çıxdı. «Bir millət» ideyası genişləndi. E.Hitin baş nazir olduğu dövrdə İngiltərə hökuməti Olsterin muxtariyyətini ləğv edərək onun idarə edilməsini 1973-cü ildə birbaşa Londona tapşırdı. Lakin bütün bunlar Olsterdəki hadisələrin səngiməsinə gətirib çıxartmadı. 1974-cü ilin iyulunda «Şimali İrlandiya konstitusiya aktı» qəbul edildi. İngiltərə öz yaxınlığındakı Avropa bazarlarına ehtiyacı olduğunu dərk edərək iki dəfə Avropa İqtisadi Birliyinə girmək istəsə də, hər dəfə Şarl de Qoll bu məsələ üzərinə veto qoyurdu. Şarl de Qollun ölümündən sonra 1973-cü ilin yanvarında İngiltərə AİB-ə daxil oldu.