Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

XX əsrin 80-ci illəri və 90-cı illərinin birinci yarısında Böyük Britaniyanın xarici siyasəti. Tetçer hökumətinin xarici siyasəti Böyük Britaniyanın böyük dövlət kimi dirçəldilməsinə yönəldilmişdi. Böyük Britaniya Millətlər birliyinə daxil olan ölkələrdə bu dövrdə vəziyyət yaxşı deyildi. Böyük Britaniya 1979-cu ildə Lusakada olan konfransda Cənubi Pobeziyada konstitusiya islahatlarının keçirilməsinə təminat verdi. 1980-ci ildə Zimbabve də müstəqil dövlət kimi Birliyin üzvü oldu. Tetçer çalışırdı ki, Birlik tədricən çoxtərəfli beynəlxalq təşkilata çevrilsin, onun fəaliyyəti «xüsusi münasibətlərə» görə deyil, adi beynəlxalq hüquq normaları əsasında qurulsun. Belə yanaşma Birliyin 1987-ci il Vankuver bəyannaməsi ilə qəti şəkildə möhkəmləndirildi. Əsas məqsəd birlikdə Böyük Britaniyanın mövqeyini gücləndirmək idi. Həmçinin Böyük Britaniyanın NATO-da mövqeyinin möhkəmləndirilməsi siyasəti yeridildi.

1983-cü ildə Tetçerin Vaşinqtona səfəri ABŞ və Böyük Britaniya arasında «xüsusi münasibətlər» olduğunu bir daha nümayiş etdirdi. 80-ci illərin ikinci yarısında Böyük Britaniya ABŞ-ın strateji müttəfiqi idi. ABŞ-ın İrana, Əfqanıstana, Nikaraquaya qarşı sərt münasibəti London tərəfindən müdafiə edilirdi. 1986-cı ildə ABŞ-ın Liviyaya qarşı hərbi aksiyasını İngiltərə bəyəndi. Vaşinqtonun «Strateji müdafiə təşəbbüsü» strategiyasının inkişafında Böyük Britaniya diplomatiyası da iştirak etdi. Antisovet kampaniyaya başlayaraq Moskva olimpiadasını baykot etdi. Qlobal məsələlərdə ABŞ-İngiltərə birgə münasibətləri möhkəmləndi. Böyük Britaniya ərazisində 160 ortamənzilli raketin yerləşməsinə icazə verdi. ABŞ-ın «Traydent» adlı sualtı nüvə qayıqlarının hazırlanmasının modernizasiyasını müdafiə etdi. SSRİ-də M.Qorbaçovun hakimiyyətə gəlməsini İngiltərə alqışladı. 1986-1987-ci illərdə bir sıra məsələlərdə Sovet-Britaniya dialoqu oldu. 1987-ci ildə M.Tetçer SSRİ-yə rəsmi səfər etdi. Meycorun dövründə də bu münasibətlər davam etdirildi.

Meycor əvvəl SSRİ-nin dağılmasını separatizm kimi qiymətləndirdi. 1991-ci ilin yanvarında Latviya və Litvadakı hadisələrə sərt münasibətini bildirdi. Avropa dövlət başçılarından birinci olaraq Meycor Moskvada 1991-ci il avqust qiyamını mühakimə etdi. Rusiyanı SSRİ-nin varisi kimi tanıdı. 1992-ci ildə Londonda Rusiya ilə Böyük Britaniya arasında münasibətlərin prinsipləri haqqında müddətsiz müqavilə bağlandı. 1994-cü ildə kraliçə II Yelezaveta Rusiyaya rəsmi səfər etdi.

Meycorun dövründə də ABŞ-İngiltərə münasibətləri birmənalı şəkildə inkişaf etdi. İran körfəzində BMT-nin hərbi əməliyyatlarında, 1991-ci ildə İraqa qarşı «Səhrada tufan» əməliyyatında İngiltərə də iştirak etdi. Lakin 1993-cü ildən İngiltərə-ABŞ münasibətlərində yaxınlıq azalmağa başladı. Bu özünü Bosniya və Hersoqovina məsələsində bir daha göstərdi. İngiltərə sülh məramlı qüvvəllərin hərbi əməliyyatda iştirakına qarşı çıxdı. 1995-ci ildə sülh müqaviləsinin bağlan­masında İngiltərə vasitəçi kimi çıxış etdi.

Qərbi Avropa ilə inteqrasiya məsələsi İngiltərə xarici siyasətinin bu dövrdə əsas halqalarından idi. Tetçerdən fərqli olaraq Meycor Qərbi Avropa ilə inteqrasiyanı möhkəm­ləndirmək tərəfdarı idi və bu sahədə mühüm addımlar atdı.