Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

İtaliyanın XX əsrin 70-ci illərində daxili və xarici siyasəti. İtaliya iqtisadi inkişaf sürətinə görə 70-ci illərdə qabaqcıl kapitalist ölkələrindən geri qalmağa başladı. Xüsusilə, 1973-1974-cü illərdə olan dünya energetika böhranı İtaliyaya mənfi təsir göstərdi. 1973-cü ildə ölkədə sənaye məhsulu istehsalı 10% aşağı düşdü. İşsizlərin sayı 2,5 milyonu ötüb keçdi. İtaliyanın xarici borcları 1973-cü ildəki 7 milyard dollardan 1975-ci ildə 17 milyard dollara çatdı. Hər il kənddən şəhərə 200 min adam gəlirdi ki, bu da şəhərlərdə mənzil və iş problemini çətinləşdirirdi. Hökumət dövlət xərclərini artırmaq yolu ilə ölkənin təsərrüfatını canlandırmaq istədi. Dolayı vergilər artdı. Əmək haqları ixtisar edildi. Lakin tətil hərəkatının artması bu siyasətin uğursuzluğunu nümayiş etdirdi. 1970-1972-ci illərdə İtaliya hökumətinə İtaliya siyasətinin aparıcı liderlərindən olan Andreotte başçılıq edirdi. 1972-1976-cı ilərdə isə İtaliyada hökumətin başçısı yenidən Fonfani oldu. 1976-cı ildə olan parlament seçkilərində komunistlər ilk dəfə öz tarixlərində ən çox - 34,4% səs topladılar. Lakin təşkil edilən hökumətin tərkibinə onlar daxil edilmədilər. Bu ölkədə böyük narazılığa səbəb oldu. 1978-ci ilin fevralında hökumət təşkil edən Aldo Moro həmin ilin mart ayında birgə fəaliyyət göstərmək haqqında komunistlərlə saziş bağladı. Səhəri gün Aldo Moro oğurlandı və mayın 9-da isə onun meyidi tapıldı. Meyid Xristian-demokratlar və kommunistlərin yerləşdikləri binaların arasında qoyulan avtomobildə idi. Aldo Moro komunistlərin ən ifrat qanadına mənsub olan «qırmzı briqada» adlanan təşkilatın üzvləri tərəfindən qətlə yetiril­mişdi. Bundan sonra Xristian-demokratlarla kommunistlər arasındakı saziş pozuldu. 1979-cu ilin iyununda keçirilən parla­ment seçkilərdən sonra İtaliya hökumətinə Korsiqa başçılıq edirdi. Hökumət 1979-cu ildən antinflyasiya tədbirləri ke­çir­məyə başladı. Hökumət «qiymətli pullar» siyasətinə keçdi. Kredit və idxal məhdudlaşdı. Qiymətlərə məhdudiyyət qo­yul­du. Əmək haqlarının artırılması donduruldu, sosial ehtiyaclara sərf edilən vəsait azaldıldı. Bu isə sosial vəziyyəti gərgin­ləşdirdi. 1978-1985-ci illərdə İtaliyanın prezidenti partizan hərəkatının görkəmli xadim­lərindən olan Aleksandro Pertini oldu. O, dekorativ xarakter da­­şıyan prezident vəzifəsinə çox böyük şöhrət gətirdi. Onun mühüm xidmətlərindən biri baş nazir vəzifəsində xristian-demokratların inhisarına son qoyması oldu.

1974-cü ildə katolisizm prinsipinə zidd olsa da, bo­şan­maq azadlığının verilməsi haqqında referendum keçiril­di. Keçirilən referenduma əsasən ölkə əhalisinin yarıdan çoxu boşanma azadlığının tərəfdarı olduğunu bildirdi və bu qanunla rəsmiləşdirildi. 1974-cü ildə parlament seçkiləri kampaniyası zamanı partiyaların dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi haqqında qanun qəbul edildi. Bu məsələ üçün 60 milyard lir ayrıldı. Qadınlarla kişilər əmək bazarında bərabər mövqe tutdular. 1975-ci ildə dövlət tezeviliyazsı ilə əlaqədar keçirilən islahatlar nəticəsində dövlət televiziyasında xristian-demokratlarn inhisarına son qoyuldu. Televizi­yada zəhmətkeşlərin iştirakı qanuniləşdirildi. 1977-ci ildə parlament ixtisas təhsili gənclərin işlə təmin edilməsi, dövlətin öz səlahiyyətlərinin müəyyən hissəsini yerli hakimiyət orqan­larına verməsi, silahlı qüvvələrin demokratikləşdirilməsi, hərbi qulluqçulara siyasi həyatda iştiraka icazə verilməsi haq­qında qanunlar qəbul etdi. Mənzil haqqı qanunvericiliklə nizama salındı.

70-ci illərdə islahatların keçirilməsindən məqsəd italyanların ölkəni tərk etməsinin qarşısını almaq, əhalinin kütləvi surətdə kənddən şəhərə axını nəticəsində kəskinləşən mənzil problemini həll etmək idi. Bu dövrdə İtaliyanın «Olivetti» inhisarı tərəfindən fəhlələr üçün çoxlu mənzillər və fəhlələrin uşaqları üçün çoxlu uşaq evləri tikildi.

Bu dövrdə İtaliya tarazlaşdırılmış xarici siyasət yeridirdi. 1975-ci ildə İtaliya «Yeddilər qrupu»nun üzvü oldu. O həm qərb, həm də SSRİ və sosialist ölkələri ilə əməkdaşlıq edirdi. 1975-ci ildə İtaliya Helsinki müşavirəsinin iştirakçısı oldu. İtaliya SSRİ-də Tolyatti adına avtomobil zavodunun, SSRİ-dən Avropaya uzunan «Dostluq» qaz kəmərinin tikintisində iştirak etdi.

1978-ci ilin sentyabrında İtaliya ilə ABŞ arasında 20 il müddətinə hərbi sahədə əməkdaşlıq haqqında müqavilə bağ­landı. 1979-cu ilin dekabrında İtaliya NATO-nun sessiyasında ABŞ raketlərinin Avropada yerləşdirilməsinə razılıq verdi.