Avtomatlashtirish va boshqarish



Yüklə 1,31 Mb.
səhifə3/216
tarix21.12.2023
ölçüsü1,31 Mb.
#187462
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   216
Avtomatlashtirish va boshqarish-hozir.org

Asosiy birliklar

1

Uzunlik

metr

M

m

-

2

Massa

kilogramm


Kg

kg

-

3

Vaqt

sekund

S

S

-

4

Tok kuchi


amper

A

A

-

5

Termodinamik

Kelvin gradusi


K

K

-

6

Yorug‘lik kuchi


kandela

Kd

cd

-

7

Modda miqdori

mol

Mol

mol

-



Qo‘shimcha birliklar

1

Yassi burchak

radian

Rad

rad

-

2

Fazoviy burchak

steradian


Sr

sr

-





Hosila birliklar

1

Yuza

metr kvadrat


m2


m2


i (m)2


2

Hajm

metr kub


m3


m3


I (m)3


3

Chastota

Gers

Gs

Hz

I:(c)

4

Zichlik

Kilogramm taqsim metr kub


kg/m3


kg/ m3


(1kg):(1m3)


5

Tezlik

metr taqsim sekund


m/s

m/s

(1m):(1s)


6

Burchak tezlik

radian taqsim sekund


rad/s

rad/s

(1rad):(1s)


7

Tezlanish

metr taqsim sekund kvadrat


m/s2


m/s2


(1m):(1s)2


8

Burchak tezlanish

radian taqsim sekund kvadrat


rad/s2


rad/s2


(1rad):(1s)2


9

Kuch

Nyuton

N

N

(1kg):(1m): (1s)2

10

Bosim

nyuton taqsim metr kvadrat


N/m2


N/m2


(1N):(1m)2


11

Dinamik qovushoqlik

Nyuton ko‘paytirilgan sekund taqsim metr


N·s/m2


N·S/m2


(1N)·(1s): (1m)2


12

Kinematik qovushoqlik

metr kvad. taqsim sekund


m2/s


m2/s


(1m)2:(1s)


13

Ish, energiya, issiqlik miqdori

joul

J

J

(1J):(1s)

14

Quvvat

vatt

Vt

W

(1J): (1s)

15

Elektr miqdori

kulon

Kl

G

(1A):(1c)

16

Elektr kuchlanish, elektr potensiallar ayirmasi, EYuK

volt

V

V

(1Bt):(1A)

17

Elektr maydoni kuchlanganligi

volt taqsim metr


V/m

V/m

(1V):(1m)


18

Elektr qarshilik

Om

Om


(1Vt):(1A)

19

Elektr sig‘im

Farada

F

F

(1K):(1V)

20

Magnit induksiyasi oqimi

Veber

VB

Wb

(1k):(1Om)

21

Induktivlik

genri

Gn

N

(1Vb):(1A)

22

Magnit induksiyasi

tesla

Tl

T

(1Vb):(1m)2

23

Magnit maydoni kuchlanganligi

amper taqsim metr


A/M

A/m

(1A):(1m)


24

Magnit yurituvchi kuch

Amper

A

A

(1A)

25

Yorug‘lik oqimi

Lyumen

Lm

Lm

(1qd):(1sr)

26

Ravshanlik

kandela taqsim metr kvadrat yoki nit lyuks


kd/m2


cd/m2


(1kA):(1m)2


27

Yoritilish darajasi

Lyuks

LK

Lk

(1lm):(1m)2

Shunday soxalar borki, unda SI birliklarini ishlatish hisoblashlarda bir oz qiyinchiliklar tug‘diradi. Masalan, SI ga binoan massani doimo kilogrammlarda o‘lchash noqulay. U goh gramm (g) larda ifodalansa, gox tonna (t) larda o‘lchanadi. Shu sababli massani gramm (g), milligramm (mg), tonna (t) kabi birliklarda ifodalash qulay. Ular asosida massa hisobini shu birliklarda olib borish xato hisoblanmaydi.

Shuning uchun, ba'zi hisoblashlarda qulaylik yaratish maqsadida birliklarning o‘nlik karrali va ulushli qiymatlaridan foydalaniladi.
Birliklarning o‘nlik karrali va ulushli qiymatlari barcha birliklardan emas, balki amaliy hisoblarda qulaylik yaratadigan birliklardangina hosil qilinadi. Shunday sohalar ham borki, ularda doimo karrali yoki ulushli birliklardangina ishlatiladi (masalan, chizmachilikda ularning o‘lchamlari faqat millimetr — mm da ifodalanadi).
1.2-jadval.
Birliklarning karrali va ulushli qiymatlar


Kattalik nomi


Belgilari


SI birliklari


SI ning karrali va ulushli birliklari


SI ga kirmagan birliklar


1

Uzunlik

m (metr)


km; sm; mm; mkm; nm.




2

Yuza

m2 (metr kvadrat)


km2; dm2; sm2 mm2




3

Hajm va sig‘im

m3 (metr kub)


dm3; sm3; mm3


l (litr)


4

Yassi burchak

rad (radian)


mrad;
mkrad


...0, (gradus)


...′ (minut)
…˝(sekund)

5

Vaqt

s (sekund)




ks; ms; mks;




Sut (sutka)


Soat (soat, min)

6

Tezlik

m/s

-

km/soat

7

Chastota


s-1


-

min-1

8

Massa

kg (kilogramm)


Mg; g; mg; mkg


t (tonna)


9

Kuch, og‘irlik

N (nyuton)


MN; kN; mkN




10

Kuch momenti

N·m

MN·m; kN·m; mkN·m



11

Bosim

Pa (paskal)


GPa; MPa; kPa; mkPa




12

Dinamik qovushoqlik

Pa·s

mPa·s



13

Kinetik qovushqoqlik

m2/s


mm2/s




14

Energiya, ish

J (joul)


TJ; GJ; MJ; kJ; mJ


EV (elektron volt)


15

Quvvat

Vt (vatt)


GVt; MVt; kVt; mkVT




16

Harorat

K (kelvin)


MK; kK; mkK




17

Elektr toki (elektr tokining kuchi)

A (amper)


kA; MA; mkA; nA; pA




18

Elektr miqdori, edektr zaryad

Kl (Kulon)


mKl; mkKl; nKl; pKl




19

Modda miqdori

mol

kmol; mmol; mkmol



20

Molyar massa

kg/mol

g/mol



1.1 va 1.2- jadvallarda fan, texnika va xalq xo‘jaligining turli sohalarida keng qo‘llaniladigan birliklarning o‘nlik karrali va ulushli qiymatlari keltirilgan.



Yüklə 1,31 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   216




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin