Avtomobil konstruksiyalarini kompyuterda modellashtirish uchun dasturiy vositalardan foydalanish imkoniyatlari

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI 
Avtomobillar va uning qismlari loyihalashda foydalanish mumkin bo‘lgan kompyuter 
dasturlarini vazifalarni bajarish imkoniyatlari bo‘yicha quyidagicha sinflash mumkin: 
- oson vazifalarni bajarish uchun dasturlar AutoCAD, TurboCAD, Compass; 
- o‘rta darajadagi vazifalarni bajarish uchun dasturlar SolidWorks, SolidEdge, Inventor, 
KOMPAS-3D, T-Flex, APM WinMachine, 3DS MAX, Blender; 
- murakkab vazifalarni bajarish uchun dasturlar Ansys, Abaqus, ProEngineer, CATIA. 
Murakkab vazifalarni bajarish uchun dasturiy mahsulotlar yordamida hisob-kitoblarni 
bajarish va simulyatsiyalar jarayonlarini ham modellashtirish imkoniyati mavjud. 
Avtomobil dizayni - avtomobilning tashqi ko‘rinishi va estetikasini nomoyon etuvchi, 
asosiy unsurlardan biridir. Avtomobil dizaynini yaratishda loyihalash muhandislari tomonidan 
bir qator dasturiy mahsulotlardan foydalaniladi. 
Ko‘p funksiyali to‘plamiga ega 
Adobe Illustrator
, sanoat namunalarida ishlash, 
avtomobil loyihalarida foydalanish uchun 
Alias,
avtomobil kuzovini yaratish uchun 
3DS MAX
, 
3D grafikalar bilan ishlash uchun juda kuchli va ko‘p funksiyali 
Blender
dasturlari shular 
jumlasidandir.
TADQIQOT NATIJALARI 
Blender 
- bu ochiq manbali 3D dasturiy mahsulot bo‘lib, avtomobil dizaynini loyihalash 
uchun keng ko‘lamli funksiyalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Dastur funktsiyalari soni bo‘yicha 
nisbatan qimmat bo‘lgan 3DS MAX va Cinema 4D-dan kam emas. Unda teksturalash, raster 
grafik tahrirlash, suyuqlik va tutun simulyatsiyasi, zarrachalarni simulyatsiya qilish, soft bodyni 
simulyatsiya qilish, animatsiya, match harakati, motion grafikasi, videoni tahrirlash kabi bir 
qator amallarni bajarish imkoniyati mavjud[3].
Dasturning ushbu imkoniyatlarini hisobga olgan holda Gazel NN avtomobil dizaynini 
loyihalash ishlari bajarildi.
Yangi avtomobil kuzovini ishlab chiqish jarayoni unga komponovka eskizini
tayyorlashdan boshlanadi. Bu vazifa odatda 1:10 yoki 1:5 o‘lchamdagi masshtabda bajariladi. 
Unda 5 va 95 persentilli manekenlarning joylashuvidan foydalanib, avtomobilning asosiy 
dastlabki o‘lchamlari aniqlanadi (tom chizig‘ining balandligi, nisbati, umumiy o‘lchamlar, asosiy 
o‘lchamlar, asosiy hajmlarning o‘zaro joylashishi, ularning dastlabki nisbatlari), shuningdek 
o‘rindiqlar, eshiklar, derazalar, magistral, dvigatel va transmissiya bloklarining taxminiy 
joylashuvi, yo‘lovchilar uchun optimal o‘tirish burchaklari va tananing asosiy o‘lchamlari va 
shakllanish chiziqlari keltiriladi (1-rasm). 
1-rasm
.
Avtomobil eskizi 

---

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
67 
Eskiz sxemasidan foydalanib, kerakli avtomobil proektsiyalarining chizmalari quriladi va 
3D modellashtirish dasturiga import qilinadi (2-rasm). Shift+A tugmasi bosiladi Add Image 
bo'limidan References tugmasi bosiladi. 
2-rasm.
Avtomobilning eskizlaridan foydalanib quti(sahna) hosil qilish. 
Avtomobil proektsiyalarining chizmalari qurilib, 3D modellashtirish dasturiga import 
qilingandan so‘ng, eskizga yuza qo‘shish vazifasi bajarib olinadi.
3-rasm.
Yuza qo‘shish jarayoni. 

---

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
68 
Shift+A tugmalarini bosib yuza qo‘shib olinadi. Avtomobilni loyihalash jarayonida bir 
nechta yuzalar detallarning soniga qarab qo‘shib borilaveradi. Ushbu tekisliklarni MIRROR 
funksiyasi bilan akslab olinishi zarur.
4-rasm.
Tekislikni akslantirish jarayoni. 
Navbatdagi vazifa tekislikarda poligon(yuza) hosil qilish bo‘lib, uni CTRL+R tugmasi 
bosish orqali bajaramiz. Ushbu tugmalar bosilgandan so’ng G+Z tugmalari bosilib tekislik z o‘qi 
bo‘ylab tepaga ko‘tariladi. 
5-rasm.
Vertics(nuqtalar) koordinatalarini X,Y,Z o‘qlari bo‘ylab o’zgartirish 

---

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
69 
Tekislik X,Y,Z orqali kuzatilib, Vertics(nuqtalar) koordinatalarini X,Y,Z o’qlari bo’ylab
o’zgartiriladi. 
6-rasm.
EXTRUDE E tugmasi bosilib avtomobil kuzovining tashqi ko‘rinishini hosil qilish 
Avtomobil kuzovini hosil qilgach uning yuzalarini atrof bilan ta'sirini kuzatish, ya’ni 
bo‘yash bajariladi.Buning uchun Materials bo'limidan Add tugmasi bosilib o'zimizga ma'qul 
rang tanlanadi. 
7-rasm.
Tayyorlangan avtomobil kuzovi 

---

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
70