Avtomobil transportida yuk tashishni tashkil etish asoslari

6. Yuklarni tashish bilan birgalikda amalga oshiriladigan operatsiyalar.
Yuklarni tashishda ularni jo‘natuvchidan qabul qilish va egalariga topshirish operatsiyalari bajariladi.
Tashishga talabnoma. Tashishga bo‘lgan zarurat maxsus hujjat, ya’ni yuklarni qabul qilish va topshirish talabnomasi orqali rasmiylashtiriladi. Tashish shartnomasiga qo‘shimcha yuk tashishning oylik rejasini tuzish avtotransport korxonalari va mijozlar uchun majburiydir. Tashishdan oldin (1-2 kun) mijozlar belgilangan shaklda talabnoma berishlari lozim. Bunday talabnoma tezkor rejalashtirish hujjati hisoblanadi.
Yuklarni tashishga qabul etish. Avtotransportda markazlashtirilgan usulda yuk tashishda belgilangan shartnomaga asosan yukni avtomobil haydovchisi, markazlashtirilmagan tashish usulida esa mijozning vakili (ekspeditor) qabul qilib oladi.
Tashiladigan yuklarni yuk jo‘natuvchilar oldindan topshirishga tayyorlab qo‘yishlari zarur. Masalan, upakovkada tashiluvchi yuklar, yuk turiga mos buzilmagan taraga joylashtiriladi. Tortilishi lozim yuklar og‘irligini tortish orqali, joylarisanaladigan yuklar joylari soni va h.k.
Yuk bahosi. Buzilganlikda yoki yo‘qotilganlikda moddiy javobgarlik miqdorini aniqlash uchun jo‘natiluvchi ba’zi yuklar (pul birligiga) baholanadi. Bunda belgilangan baho tovar narxidan (hujjatda ko‘rsatilgan) ortiq bo‘lmasligi zarur. Bahosi kam bo‘lgan yuklarga (qum, shag‘al, maydalangan tosh, tuproq va h.k.) baho belgilash odatda tatbiq etilmaydi.
Yukni topshirish. Tashilgan yuk egasiga joylarda topshirilishi zarur. Bunda yuk rasmiylashtirilgan tovar-transport hujjatida ko‘rsatilgan manzilga keltiriladi. Kimning manziliga yuk jo‘natilgan bo‘lsa, o‘sha tashkilot yukni qabul etishdan bosh torta olmaydi. Ba’zi hollarda jo‘natuvchini ogohlantirib, yukni boshqa manzilga jo‘natish ham mumkin.
Adabiyotlar
1. Xo‘jayev B.A. Avtomobillarda yuk va passajirlar tashish asoslari.T.:«O‘zbekiston»,
2002. -240 b.
2. Xodjayev B.A. Avtomobilniye perevozki. T.: « O‘qituvchi », 1991. -400s.
3. Xodjayev B.A. Gruzoviye avtomobilniye perevozki. T.: « O‘qituvchi », 1984.
4. Xo‘jayev B.A. Avtomobil transporti iqtisodiyoti. T.: «O‘qituvchi», 1992.
5. Xodosh M.S. Gruzoviye avtomobilniye perevozki. M.:«Transport»,1986-208s.

1. 
   L. L. Afanasev, N. B. Ostrovskiy, S. M. Sukerberg “Yedinaya transportnaya sistema i avtomobilniye perevozki”. M. “Transport”, 1984 g.
   
2. 
   E. Karimov “Avtomobillarda yuk tashish va uni tashkil qilish” T.: Sharq, 2002 y.
   
3. 
   A. I. Paliy, Z. V. Polovinshikova “Avtomobilniye perevozki” (zadachnik), M. “Transport” 1982 y.
   
4. 
   N. Arifjanova, M. Yoqubov “Avtomobillarda yuk va passajirlar tashish asoslari” fanidan masalalar to‘plami, TAYI 2006 y.