«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

satrida esa hisobotni topshirish
muddatini tanlab «Yaratish» tugm asini bosing. Hisobotni tahrir
qilish oynasi ochiladi.
15.10-rasm.»Shakllar» katalogi oynasi
393

---

Hisobotni toMdiring va «Hisobotni saqlash» tugmasini bosing. 
Hisobotda xatoliklar mavjud bo‘Isa, ulam ing batafsil bayoni 
keltirilgan oyna ochiladi.
Jo‘natish uchun hisobotni tanlang va «Yuborish» tugmasini 
bosing.
Hisobot muvaffaqiyatli ravishda j o ‘natilgan holda, Siz statistika 
o r g a n l ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ t o i |a n ^ g ^ a g i d ^ c a b a m o m a c i l ^ i ^
■j 
M*
cwn
C i
Няаву*8ахж*т
j
Новые 
I: 
t
fsaci^nrteh»^ II
ttfvm Л!?лМ*Л1Ь
15.12-Rasm. ««Inspektor» maxsus dasturi oynasi
Statistika organlari xodimlari tomonidan «Inspektor» maxsus 
dasturi yordamida elektron shakldagi hisobotlar qabul qilinadi va 
qayta ishlanadi.
Qayta ishlashga qabul qilingan hisobotlar «Н еобработанные» 
katalogida namoyon bo‘ladi. Qayta ishlash natijalariga ko‘ra 
hisobotlar «П риняты е» yoki «О тклоненны е» katalogidan joy 
oladi.
Jo‘natish uchun hisobotni tanlang va «Yuborish» tugmasini 
bosing.
Hisobot muvaffaqiyatli ravishda j o ‘natilgan holda, Siz statistika 
organlaridan hisobot olinganligi haqida xabamoma olasiz.
394

---

Nazorat savoUar*
1. Davlat statistika idoralarining 
v a z if a la r in i 
aytib bering.
2. Statistik axborot tizimlari oldiga murakkab tizim sifatida 
qanday talablar qo‘yiladi?
3. Statistik vazifalar qanday vazifalar
8
a °° 
. V
4. A D Plari qanday statistik axborotlami tahlil qilish va 
bashoratlashga im kon beradi?
5. Respublika darajasida 
k o 'r s a t k i c W 31 
^ muhitida 
ma’ lumotlaming qanday bazalaridan 
foydalaiuladl 
•
6
. “Olimp” amaliy dasturlar pakrf Ч™** varfalam, echishga 
mo‘ljallangan?
7. «Mezozavr» amaliy dasturiy ^
Чш<1аУ « и Ы и ш
echishga mo‘ljallangan?
395

---

16-mavzu. SOLIQ AXBOROT TIZIM I
16.1. Soliqlaming mohiyati va ahamiyati
16.2. Soliq 
tizimida 
axborot 
texnologiyalarini 
qo'l- 
lashning zaruriyati va dolzarbligi.
16.3. Soliq xizmati organlarida axborot tizimi hamda 
axborot texnologiyalarining shakllanishi va huquqiy 
asoslari
16.4. Davlat soliq xizmati organlarida axborot- 
kommunikatsiya texnologiyalarining qo'llanilishi.
16.5. Soliq xizmati organlaridagi axborot tizimlari va 
texnologiyalarining vazifalari.
16.6. Soliq idoralarining yagona integratsiyalashtirilgan 
axborot resurs bazasi.
T ayanch ib o ralari: Soliq mohiyati, soliq tizimi, soliq 
xizmati, interfaol xizmarlar.
16.1. Soliqlarning m ohiyati va aham iyati
Soliqlar bu - jismoniy va yuridik shaxslar daromadlari hamda 
mulklaridan m a’lum (qonunda belgilangan) bir qismini davlatning 
moliyaviy 
imkoniyatini 
ta ’minlash 
maqsadida 
majburiylik, 
qaytarmaslik, davlat majburiyatini qo‘llashlik asosida byudjetga 
o ‘tkazishning birdan bir qonuniy usulidir.
Soliq solish munosabatlari hamma vaqt umummilliy siyosat 
bilan mustahkam bog'liqdir. Shu sababli soliq solish muammosini 
ikki jihatdan ajratib ko'rsatish mumkin. Bular umuman mam- 
lakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat bilan belgilanadigan tashqi jihat 
hamda ijtimoiy soliq tizimi rivojlanishi qonuniyatlari bilan 
belgilanadigan ichki jihatdan iboratdir. Bu ikki jihatning o ‘zaro 
aloqasini bozor iqtisodiyotiga o ‘tish jarayonlari boshlangan 
dastlabki davrdan boshlab kuzatish mumkin. Bu esa ikki bosqichni 
o ‘z ichiga oladi:
Mamlakatimizda 
amalga 
oshirilayotgan 
ijtimoiy-iqtisodiy 
islohotlami izchil amalga oshirib borish: mulkchilikning yangi 
shakllari qaror topishi, xo‘jalik yuritishning ilg‘or usullarini qaror
396

---

toptirish, mehnat va investitsiya bozorlarini tashkil etish va 
boshqalar. Soliq solishning yangi turlari paydo bo'lishi, ulaming 
stavkalarini o‘zgarib turishi, soliq solish tartibini o'zgarishi va 
boshqalar tegishlicha ushbu bosqichga javob beradi 16.1-rasmda 
soliqlaming belgilari va vazifalari berilgan. Korxonalardan 
undiriladigan soliqlar va fuqarolardan undiriladigan daromad soliqi 
haqida qabul qilingan qarorlar yangi soliq tizimi qaror topishiga asos 
soldi. Ularda shuningdek korxonalaming foydasini mulkchilik 
shaklidan qat’iy nazar taqsimlashning yagona usuliga o‘tish, soliqlar 
solinadigan minimumni oshirish, turli darajalardagi byudjetlarga 
soliq tizimini chegaralash kabi prinsipial qoidalar ham o‘z asosini 
topgan. Bu bilan xo‘jalik yuritish erkinligi shart-sharoitlari 
soddalashtirilgan, 
idoraviy 
zo‘ravonlikka 
barham 
berilgan, 
korxonalaming davlat bilan 
o‘zaro munosabatlari huquqiy 
asoslangan, 
mablag'lardan 
foydalanishdagi 
cheklashlar 
olib 
tashlangan, soliq yukini daromad oluvchilaming ayrim toifalari 
o‘rtasida taqsimlash adolatliroq bo‘lgan, ya’ni soliq solish tizimidagi 
sifat siljishlari aniq ko‘rsatib qo‘yilgan.
Soliqlaming belgiJari va vazifalari
Soliqlar va yig’imlar majburiydir.
Soiiqtammg
belgilari
*
va doimiy
xatakatda bo' ladi;
» Davlalga to' langan soliq suimnasi 
totavc.himng 
0
Щ
11
to’Hq (jayttnaytli
/
• Piksal
Soliqlaming
vazifalari
Qayta taqsimlash;
* Rag baUairtuish,
• Tartibga solisk.
Nazorat
16.1-rasm. Soliqlaming belgUari va vazifalari

---