Albatta bu soliqlarni ideal soliqlar deb bo‘lmaydi. Soliqlar bu hamma vaqt kelishish demakdir: davlat bilan soliq to‘lovchi o‘rtasidagi, umumiy va xususiy manfaatlar o‘rtasidagi, istiqboldagi va joriy maqsadlar o‘rtasidagi kelishishdir. Iqtisodiy jihatdan rivoj langan har qanday davlat iqtisodiyotiga bilvosita ta’sir ko‘rsatish va o ‘z daromadlarini shakllantirish vositasi sifatida soliqlam ing butun bir maj- muidan foydalanadi. 0 ‘z navbatida ushbu soliqlar tartibga solishni va tasniflashni talab qiladi. Bizga m a’lumki turlicha belgilarga bog‘Iiq ravishda soliqlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: soliq solish ob’ektiga ‘arab to‘g ‘ri va egri soliqdir; soliqni undirish va tasaruf etuvchi (organga) bog‘liq ravishda davlat soliqlari va mahalliy soliqlar; foydalanish tartibiga ko‘ra umumiy va maxsus soliqlarga. To‘g‘ri soliqlar - daromad solig‘i, foyda solig‘i, resurs
to ‘lovlari, mol-mulk solig‘i, resurs to‘lovlari, mol-mulk solig‘i va
boshqalardan iborat bo‘lib, ularga egalik qilish va ulardan
foydalanish soliqqa tortish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. To‘g ‘ri
soliqqa tortish shaxsan yoki ish beruvchi orqali soliqlarni soliq
xizmatlariga to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri to ‘lash orqali amlga oshiriladigan
jam iyat a ’zolarini bevosita soliqqa tortishdan iboratdir. Aniq
shaxsning ahvoliga bog‘liq bo'lmasdan, balki uning qanday
tovarlami sotib olishiga bog‘liq bo‘lgan egri (bilvosita) soliqlardan
farq qiladi. To‘g ‘ri soliqlar jismoniy va yuridik shaxslaming
daromadi va mol-mulkiga belgilanadi.
Egri soliqlar - xo‘jalik aktlari va oborotlari hamda moliyaviy
operatsiyalardan kelib chiqadi. Bu soliqlaming tarkibiga qo‘shilgan
qiymat solig‘i, aktsizlar, boj poshlinalari, qimmatbaho qog‘ozlar
bo‘yicha operatsiyalardan olinadigan soliq va boshqalar kiradi. Egri
(bilvosita) soliqqa tortishda shu soliqni to‘lashi kerak b o ‘lgan va shu
soliqqa tortilishi lozim b o ig a n yuridik va jism oniy shaxslar turlicha
shaxslardir.
