Tashqi savdo siyosatining mohiyati va vositalari

Tashqi savdo siyosatining mohiyati va vositalari

Tashqi savdo siyosatining mohiyati va vositalari

Tashqi savdo siyosati mamlakatning boshqa mamlakatlar bilan olib boradigan savdo munosabatlarini muvofiqlashtirishga qaratilgan choratadbirlar majmuasi bo'lib, milliy iqtisodiyot ehtiyojlari uchun zarur bo'lgan mahsulotlami oqilona import siyosati hisobiga to'ldirish hamda milliy iqtisodiyotda ortiqcha bo'lgan mahsulotlarni eksport qilish hisobiga mamlakatning jahon bozoridagi o'rnini mustahkamlash vazifasini hal etadi.Ushbu siyosatni yuritish orqali tashqi savdo hajmlari soliqlar, subsidiyalar, import yoki ekspoftni to'g'ridan-to'g'ri cheklashlar kabi vositalar yordamida tartibga solinadi. Tartibga solish vositalari bevosita va bilvosita xarakterga ega bo'lishi mumkin.

Tashqi savdo siyosati mamlakatning boshqa mamlakatlar bilan olib boradigan savdo munosabatlarini muvofiqlashtirishga qaratilgan choratadbirlar majmuasi bo'lib, milliy iqtisodiyot ehtiyojlari uchun zarur bo'lgan mahsulotlami oqilona import siyosati hisobiga to'ldirish hamda milliy iqtisodiyotda ortiqcha bo'lgan mahsulotlarni eksport qilish hisobiga mamlakatning jahon bozoridagi o'rnini mustahkamlash vazifasini hal etadi.Ushbu siyosatni yuritish orqali tashqi savdo hajmlari soliqlar, subsidiyalar, import yoki ekspoftni to'g'ridan-to'g'ri cheklashlar kabi vositalar yordamida tartibga solinadi. Tartibga solish vositalari bevosita va bilvosita xarakterga ega bo'lishi mumkin.

Tashqi savdo siyosati eksport va import hajmi hamda tarkibiga ta'sir ko'rsatish orqali makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash, iqtisodiy o'sishga erishish, to'lov balansini yaxshilash hamda valyuta kursini tartibga solish maqsadlarini ko'zda tutadi.Mamlakatlar erkin yoki cheklovchi (proteksionistik) tashqi savdo siyosatini olib borishi mumkin. Ko'pgina mutaxassis-iqtisodchilar marnlakat iqtisodiyoti va aholisi turmush darajasini yaxshilash uchun erkin savdo siyosatini qo'llash iqtisodiy resurslardan samaraliroq foydalanísh imkonini beradi deb hisoblaydilar. Biroq erkin savdo jahon íqtisodiyotí nuqtayi nazaridan foydali bo'lishi mumkin bo'lsada, ammo alohída olingan mamlakat iqtisodiyoti manfaati nuqtayi nazaridan erkin saydo hamma vaqt harn foydali bo'lavermaydi.

Tashqi savdo siyosati eksport va import hajmi hamda tarkibiga ta'sir ko'rsatish orqali makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash, iqtisodiy o'sishga erishish, to'lov balansini yaxshilash hamda valyuta kursini tartibga solish maqsadlarini ko'zda tutadi.Mamlakatlar erkin yoki cheklovchi (proteksionistik) tashqi savdo siyosatini olib borishi mumkin. Ko'pgina mutaxassis-iqtisodchilar marnlakat iqtisodiyoti va aholisi turmush darajasini yaxshilash uchun erkin savdo siyosatini qo'llash iqtisodiy resurslardan samaraliroq foydalanísh imkonini beradi deb hisoblaydilar. Biroq erkin savdo jahon íqtisodiyotí nuqtayi nazaridan foydali bo'lishi mumkin bo'lsada, ammo alohída olingan mamlakat iqtisodiyoti manfaati nuqtayi nazaridan erkin saydo hamma vaqt harn foydali bo'lavermaydi.

Tashqi savdoni cheklash bilan bog'liq bolgan proteksionistik siyosat borasida olib borĺladigan har qanday chora-tadbirlar qisqa muddatli samara berad. Uznq muddatli davrda esa, faqatgina erkin savdo siyosati iqtísodiy resurslarni samara joylashíirish imkonini beradi.

Tashqi savdo siyosati chora-tadbirlarining ayrimlari davlat g'aznasini to'ldirishga yo'naltirilgan bo'lsa, ba'zilari import va eksportni cheklashga, yoki ularni rag'batlantirishga yo'naltirilgan. Amaliyotda tashqi savdoni tartibga solishning tarif va notarif usullaridan foydalaniladi.Tarif usullariga import va eksport bojlarini joriy qilish kirsa, notarif usullariga eksportyorlar va ishlab chiqaruvchilarga subsidiyalar berish, kvotalash, litsenziyalash kabilar kiradi.Bojxona bojlari import va eksport bojlariga ajratiladi.Import bojlari davlat g'aznasini to'ldirish maqsadida va ichki bozorlarga tushadigan chet el mahsulotlari oqimini tartibga solish uchun belgilanadi. Import bojlari eng kam va eng ko'p miqdordagi import bojlariga bo'linadi. Eng kam miqdordagi import bojlari qulay savdo sharoitlarni yaratib berishni ko'zda tutuvchi savdo shartnomalari va bitimlari bo'lgan mamlakatlar mahsulotlariga nisbatan o'rnatiladi.

Eng ko'p miqdordagi import bojlari esa qulay savdo sharoitlarni yaratib berish bo'yicha shartnoma va bitimlar tuzilmagan mamlakatlar mahsulotlariga nisbatan o'rnatiladi.Eksport bojlari mamlakat ichida talab ko'p bo'lgan mahsulotlar taqchilligining oldini olish maqsadida belgilanadi.Litsenziyalash tashqi iqtisodiy operatsiyalarni amalga oshirishga davlat tashkilotlaridan ruxsat olishning ma'lum tartibi hisoblanadi va bunday ruxsat berish huquqini qaysi davlat tashkilotlariga berish amalga oshiriladigan operatsiyalarning mamlakat iqtisodiyoti uchun ahamiyatiga bog'liqdir.Kvotalash mahsulotlar, xizmatlar bo'yicha ma'lum davrga eksport va importga miqdoriy yoki qiymat chegaralarini belgilashdir.

http://hozir.org