Axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

I-Bob. Simsiz tarmoqlarni o’rganish 
 
1.1. SIMSIZ LOKAL TARMOQ TEXNOLOGIYALARI: O’TMISH VA 
KELAJAK 
Axborot uzatishning simsiz texnologiyalari tarixi XIX asrning oxiriga kelib birinchi 
radiosignal uzatilishi bilan boshlangan va XX asrning 20-yillarida amplituda 
modulyatsiyali radio qabul qilgichlar paydo bo’lishi bu texnologiyalarni rivojlanish 
jarayonlariga katta ta’sir ko’rsatdi. 1970-yillarga kelib tovushni radioto’lqinlar orqali 
uzatuvchi birinchi simsiz radiotelefonlar yaratildi. Dastlab bular analog tarmoqlarda 
ishlagan bo’lsa, 80-yillar boshida raqamli standartlarga o’tish boshlanganligini 
anglatuvchi, spektrni yaxshi taqsimlashini, eng yaxshi sifatli signalni va eng yaxshi 
xavfsizlikni ta’minlovchi GSM standarti ishlab chiqildi. XX asrning 90-yillarida simsiz 
tarmoqlar holatini mustahkamlash jarayonlari yuz berishi, bu texnologiyalarni jadallik 
bilan rivojlanishiga olib keldi. Bugungi kunda simsiz texnologiyalar kundalik 
hayotimizga mustahkam joylashib bormoqda, yuqori tezlikni ta’minlash bilan birga ular 
yangi qurilma va xizmatlarni taqdim etmoqda. 
Yangi CDMA (Code Division Multiple Access - kanallarni kodli taqsimlash 
texnologiyasi), GSM (Global Systems for Mobile Communications- mobil aloqa 
tarmoqlarining global tizimi), TDMA (Time Division Multiple Access-kanallarni vaqt 
orqali taqsimlash texnologiyasi), 802.11, WAP (Wireless Application Protocol-simsiz 
texnologiyalar protokoli), 3G va 4G (uchinchi va to’rtinchi avlod texnologiyalari), GPRS 
(General Packet Radio Service, ma’lumotlarni paketlab uzatish xizmati), Bluetooth (o’rta 
va qisqa masofa tarmog’i), EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution, 
takomillashtirilgan GSM tarmoq) va shu kabi texnologiyalarning xilma-xilligi bu sohada 
tub burilish boshlanayotganini anglatib turibdi. 
Simsiz lokal tarmoqlar (WLAN) hamda o’rta va qisqa masofa tarmoq (Bluetooth) 
larning rivojlanishi juda istiqbollidir. Simsiz lokal tarmoqlar aeroportlar, universitet va 
institutlar, mehmonxonalar, restoranlar, korxona va tashkilotlar tarmoqlarida ko’plab 
qo’llanilmoqda. Simsiz tarmoqlarni standartlarini ishlab chiqish 1990 yilda butunjahon 
IEEE (Elektr va elektronika bo’yicha muhandislar instituti) tashkiloti tomonidan 802.11 
komiteti tashkil etilishi bilan boshlangan. Butunjahon o’rgimchak to’ri va bu tarmoqda 
simsiz qurilmalar yordamida ishlash g’oyasi simsiz texnologiyalarning rivojlanish 

---

jarayonlariga muhim turtki vazifasini o’tadi. 90-yillar oxiriga kelib foydalanuvchilarga 
WAP- xizmati taqdim etildi. Shuni ta’kidlash kerakki boshida bu xizmat ko’pchilikda 
uncha qiziqish uyg’onmadi. 
WAP-xizmati asosiy axborot xizmatlari sifatida - yangiliklar, ob-qavo, kundalik va 
boshqa xizmatlar to’plamini taqdim etgan edi. Shuningdek, Bluetooth va WLAN dan 
ham ushbu aloqa vositalarining qiymati yuqoriligi bois juda kam miqdorda 
foydalanishgan. Lekin narxlarning tushishi ushbu vositalarga bo’lgan talab va qiziqishni 
ortishiga sabab bo’ldi. XXI asrning dastlabki o’n yilligi o’rtalariga kelib simsiz Internet-
servisi foydalanuvchilarining soni bir necha o’n millionga etdi. Simsiz Internet-
aloqasining paydo bo’lishi bilan birinchi o’rinda uning xavfsizligini ta’minlash 
masalalari ko’tarildi. 

---