munosabatni hosil qilamiz.
Qarshilikka teskari bo’lgan kattalik o’tkazuvchanlik
deb ataladi.
Hosil qilingan formulani bunday o’qish kerak:
parallel
tarmoqlanishdagi o’tkazuvchanlik uning tarmoqlaridagi o’tkazuvchanliklarning
yig’indisiga teng.
4. Voltmetrning qarshiligi qanday bo’lishi kerak?
Voltmetr zanjirning
ma’lum’qismidagi kuchlanishni o’lchash uchun mo’ljallangan. U zanjirning
shu qismiga parallel ulanadi. Uning ulanishi zanjirdagi tok kuchini sezilarli
o’zgartirmasligi kerak. Shuning uchun voltmetrning qarshiligi kata bo‘lishi
kerak. Aks holda, undan o’tayotgan tok parallel tarmoqlanishdagi umumiy
tok kuchini orttiradi.
Qarshiligi R bo‘lgan rezistor, induktivligi L bo‘lgan induktiv g‘altak va sig‘imi C
bo‘lgan kodensatorni ketma
-ket ulab, zanjir tuzaylik (3.19-rasm) va uning uchlariga
u=Um cos
ωt o‘zgaruvchan kuchlanish beraylik. Iste’molchilar ketma
-ket ulanganligi
sababli ulardan o‘tuvchi tok kuchlari bir xil bo‘ladi. Bu tok kuchi i=I m cosω
t (3
–
20)
qonuniyat bo‘yicha o‘zgarsin. Umumiy kuchlanish esa iste’molchilardagi
kuchlanishlar tushuvlari vektorlari yig‘indisiga teng:
U =
UR +
UC +
UL. (3
–
21) 60 R L
Bunda:
U – zanjirdagi umumiy kuchlanish,
UR– rezistordagi kuchlanish,
UC – kondensatordagi kuchlanish va
UL – g‘altakdagi kuchlanish. Ularning
amplitudaviy qiymatlarini UR, UC va UL bilan belgilab, vektor diagramma
tuzaylik.
Tok kuchi amplitudasini gorizontal o‘q bo‘ylab yo‘nalgan vektor ko‘rinishida
olaylik (3.19-rasm). Aktiv qarshilikdagi kuchlanish tebranishlari fazasi tok kuchi
tebranishlari fazasi bilan mos keladi. Kondensatordagi kuchlanish tebranishlari tok
kuchi tebranishlaridan faza jihatidan p 2 ga orqada bo‘ladi. G‘altakda esa
kuchlanish tebranishi tok kuchi tebranishidan p 2 ga oldinda bo‘ladi. Vektor
diagrammada kondensatordagi kuchlanish UC= 1
C ·I max va g‘altakdagi
kuchlanish UL= ωL·I max qarama-qarshi yo‘nalishda bo‘ladi. Natijaviy kuchlanish
ULC = UL–UC bo‘ladi. Umumiy kuchlanish (U)ni topish uchun
ULC vektorni
UR vektorga qo‘shamiz. 3.20-rasmdan U2 = UR 2 +U2 LC. Bundan umumiy
kuchlanishning maksimal qiymati ifodasi quyidagicha bo‘ladi:
Om qonuniga ko‘ra
Bundan:
Bu ifoda o‘zgaruvchan tokning to‘liq zanjiri uchun Om qonuni hisoblanadi
.
ga ega bo‘lamiz. Bunda:
ifoda o‘zgaruvchan tok zanjirining to‘la qarshiligi deyiladi. Zanjirdagi tok
tebranishlari va kuchlanish tebranishlari orasidagi faza farqini vektor
diagrammadan foydalanib aniqlash mumkin
:
|