Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

 

---

munosabatni hosil qilamiz. 
Qarshilikka teskari bo’lgan kattalik o’tkazuvchanlik 
deb ataladi.
 Hosil qilingan formulani bunday o’qish kerak: 
parallel 
tarmoqlanishdagi o’tkazuvchanlik uning tarmoqlaridagi o’tkazuvchanliklarning 
yig’indisiga teng.
 
4. Voltmetrning qarshiligi qanday bo’lishi kerak?
 Voltmetr zanjirning 
ma’lum’qismidagi kuchlanishni o’lchash uchun mo’ljallangan. U zanjirning 
shu qismiga parallel ulanadi. Uning ulanishi zanjirdagi tok kuchini sezilarli 
o’zgartirmasligi kerak. Shuning uchun voltmetrning qarshiligi kata bo‘lishi 
kerak. Aks holda, undan o’tayotgan tok parallel tarmoqlanishdagi umumiy 
tok kuchini orttiradi. 
 
Qarshiligi R bo‘lgan rezistor, induktivligi L bo‘lgan induktiv g‘altak va sig‘imi C 
bo‘lgan kodensatorni ketma
-ket ulab, zanjir tuzaylik (3.19-rasm) va uning uchlariga 
u=Um cos
ωt o‘zgaruvchan kuchlanish beraylik. Iste’molchilar ketma
-ket ulanganligi 
sababli ulardan o‘tuvchi tok kuchlari bir xil bo‘ladi. Bu tok kuchi i=I m cosω
t (3
–
20) 
qonuniyat bo‘yicha o‘zgarsin. Umumiy kuchlanish esa iste’molchilardagi 
kuchlanishlar tushuvlari vektorlari yig‘indisiga teng: 

U =

UR + 

UC + 

UL. (3
–
21) 60 R L
 
 

---

Bunda: 

U – zanjirdagi umumiy kuchlanish, 

UR– rezistordagi kuchlanish, 

UC – kondensatordagi kuchlanish va 

UL – g‘altakdagi kuchlanish. Ularning 
amplitudaviy qiymatlarini UR, UC va UL bilan belgilab, vektor diagramma 
tuzaylik. 
 
 
 
 
 
Tok kuchi amplitudasini gorizontal o‘q bo‘ylab yo‘nalgan vektor ko‘rinishida 
olaylik (3.19-rasm). Aktiv qarshilikdagi kuchlanish tebranishlari fazasi tok kuchi 
tebranishlari fazasi bilan mos keladi. Kondensatordagi kuchlanish tebranishlari tok 
kuchi tebranishlaridan faza jihatidan p 2 ga orqada bo‘ladi. G‘altakda esa 
kuchlanish tebranishi tok kuchi tebranishidan p 2 ga oldinda bo‘ladi. Vektor 
diagrammada kondensatordagi kuchlanish UC= 1 

C ·I max va g‘altakdagi 
kuchlanish UL= ωL·I max qarama-qarshi yo‘nalishda bo‘ladi. Natijaviy kuchlanish 

---

ULC = UL–UC bo‘ladi. Umumiy kuchlanish (U)ni topish uchun 

ULC vektorni 

UR vektorga qo‘shamiz. 3.20-rasmdan U2 = UR 2 +U2 LC. Bundan umumiy 
kuchlanishning maksimal qiymati ifodasi quyidagicha bo‘ladi: 
 
 
Om qonuniga ko‘ra 
 
 
Bundan: 
Bu ifoda o‘zgaruvchan tokning to‘liq zanjiri uchun Om qonuni hisoblanadi
.
 
ga ega bo‘lamiz. Bunda: 
ifoda o‘zgaruvchan tok zanjirining to‘la qarshiligi deyiladi. Zanjirdagi tok 
tebranishlari va kuchlanish tebranishlari orasidagi faza farqini vektor 
diagrammadan foydalanib aniqlash mumkin
: 

---