Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Kiberjinoyat 
yetkazgan zarar summasi statistikasi: 

---

Maxfiy maʼlumotlar qonuniy tarzda himoyalangan holatda yuz beruvchi kiberjinoyatlar bilan 
bogʻliq koʻpgina jinoyatlar mavjud. Xalqaro miqyosda hukumat ham, nodavlat ham 
subyektlar kiberjinoyatlar, jumladan, josuslik, moliyaviy oʻgʻirlik va boshqa transchegaraviy 
jinoyatlar bilan shugʻullanadi. Xalqaro chegaralarni kesib oʻtuvchi va kamida bitta milliy 
davlatning xatti-harakatlarini oʻz ichiga olgan kiberjinoyatlar baʼzan kiberurush deb ataladi. 
Uorren Baffet kiberjinoyatni „insoniyatning birinchi raqamli muammosi“ deb taʼriflaydi. 
Yana „insoniyat uchun real xavf tugʻdiradi“, deya qoʻshimcha qilib oʻtadi. 
2014-yilda chop etilgan hisobotda (McAfee homiyligida) jahon iqtisodiyotiga yetkazilgan 
yillik zarar 445 milliard dollarni tashkil qilgan. Cybersecurity Ventures tomonidan 2016-yilgi 
hisobotda kiberjinoyatlar natijasida yetkazilgan global zararlar 2021-yilga kelib yiliga 6 
trillion dollargacha, 2025-yilga kelib esa 10,5 trillion dollargacha koʻtarilishi bashorat 
qilingan edi.
2012-yilda AQShda onlayn kredit va debet kartalaridagi firibgarlik oqibatida taxminan 1,5 
milliard dollar yoʻqotilgan 2018-yilda Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazi (CSIS) 
tomonidan McAfee bilan hamkorlikda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatadiki, har yili global 
YaIMning qariyb bir foizi, yaʼni 600 milliard dollarga yaqini kiberjinoyatlar tufayli yoʻqoladi. 
Jahon Iqtisodiy Forumi 2020 Global Risk hisobotida uyushgan kiberjinoyatlar idoralari jinoiy 
faoliyatni onlayn qilish uchun kuchlarni birlashtirayotganini tasdiqladi, shu bilan birga 
ularning aniqlash va jinoiy javobgarlikka tortilish ehtimoli AQShda 1 foizdan 
kamroqnitashkilqiladi.
Tasniflashi
Anʼanaviy jinoyatchilikning kamayishi bilan global hamjamiyatlar kiberjinoyatlarning 
muntazam oʻsishiga guvoh boʻlishda davom etmoqda. Kiberjinoyat moliyaviy jinoyatlardan 
tortib firibgarlikgacha, kiberpornografik savdo va reklama firibgarliklari orqali keng koʻlamli 
faoliyatni oʻz ichiga oladi.
Kiber jinoyatlarning birinchi turi, fishing «internetdagi firibgarlik turlaridan biri boʼlib, uning 
maqsadi foydalanuvchining maxfiy maʼlumotlariga: parollar va Internetdagi akkauntga 
kirishga kirish». Jinoyatning bu turi qoʼngʼiroqlar, SMS joʼnatmalar, firibgarlar oʼzini bank 

---

nomidan koʼrsatib, oʼzlariga kerakli maʼlumotlarni noqonuniy ravishda tortib oladigan soxta 
saytlarda ifodalanadi. Uning yordami bilan ular bank hisobvaragʼidan pul mablagʼlarini 
osongina oʼtkazadilar, keyinchalik ularni egalariga qaytarish deyarli mumkin emas.
Moliyaviy firibgarlik jinoyatlari
Kompyuter firibgarligi — bu boshqa shaxsni yoʻqotishga olib keladigan biror narsa qilish 
yoki qilmaslikka imkon berish uchun haqiqatni har qanday notoʻgʻri koʻrsatish. Shu nuqtai 
nazardan, firibgarlik quyidagi yoʻllar bilan foyda olishga olib keladi:
Ruxsatsiz tarzda oʻzgartirish. Bu kichik texnik tajribani talab qiladi va xodimlar tomonidan 
maʼlumotlarni kiritish yoki notoʻgʻri maʼlumotlarni kiritishdan oldin maʼlumotlarni 
oʻzgartirish yoki ruxsatsiz koʻrsatmalar kiritish yoki ruxsat etilmagan jarayonlardan 
foydalanish orqali oʻgʻirlashning keng tarqalgan shaklidir. Odatda ruxsatsiz tranzaktsiyalarni 
yashirish uchun chiqishni oʻzgartirish, yoʻq qilish, bostirish yoki oʻgʻirlash. Buni aniqlash 
qiyin.Saqlangan maʼlumotlarni oʻzgartirish yoki oʻchirish.
Boshqa firibgarlik shakllari kompyuter tizimlari yordamida osonlashtirilishi 
mumkin, jumladan bank firibgarligi, karding, shaxsni oʻgʻirlash, tovlamachilik va maxfiy 
maʼlumotlarni oʻgʻirlash. Ushbu turdagi jinoyatlar koʻpincha shaxsiy maʼlumotlar yoki pul 
maʼlumotlarining yoʻqolishiga olib keladi.