Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
SAMARQAND FILIALI 

 

MUSTAQIL ISH 
 
 
 
Mavzu:
Kiberxavfsizlik sohasida mashhur sertifikatlar
 
 
 
 

Bajardi:
Allayev Zuhriddin 
Qabul qildi:
Rahmatullayev I. 
 
 
SAMARQAND-2024

---

Reja: 
I.KIRISH 
1. Kiber jinoyatchilik va uni keng tarqalishining sabablari 
2. Yuz tasviriga asoslangan autentifikatsiya usuli va uning xususiyatlari 
3. Barmoq iziga asoslangan autentifikatsiya usuli va uning xususiyatlari 
II.ASOSIY QISM 
1. Elektron raqamli imzo va uni respublikamizda tadbiq etilish holati 
2. Kiberxavfsizlik sohasi bo‘yicha mutahassis toifalar 
3. Kiberxavfsizlik sohasida karrera yo‘llarini o‘rganish 
4. Axborot xavfsizligi sohasida ish boshlash 
5. Axborot xavfsizligi sohasida mashhur sertifikatlar 
6. Parollarni boshqarish tizimlari (masalan, LastPass) va ulardan foydalanish 
III.XULOSA 
IV.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 

 

1.
 
Kiber jinoyatchilik va uni keng tarqalishining sabablari 
Shaxs kiberjinoyatchilikning asosiy maqsadi bo’lganida, kompyuter maqsad emas, bakki 
vosita sifatida qaralishi mumkin. Ushbu jinoyatlar odatda kamroq texnik ekspertizani o’z 
ichiga oladi. Insonning zaif tomonlaridan odatda foydalaniladi. Ko’rilgan zarar asosan 
psixologik va moddiy bo’lmagan, variantlarga qarshi qonuniy choralarni yanada 
qiyinlashtirmoqda. 
Bu 
oflayn 
dunyoda 
asrlar 
davomida 
mavjud 
bo’lgan 
jinoyatlar. 
Firibgarlar
, o’g’irlik va shunga o’xshash narsalar
Shaxs kiberjinoyatchilikning asosiy maqsadi bo'lganida, kompyuter maqsad emas, balki 
vosita sifatida qaralishi mumkin. Ushbu jinoyatlar odatda kamroq texnik ekspertizani o'z 
ichiga oladi. Insonning zaif tomonlaridan odatda foydalaniladi. Ko'rilgan 
zarar asosan 
psixologik va moddiy bo'lmagan, variantlarga qarshi qonuniy choralarni yanada 
qiyinlashtirmoqda. 
Bu 
oflayn 
dunyoda 
asrlar 
davomida 
mavjud 
bo'lgan 
jinoyatlar. Firibgarlar, o'g'irlik va shunga o'xshash narsalar yuqori texnologik uskunalar 
ishlab chiqarilishidan oldin ham mavjud edi. Xuddi shu jinoyatchiga qurbonlarning 

---

potentsial havzasini ko'paytiradigan va ularni izlashni va ushlashni qiyinlashtiradigan 
vosita berilgan. 
Kiber jinoyat deganda kompyuterlar, tarmoqlar va internetdan foydalangan holda amalga 
oshiriladigan jinoiy faoliyat tushuniladi. Bu jismoniy shaxslar, korxonalar va hukumatlarga 
ta'sir qiluvchi muhim global muammoga aylandi. Kiberjinoyatlarning tarqalishini bir qancha 
asosiy sabablarga ko‘ra ko‘rsatish mumkin. 
Birinchidan, texnologiyaning jadal rivojlanishi va raqamli dunyomizning oʻzaro bogʻliqligi 
kiber jinoyatchilarga zaifliklardan foydalanish uchun koʻproq imkoniyatlar yaratdi. Koʻproq 
odamlar va biznes aloqa, moliyaviy operatsiyalar va maxfiy maʼlumotlarni saqlash uchun 
raqamli platformalarga tayanar ekan, kiber jinoyatchilar oʻz qurbonlarini nishonga olishning 
yangi yoʻllarini topdilar. 
Ikkinchidan, nisbiy anonimlik va internetning global miqyosda kirishi kiber jinoyatchilarning 
aniqlanmasdan va chegaradan tashqarida ishlashini osonlashtiradi. Ular jismoniy shaxslar va 
tashkilotlarni moliyaviy foyda yoki boshqa zararli maqsadlarda aldash va manipulyatsiya 
qilish uchun fishing, zararli dastur, to'lov dasturi va ijtimoiy muhandislik kabi turli usullardan 
foydalanishi mumkin. 
Uchinchidan, kiberjinoyat ortidagi moliyaviy motiv muhim harakatlantiruvchi omil 
hisoblanadi. Kiber jinoyatchilar shaxsiy ma'lumotlarni o'g'irlash, kredit kartalarini firibgarlik 
qilish, to'lov dasturi hujumlari va qorong'u Internetda o'g'irlangan ma'lumotlarni sotish kabi 
faoliyatdan foyda olishlari mumkin. Minimal xavf bilan yuqori moliyaviy mukofotlar 
potentsiali ko‘proq shaxslar va uyushgan jinoiy guruhlarni kiberjinoyatga jalb qildi. 
Bundan tashqari, kiberxavfsizlik bo'yicha xabardorlikning yo'qligi va xavfsizlik 
choralarining etarli emasligi kiber jinoyatlarning tarqalishiga yordam beradi. Ko‘pgina 
shaxslar va tashkilotlar potentsial xavflardan bexabar va tegishli xavfsizlik choralarini 
qo‘llamaydilar, bu ularni kiber jinoyatchilarning oson nishoniga aylantiradi. 

---

Nihoyat, kiber tahdidlarning oʻzgaruvchan tabiati huquqni muhofaza qilish idoralari va 
hukumatlar uchun qiyinchilik tugʻdirmoqda. Kiber jinoyatchilar o'zlarining taktika va 
texnikalarini doimiy ravishda moslashtiradilar, bu ularni qo'lga olish va jinoiy javobgarlikka 
tortishni qiyinlashtiradi. Kiber jinoyatning global tabiati xalqaro hamkorlik va 
muvofiqlashtirishni ham talab qiladi, bu murakkab va vaqt talab qilishi mumkin. 
Xulosa qilib aytganda, kiber jinoyatlarning tarqalishini texnologiyaning jadal rivojlanishi, 
internetning anonimligi, moliyaviy motivatsiyalar, kiberxavfsizlikdan xabardorlikning 
yo‘qligi va kiber tahdidlarning o‘zgaruvchan tabiati bilan bog‘lash mumkin. Bu omillarni 
bartaraf etish texnologik taraqqiyot, ta’lim, xalqaro hamkorlik va kiberxavfsizlik bo‘yicha 
mustahkam chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan ko‘p qirrali yondashuvni talab qiladi. 
Bizga maʼlumki, XXI asr axborot texnologiyalari asri hisoblanadi. Аmmo, bu hodisaga har 
doim ham ijobiy obʼektiv baho berish juda qiyin, chunki ijobiy va salbiy tomonlari mavjud. 
Salbiy tomonlardan biri bu kiberjinoyatlarning kuchayishi xisoblanadi. Bu bir yoki bir nechta 
shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib yoki til biriktirmasdan sodir etiladigan qilmish. 
Ushbu jinoyatlar asosan Internet va raqamli texnologiyalar haqida keng bilimga ega boʼlgan 
shaxslar tomonidan oʼzlarining gʼaraz maqsadlariga erishish yoʼlida amalga oshiriladigan 
xatti harakatlar yigʼindisi hisoblanadi. Internetning tarqalishi va aloqa xizmatlarining 
arzonligi tovarlarni sotishdan tortib to davlat xizmatlarini olishgacha boʼlgan masofaviy 
imkoniyatlarning oʼsishiga olib keldi. Raqamli xizmatlarni rivojlantirishda eng ilgʼor boʼlgan 
bank sektori xisoblanib, u yerda elektron tranzaktsiyalar soni kundan-kunga oshib bormoqda 
va ITtizimning yangi elementlari paydo boʼlmoqda. Kiberjinoyat — bu kompyuter va 
tarmoqning birgalikdagi aloqasi ostida sodir etiluvchi jinoyat turidir. Kompyuter jinoyat 
paytida maqsadli yoʻnaltirilgan qurol vazifasini bajarib beradi. Kiberjinoyat kimningdir 
xavfsizligi va moliyaviy saviyasiga zarar yetkazishi maqsadida sodir etiladi.