Axborot texnologiyalari xizmatlari va jarayonlari raqobatbardosh boshqaruvi

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022
-yil 
28-yanvardagi PF-60-
sonli “2022
-2026-yillarga 
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot 
stra
tegiyasi to‘g‘risida”gi farmoni bilan tasdiqlan
-
gan “2022
-2026-yilla
rga mo‘ljallangan Yangi O‘zbe
-
kistonning taraqqiyot strategiyasi”ning “III. Milliy 
iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o‘sish 
sur’atlarini ta’minlash” bo‘limidagi 28
-maqsadida 
“Turizm, transport, axborot
-kommunikatsiya, jum-
la
dan dasturiy ta’mino
tlar va boshqa xizmatlar eks-
portini 1,7 baravarga oshirish yoki 4,3 milliard 
AQSh dollariga yetkazish” vazifasi belgilab beril
-
gan[1]. 
A.N.Aripov o‘z monografiyasida “
Axborot-
kommunikatsiya sohasini boshqarish turli usullar 
bilan amalga oshiriladi va ularning har biri boshqa-
ruvchi tizimning boshqariluvchi tizimga bo‘lgan 
muayyan ta’siri bilan tavsiflanadi”, –
deya ta’kidlab, 
O‘zbekiston axborot
-kommunikatsiya sohasining 
o‘ziga xos xususiyatini va uni boshqarish pillapoya
-
si
ni hisobga olgan holda ko‘rib 
chiqilayotgan bosh-
qarish usullarini ikki katta guruhga ajratgan:
1. Soha ichida muvofiq muhitni ta’minlay
di-
gan, sohaning o‘z doirasida qo‘llaniladigan usullar
.
IQTISODIYOTDA AXBOROT TIZIMLARI
https://doi.org/10.55439/ECED/vol24_iss2/a54
 
 

---

Iqtisodiyot va ta'lim / 2023-yil 2-son
 
 343
2. Axborot-kommunikatsiya sohasini davlat 
tomonidan boshqarish usullari (so‘nggi paytlarda
«davlat tomonidan tartibga solish» deb ham talqin 
qilinadi) [2]. 
“AXELOS Limited”
ning 
“ITIL® Foundation. 
ITIL 4 Edition” yo‘riqnomasida ITIL v4 freymvor
ki-
ning asosiy komponentlari SVS (Service value sys-
tem 
–
Xizmat qadriyatlar (qiymatlar) tizimi) va to
‘rt 
o‘lchovli modeli haqida so‘z yuritiladi [3].
L.Z.Davletkireyevaning fikricha, tashkilotlar-
da IT hajmining o‘sishi bilan IT buxgalteriya hisobi 
va aktivlarini boshqarishning dolzarbligi ham o‘sib 
bormoqda. Oddiy IT konfiguratsiyasini boshqarish 
ham, tashkilotning buxgalteriya hisobi ham javob 
bera olmaydigan savollar tobora ko‘payib bormoq
-
da. Dunyo bo‘ylab ko‘plab hukumat va tijorat tash
-
ki
lotlari shunga o‘xshash savollarni berishmoqda 
[4]. 
Peter Fanning ITIL v3 da joriy davr va ushbu 
bozor muhitining muhim muvaffaqiyat omillarini 
aniqlash strategik menejmentning muhim vazifasi-
dir, 
deya ta’kidlangan [5].
K.Skripkin: 
“
ITIL jarayonlarini amalga oshi-
rish bo‘yicha amaliy tavsiyalar, qoida tariqasida, 
kaskad modeliga amal qiladi
”,
–
deya e’tirof etib
, 
mis
ol uchun, o‘zgarishlar qilganda, bu o‘zgarishlar 
bilan erishilgan biznes maqsadlarini aniq tushunish, 
o‘zgarishda ishtirok etgan barcha tomonlarni aniq
-
lash, o‘zgarishlarni biznes maqsadlariga to‘liq mu
-
vofiqligi uchun bosqichma-bosqich rejalashtirish, 
ko
‘p bosqichli sinov va nihoyat, rejaga to‘liq muvo
-
fiq ravishda o‘zgartirish haqida so‘z yuritadi [6].
А.A.Badyuk o‘z izlanishlarida ilgari ko‘rib chi
-
qilmagan statistik ma’lumotlarni
–
raqobatbardosh-
likni baholash uchun eng muhim bo‘lgan quyidagi 
omillarn
i aniqlagan: xodimlarning o‘rtacha ish haqi; 
xodimlarning o‘rtacha maoshi; iste’molchilar soni; 
xodimlar soni; yiliga mahsulotni yangilash chastota-
si; o‘tgan yilga nisbatan daromadlarning o‘sish sur’
-
ati; 10 yildan ortiq tajribaga ega xodimlar soni; ish 
jarayoni paytida stressli vaziyatlar; oyiga kompa-
niya veb-saytiga tashrif buyuruvchilar soni [7]. 
A.A.Sergey
eva va N.F.Yefimova o‘z maqolasi
-
da autsorsing bilan shug‘ullanuvchi shartli IT
-
kompaniyaning raqobatbardoshligini PEST-tahlil, 
SWOT-tahlil va J.J.Lamben usullari bilan tadqiq qil-
ganlar. Tadqiqot davomida o‘rganilayotgan kompa
-
niya o‘zgaruvchan iqtisodiy sharoitlarga moslashi
-
shi, mijozlarni jalb qilish uchun kuchli tomonlaridan 
foydalanishi kerakligi ta’kidlangan [8].
Rossiyalik iqtisodchi M.I.Gelvanovskiy iqtiso-
diyotning makro va mikrodarajalarida raqobatbar-
doshlikni shakllantirish jarayonini ko‘rib chiqadi, 
chunki raqobatbardoshlik iqtisodiy raqobat subyek-
ti uchun afzalliklarni yaratadigan xususiyatlarga ega 
bo‘lish haqida fikrlarni olg‘a surad
i [9]. 
P.S.Zavyalov tovarlar va xizmatlarda muvaf-
faqiyatli (yoki muvaffaqiyatsiz) raqobatdosh ana-
loglarga qarshi ichki va tashqi bozorlarda mamla-
katning iqtisodiy, ilmiy, texnik, ishlab chiqarish, 
tashkiliy, boshqaruv, marketing va boshqa imko-
niyat
larining (shuningdek, har qanday ma’lum bir 
ishlab chiqaruvchining) konsentratsiyalangan ifoda-
si sifatida raqobatbardoshlikni tarkibiy qismlarga 
ajratadi [10].