Axborot tizimlari

6.10-rasm. Teachable Machine online platformaning ishlash 
bosqichlari 
Yig‘ish (ya’ni rasmlarni to‘plash): bunda misollarni kompyuterga 
o‘rgatmoqchi bo‘lgan sinflar va toifalar bo‘yicha guruhlash lozim. 
Modelni o‘rgatish 

Yangi misollarni to‘g‘ri tasniflashiga ishonch 
hosil qilish uchun, modelni o‘rgatib va darhol sinab ko‘rish tavsiya 
etiladi.
Exsport: Loyihalar uchun modelingizni eksport qilish mumkin: 
veb-saytlar, ilovalar va boshqalar. Modelni yuklab olish yoki uni 
onlayn joylashtirish imkoni mavjud. 
Teachable machine online xizmati sizga mashinaga uch turdagi 
ma’lumotlarni o‘rgatish imkoniyatini beradi: tasvirlarni o‘qitish, 
ovozni o‘qitish hamda holatlarni o‘qitish. 
Tasvirlarni tasniflash uchun model o‘rgatiladi. Buning uchun 
bizga tayyor fayllar yoki veb-kamera kerak. 
Modelni kichik audio yozuvlar yordamida ovozni tasniflashga 
o‘rgatish imkoniyati. 
Tana holatini tasniflash uchun modelni o‘rgatish. Buning uchun 
bizga tayyor tasvirlar yoki veb-kamera kerak bo‘ladi. 
Qisqacha 
qilib aytganda 
mashinani 
o‘qitish jarayonini 
quyidagicha: 

---

117 
6.11-rasm. 
 
Sun‘iy intellektni joriy etish iqtisodiyotda kutilmagan 
o‘zgarishlarga salmoqli hissa qo‘shish bilan birga, ma’lumotlarni qayta 
ishlashga aloqador bir qator mutaxassisliklarning yo‘q bo‘lib ketishiga 
sabab bo‘ladi – sun‘iy intellekt jismoniy mehnat talab qiladigan va 
axborotlarni qayta ishlovchi, masalan, chakana savdo, mehmonxona 
xodimi va shu kabi boshqa kasblarni egallab oladi.
Sun‘iy intellektdan tijorat sohasida doimiy ravishda samarali 
foydalaniladi. Ish jarayonidan tortib, prognozlarni o‘zgartirishga qadar 
bo‘lgan jarayonlarni monitoring qilishda qo‘llab kelinmoqda. Bu 
qo‘shimcha ravishda yangi biznes imkoniyatlarini ochib beradi. 
Sun‘iy intellekt yutuqlaridan quyidagilar uchun foydalanish 
mumkin: 
Mijozlarga ma’muriyatni takomillashtirish 

masalan, mijozlarga 
doimiy yordam berish uchun masofaviy yordamchi loyihalardan 
foydalanish. 
Katta yuklarni robotlashtirish 

masalan, aqlli datchiklardan 
ma’lumotlarni to‘plash va buzish, yoki buyurtma berish uchun SI hisob-
kitoblaridan foydalanish.
Muvofiqlashtirishlarni tartibga solish 

masalan, nazorat 
chegarasini 
tekshirish 
va 
rivojlantirish, 
transport 
kurslarini 
rejalashtirish va hk. uchun sun‘iy intellekt bilan ta’minlangan rasmni 
tanib olish apparatlaridan foydalanish. 

---

118 
Ishlab chiqarish rentabelligi va malakasini oshirish 

masalan, 
zamonaviy robotlarni ish jarayonida muvofiqlashtirish va ularga jiddiy 
yoki oddiy ishlarni bajarishga ko‘rsatma berish orqali yaratilish 
chizig‘ini mexanizatsiyalash. 
Ijro etilishini kutish - masalan, bajarilish maqsadlariga qachon 
kelishingizni aniqlash uchun AI dasturlaridan foydalaning, masalan, ish 
joyidagi qo‘ng‘iroqlarga yordam berish uchun reaktsiya vaqti. 
Ma’lumotlarni kuzatib borish 

masalan, sun‘iy intellekt sizga 
ma’lumotingizni sharhlashda yordam beradi va so‘nggi xotiradagi 
boshqa barcha vaqtlarga qaraganda ko‘proq bilimga ega bo‘ladi va 
sizning afzalliklaringiz, imidjingiz, xodimlaringiz yoki mijozlaringiz 
haqida muhim ma’lumot beradi. 
O‘zingizning vitrinangizni va reklama qilishni yaxshilang 

masalan, mijozlarning xatti-harakatlarini kuzatib boring va ko‘plab 
standart reklama vazifalarini avtomatlashtirish 
Hozirgi dunyoda nafaqat yirik korporatsiyalar, balki kichik sanoat 
tarmoqlari ham paydo bo‘lmoqda. Sun‘iy intellekt turli xil vositalarga 
ega bo‘lib, ular kichik va o‘rta sanoat tarmoqlariga samaradorligi va 
samaradorligini oshirishda yordam beradi.
So‘nggi o‘n yillikda turli xil texnik qurilmalarni avtomatik 
boshqarish sohasida va xususan, maishiy texnikada “noaniq mantiq” 
(Fuzzy Logic) deb ataladigan tizimlar ishlab chiqildi. 
Fuzzy Logic atamasi birinchi marta kelib chiqishi ozarbayjonlik 
amerikalik professor Lotfi Zade tomonidan 1965 yilda “Computer 
Science and Control” jurnalida chop etilgan “Fuzzy Sets” asarida 
kiritilgan. 
“Aniq bo‘lmagan ox
‘
lchovlar” natijasida olingan noaniq raqamlar 
ko‘p jihatdan ehtimollar nazariyasi taqsimotlariga o‘xshaydi. 
Noaniq mantiqning asosiy tushunchalari 
Ob-havo prognozi odatda shunday ko‘rinadi: ertaga havo harorati 
+5°C, yomg
‘
ir yog
‘
ishi mumkin. Bunday holatda hatto professional 
sinoptiklar ham yomg
‘
ir yog
‘
adimi yoki yo‘qmi, aniq ayta olmaydi. Bu 
noaniq mantiqning ko‘rinishi: ertaga ob-havo bu holda bulutli yoki 
yomg
‘
irli bo‘lishi mumkin: bu yerda voqealar ma
‘
lum darajada aniqlik 
(darajali) bilan bashorat qilinadi. 
Keling, odamning yoshi bilan bog
‘
liq yana bir misolni ko‘rib 
chiqaylik. 

---