Axborot tizimlari va raqamli texnalogiyalar

2.3. DASTURIY TA’MINOT TAHLILI
Dasturiy ta'minotni tahlil qilish, asosan, to'liq ishlaydigan dasturiy ta'minotni olish uchun zarur bo'lgan vazifalarni aniqlashga qaratilgan talablarni tahlil qilishdir. Ushbu tahlil manfaatdor tomonlarning turli talablarini, hujjatlashtirish va dasturiy ta'minot va tizim talablarini tasdiqlashdan o'tadi. Talablarni tahlil qilmasdan, loyiha tugallanmaydi va muvaffaqiyatsizlikka olib keladi, chunki dizayn faqat tahlil qilinganidan keyin amalga oshirilishi mumkin.
Talablarni tahlil qilishning uch turi mavjud. Bular: - talablarni qo'zg'atish: manfaatdor tomonlar orqali intervyu va biznes-jarayon hujjatlari shaklida oddiy ma'lumotlarni yig'ish.
Yozuvga qo'yiladigan talablar: Hujjatlashtirilgan talablar umumiy ro'yxatdan foydalanishni o'z ichiga olgan turli shakllarda qayd etiladi.
Talablarni tahlil qilish: to'plangan manbalar aniq, ixcham, takrorlanmagan, to'g'ri va izchil bo'lgan so'nggi bosqich.
Dasturiy ta'minot dizayni foydalanuvchining talablari kodlash va amalga oshirishni boshlash orqali amalga oshirilishini anglatadi. Foydalanuvchi talablarini baholash uchun dasturiy ta'minot talablari spetsifikatsiyasi hujjati yaratiladi. Kodlash va amalga oshirish uchun dasturiy ta'minot nuqtai nazaridan ko'plab batafsil talablar talab qilinadi. Buning natijasi dasturlash tillarida amalga oshirish jarayonida foydalanish mumkin.
Dasturiy ta'minotni loyihalashning uch darajasi mavjud. Bular quyidagilar: -
Arxitektura dizayni: tizimning eng yuqori mavhum nashri arxitektura dizaynidir. Bu dasturiy ta'minot qanday qilib bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiluvchi ko'plab komponentlarga ega tizim ekanligini ko'rsatadi. Ishlab chiquvchilar taklif etilayotgan yechim maydoni haqida taxminiy tasavvurga ega bo‘lishadi.
Yuqori darajadagi dizayn: u arxitektura dizaynidan kamroq mavhum ko'rinishni ta'minlaydi va me'moriy dizaynning bir nechta tarkibiy qismlarini tashkil etuvchi yagona ob'ektni buzish uchun ishlatiladi. Bu modullar va quyi tizimlarning o'zaro ta'sirini yaxshiroq ko'rishga yordam beradi.
Batafsil dizayn: modullar va ularni amalga oshirishning batafsil ko'rinishiga ega bo'lgan amalga oshirishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Mantiqiy tuzilma har bir modulda ushbu turdagi dizaynning asosi va ularning interfeyslari o'zaro ta'sir qiladi.
Dasturiy ta'minotni ishlab chiqish dasturiy ta'minot foydalanuvchi talablarining aniq mezonlariga javob berishini ta'minlash uchun turli rejalashtirish bosqichlaridan o'tadi. Jamoa birinchi navbatda foydalanuvchining talabini inobatga oladi va keyin shunga qarab o'z rejalarini amalga oshiradi. Shuningdek, ular manfaatdor tomonlardan ma'lumotlarni olishadi. Shundan so'ng, ular loyihani amalga oshirish uchun moliyaviy jihatdan barqaror yoki uzoq muddatli dasturiy ta'minotdan foydalanish uchun byudjet rejasini ishlab chiqadilar. Shu asosda ular o'z loyihalarini rejalashtirishadi.


XULOSA
So‘nggi vaqtlarda masofadan turib ishlovchilar soni sharoit va tanlov talabi bilan ortib borayapti. Shuning uchun hozirda ishonochli va qulay tarmoqlar biz uchun judaham kerak. Hammaga qulay va shu bilan birga xavfsiz tarmoq sifatida telegramni misol keltirishimiz mumkin. Internet orqali ishlash xizmatchi uchun ham, ish beruvchi uchun ham juda qulay ekanligini hisobga olsak, O‘zbekistonda bu yo‘nalish kelajakda ancha yaxshi rivojlanadi, degan tahmin qilish mumkin.
Hammamizga ma’lumki hozirgi zamonning ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan axborotlashtirish asrida yashayotgan har bir jamiyat a’zosi axborot xavfsizligini ta’minlashni va mustaqilligimiz sharofati munosabati rivojlanib kelayotgan texnika taraqqiyoti darajasini chuqur anglab yetish, uning yaratilish strukturasi bilan tanishish, ishlab chiqarish jarayonida sodir bo‘layotgan yangiliklarni tahlil qilish, undan tashqari kiritilayotgan yangi texnologiyalarining afzalliklarini va qulaylik tariflarini yuqori saviyada tahlil etish, uning kelib chiqish sabablarini, ildizlarini o‘rganishni o‘z oldimizga qo‘yilgan dolzarb vazifalardan biri deb bilmog‘imiz darkor.
Insoniyat rivojlanishining zamonaviy bosqichi axborotning ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyatining beqiyos o`sishi bilan tavsiflanadi. Statistik ma’lumotlarga ko`ra mehnat resurslarini moddiy ishlab chiqarish va hizmat ko`rsatish sohasidan axborot sohasiga qayta taqsimlanish jarayoni shunga olib keldiki, hozirdayoq rivojlangan mamlakatlarning axborot sohasida ish bilan band aholining 50 foizi dan ko`prog`i mehnat qilmoqda. Axborotni qayta ishlash tarmog`i hozirda sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun industrlashtirish bosqichida og`ir sanoat qanday rolni o`ynagan bo`lsa, shunday rolni o`ynamoqda. Axborot resurslari rivojlangan mamlakatlarning asosiy milliy boyligiga aylanib bormoqda, ulardan foydalanish samaradorligi esa ko`proq darajada mamlakatning iqtisodiy qudratini belgilamoqda. Bunda “aktiv” axborot resurslari, ya’ni bu resurslarning avtomatlashtirilgan saqlash, izlash, uzatish va qayta ishlashga qulay bo`lgan qismi yetakchi rolь o`ynamoqda. Masalan, AQSh da 70-yillar o`rtalarida xo`jalik tarmoqlari orasida uchinchi o`rinni egallagan kompyuter informatika (faqat avtomabilь sanoati va neftni qayta ishlashdan keyin) hozir birinchi o`ringa chiqdi. Shuning uchun insoniyat axborot texnikasining imkoniyatlari to`g`risida xabardor bo`lish, uni tanlay bilish va foydalana olish juda muhimdir.
Xorijda internet orqali masofadan turib ishlash odatiy holga aylanib ulgurgan. Tabiiyki, ularda buning uchun yetarli sharoit ham shakllangan. O‘zbekistonda bugungi kundagi sharoitni hisobga olgan holda masofadan online ishlash mumkinmi? Ushbu savolga javob berish maqsadida ushbu botimni internet orqali ishlashda qulay deb hisoblab yaratdim. Bu xizmatlardan foydalanish ishga ariza topshirish uchun, balki ish beruvchi uchun ham bir qator qulayliklarga ega.
Boshqaruv jarayonini raqamlashtirish shu jihatdan ham samaraliki, unda birinchidan hisobga olish va boshqarish masalalari yagona majmua ichida hal boʻladi, ikkinchidan, axborotning harakat yoʻli, yaʼni birlamchi axborotdan tortib to bir tizimga solingan boshqaruv maʼlumotlarigacha butunlay qamraladi.
Boshqaruv jarayonini raqamlashtirish tizimining yagona matematik modeli, yaʼni har xil darajadagi oʻzaro bogʻlangan matematik modellar majmui boʻladi. Bu modellar majmui asosida tizimda avtomatik ravishda maqbullash (optimallash) va rejalashtirish masalasi qoʻyiladi va yechiladi. Bu tizimning unumdorligiga hamma amallarning avtomatik ravishda bajarilishi evaziga erishiladi.
Boshqaruv ishlarini avtomatlashtirish boshqaruvning tashkiliy iqtisodiy tizimi turiga kiradi. Boshqaruv ishlarini avtomatlashtirish murakkab tizim boʻlib, oʻz tarkibida tub tizimlarni mujassamlashtiradi. Bu tizim maʼlum belgilarga asoslanib ajratilgan va boshqarishning aniq maqsadi hamda masalalariga javob beradigan tizimning bir qismidir.
Shu masalalar doirasida uni alohida tizim deb qarash mumkin. 2020-2021 yillarda "Raqamli Toshkent" dasturi asosiy yo'nalishlarni qamrab oldi jumladan ta'lim, sog'liqni saqlash, kommunal sektor, davlat boshqaruvi, turizm, savdo, qurilish va atrof-muhit muhofazasi.
Hozirgi vaziyatda O'zbekistonda masofaviy ta'lim, elektron banking hamda kommunal xizmatlarda ham elektron hisob orqali faol foydalanib kelinmoqda. Bundan tashqari, fuqarolar, vazirliklar va idoralar uchun elektron davlat xizmatlari ro'yhati shakillantirilgan.
UMLda holat burchaklari yumaloq va gorizontal tekis chiziqlar bilan ajratilgan uchta bo'linmali to'rtburchaklar shaklida ko'rsatilishi mumkin. Shtatning yuqori qismida davlat nomi yoki element holatining tavsifi mavjud.
Ayni shunday sa’y-harakatlar amalga oshirilishi ta’lim jarayoniga zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini keng tadbiq etishni yanada jadallashtirish, professor-o’qituvchilarni ilg’or pedagogik bilimlar va texnologiyalar bilan qurollantirish, ularning mahoratini oshirish, xorijiy oliy ta’lim muassasalari tajribasini chuqur o’rganish hamda ulardagi samarali usul va vositalarni milliy ta’lim tizimimizga joriy etish imkonini yaratadi.
Bunday integrasiya axborotni ro’yxatdan o’tkazish va aks ettirishning turli qurilmalari, muayyan vaqtdagi ish, o’z tabiatiga ko’ra statik bo’lgan matn va grafikadan farqli ravishda, audio va videosignallar faqat vaqtning ma’lum oralig’ida ko’rib chiqiladi.
Mamlakatimiz axborot texnologiya mutaxassislari chet ellik IT-mutaxassislari bilan fikr almashib O’zbekistonga foyda keltirishlari kerak. Vatanimizda axborot texnologiyalarini o’zimiz ishlab chiqarib, mamlakatimizda birinchi o’rinda shu ishlarni yo’lga qo’yishimiz lozim
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari rivojlanishining zamonaviy jahon darajasi shundayki, respublikada jahon axborot makonining infratuzilmalari va milliy axborot-hisoblash tarmog’i integratsiyasiga mos keluvchi milliy tizimni yaratish milliy iqtisodiyot, boshqarish, fan va ta’lim samaradorligining muhim omili bo’lmoqda.
Bu muammolar ancha murakkab va ayni paytda respublikamiz uchun dolzarbdir. Hozirda olib borilayotgan iqtisodiy, tuzilmaviy va boshqa o’zgarishlarni amalga oshirish natijalari respublikada axborotlashtirish bilan bog’liq muammolarning qanday va qaysi muddatlarda hal etishga ham bog’liqdir.

UMLda holat burchaklari yumaloq va gorizontal tekis chiziqlar bilan ajratilgan uchta bo'linmali to'rtburchaklar shaklida ko'rsatilishi mumkin. Shtatning yuqori qismida davlat nomi yoki element holatining tavsifi mavjud.

Ayni shunday sa’y-harakatlar amalga oshirilishi ta’lim jarayoniga zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini keng tadbiq etishni yanada jadallashtirish, professor-o’qituvchilarni ilg’or pedagogik bilimlar va texnologiyalar bilan qurollantirish, ularning mahoratini oshirish, xorijiy oliy ta’lim muassasalari tajribasini chuqur o’rganish hamda ulardagi samarali usul va vositalarni milliy ta’lim tizimimizga joriy etish imkonini yaratadi.
Multimedia - gurkirab rivojlanayotgan zamonaviy axborotlar texnologiyasidir. Uning ajralib turuvchi belgilariga quyidagilar kiradi: axborotning xilma-xil turlari: an’anaviy (matn, jadvallar, bezaklar va boshqalar), original (nutq, musiqa, videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animasiya va boshqalar), turlarini bir dasturiy maxsulotda integrasiyalaydi.
Bunday integrasiya axborotni ro’yxatdan o’tkazish va aks ettirishning turli qurilmalari, muayyan vaqtdagi ish, o’z tabiatiga ko’ra statik bo’lgan matn va grafikadan farqli ravishda, audio va videosignallar faqat vaqtning ma’lum oralig’ida ko’rib chiqiladi.
Video va audio axborotlarni kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uchun markaziy prosessor tez xarakatchanligi, ma’lumotlarni uzatish shinasining o’tkazish qobiliyati operativ va video-xotira, katta sigimli tashqi xotira, xajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari bo’yicha almashuvi tezligini taxminan ikki barovar oshirilishi talab etiladi, “inson-kompyuter” interaktiv muloqotining yangi darajasi, bunda muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va xar tomonlama axborotlarni oladiki, mazkur xolat ta’lim, ishlash yoki dam olish sharoitlarini yaxshilashga imkon beradi. multimedia vositalari asosida o’quvchilarga ta’lim berish va kadrlarni qayta tayorlashni yo’lga qo’yish xozirgi kunning dolzarb masalasidir.