1 TARIX SOHASIDA AXBOROT KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINING
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mutaxassislarini tayyorlash va qayta tayyorlash masalasi juda muhimdir. Gap shundaki, injener uchun bilimlarning 50 % eskirishi vaqti besh yil, kimyogar, meditsina xodimi, biolog uchun– to’rt yil, «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» mutaxassisi uchun uch yilni tashkil etadi.
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mutaxassislarini tayyorlash va qayta tayyorlash masalasi juda muhimdir. Gap shundaki, injener uchun bilimlarning 50 % eskirishi vaqti besh yil, kimyogar, meditsina xodimi, biolog uchun– to’rt yil, «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» mutaxassisi uchun uch yilni tashkil etadi.
Taniqli fransuz tarixchisi E. L. Ladyurining: «... kelajakda tarixchi dasturchi bo’ladi, yoki u hech narsaga arzimaydi…», – degan bashorati ro’yobga chiqmagan bo’lsada, Angliyada «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani bo’yicha mutaxassis tayyorlashga kirishildi (Historical Information Engineers). Ular maxsus dasturiy ta’minot yaratish va «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fanini o’qitish bilan shug’ullanadilar. Tarixni o’rganishda axborot texnologoyalarining ham ahamiyati katta. O’tgan asrning 80-90 yillarida bilimlarning barcha sohalariga kirib kelgan axborotlashtirish jarayoni tarix fanini ham chetlab o’tmadi. Tarixchilar kompyuterlardan foydalanibgina qolmay, tezlik bilan rivojlanayotgan dasturiy va texnik vositalar ularni tarixiy tadqiqotlar uchun zarur bo’lgan vositaga aylantirdi. Bu esa kompyuter tarixchisi faoliyatida yangi axborot texnologiyalarini qo’llash imkoniyatlarini yaratdi. PK tarixchilar ilmiy ishlarini yozish va tahrirlash vositasigina bo’lib qolmay, nozik manbaashunoslik metodikalari realizatsiyasi uchun qulay qurolga aylandi. Nisbatan arzon matn yoki tasviriy materialni kompyuter xotirasiga optik kiritish qurilmalari – skanerlarning paydo bo’lishi madaniyat, san’at tarixi, muzeyshunoslik va arxiv ishi bo’yicha tadqiqotlarga turtki bo’ldi. Bunga yana juda katta hajmga ega bo’lgan optik disklarning chiqarilishi ham sabab bo’ldi.
Arxivlarda ishlovchi mazkur tarixchilarning mehnat sharoitlari ham o’zgardi: portativ PK lar (noutbuklar) arxiv fondlaridan olinadigan barcha yozuvlar birdaniga kompyuter xotirasiga yoki personal berilganlar bazasiga kiritilishi mumkin. BASE va boshqa tipdagi standart berilganlar bazalarini boshqarish tizimlarining mukammallashuvi, ayniqsa tarixiy manbalarning xususiyatlarini hisobga oluvchi maxsus dasturiy ta’minotning (Gettingenlik doktor M.Taller tomonidan ishlab chiqilgan «Kleio» tizimi kabi) ishlab chiqarilishi bir qator ilmiy markazlarning katta berilganlar bazalarini yaratishga qaratilgan faoliyatlarini sezilarli faollashtirdi. Ushbu berilganlar bazalari ommaviy tarixiy manbalardan olingan ma’lumotlarlan iborat. Ayniqsa, ushbu jarayon maxsus guruhlar odamlarining tarjimai holini tahlil qilishni maqsad qilib qo’ygan prosopografik tadqiqotlarga taalluqli bo’ldi.
