1 TARIX SOHASIDA AXBOROT KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINING
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, amaliy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani va nazariy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani to’g’risida gapirish mumkin. Agar amaliy komponent doirasi yetarlicha aniq bo’lsa, nazariy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mazmunini aniqlashtirish kerak. Bu sohadagi bilimlarni uch qismga ajratish mumkin:
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, amaliy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani va nazariy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani to’g’risida gapirish mumkin. Agar amaliy komponent doirasi yetarlicha aniq bo’lsa, nazariy «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mazmunini aniqlashtirish kerak. Bu sohadagi bilimlarni uch qismga ajratish mumkin:
Metanazariya axborot nazariy tushunchasining tarixiy tadqiqot masalalariga qo’llanilishi masalalari bilan shug’ullanadi. Tarixiy manba xossalari va tabiati masalalariga axborot tushunchasi nuqtai nazaridan yondashuvchi birinchi tadqiqotlar I. D. Kovalchenko tomonidan olib borilgan. Metanazariyaning boshqa aspekti 1948 yilda amerikalik matematik K. Shennon tomonidan «axborot miqdori» matematik tushunchasini kiritib, asos solingan axborot nazariyasidir. Bundan tashqari tarixiy manba ma’lumotlari xosasalarini o’rganishda uch darajali belgili tizimlar kontseptsiyasiga asoslangan semiotik muammo muhim ahamiyat kasb etadi. Semiotika uch qismdan tashkil topgan bo’lib, ular: sintaktika, semantika va pragmatikalardan iborat.
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fanining «o’rta darajadagi» nazariyalari sifatida. Tarixiy manbalar modellarini, manbaga yo’naltirilgan tizimlarni qurish printsiplarini ko’rsatish mumkin.
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mikronazariyalariga konkret manbalar tahlili algoritmlarini kiritish mumkin. Masalan, berilganlar bazalari yaratishda kognitiv sxemalar qurish jarayonidagi prosoprografik tadqiqotlar o’tqazish. Misol sifatida manba matnini realyatsion berilganlar bazasi yozuvlariga o’girish tizimi «Socrates»ni keltirish mumkin. Shunday qilib, har bir konkret holatda mikronazariyaning mazmuni ma’lum bir information model qurilishiga keltiriladi. «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fanining rivojining yana bir metodologik aspekti jamiyatni axborotlashtirish qonuniyatlariga yo’naltirilgan ijtimoiy informatika bilan bog’liq. Ijtimoiy informatika rivojida axborot texnologiyalarining texnik vositalari qatorida dasturiy hamda ijtimoiy tashkil etuvchilariga ham katta e’tibor beriladi.
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani mikronazariyalariga konkret manbalar tahlili algoritmlarini kiritish mumkin. Masalan, berilganlar bazalari yaratishda kognitiv sxemalar qurish jarayonidagi prosoprografik tadqiqotlar o’tqazish. Misol sifatida manba matnini realyatsion berilganlar bazasi yozuvlariga o’girish tizimi «Socrates»ni keltirish mumkin. Shunday qilib, har bir konkret holatda mikronazariyaning mazmuni ma’lum bir information model qurilishiga keltiriladi. «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fanining rivojining yana bir metodologik aspekti jamiyatni axborotlashtirish qonuniyatlariga yo’naltirilgan ijtimoiy informatika bilan bog’liq. Ijtimoiy informatika rivojida axborot texnologiyalarining texnik vositalari qatorida dasturiy hamda ijtimoiy tashkil etuvchilariga ham katta e’tibor beriladi.
«Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani sohasidagi xalqaro ilmiy jamiyatlar rivojining birinchi o’n yilligida ushbu professional hamjamiyatning aniq tuzilmasini shaklandi. Ushbu hamjamiyat bir necha bir-biri bilan mahkam bog’langan guruh va qatlamlardan iborat. Ular «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fani rivojida turli mavqega ega bo’lib, ushbu jarayonga o’z hissalarini qo’shadi.
Birinchi guruh – tarixiy manba ma’lumotlarini taqdim etish va tahlil qilishning yangi usullarini, mos algoritmlarini, dastur va texnologiyalarini ishlab chiquvchilardir. Aynan ana shu guruhning mavjudligi «Tarix sohasida axborot kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash» fanini o’z tekshirish predmetiga, maxsus metodlariga va tadqiqot vositalariga ega bo’lgan ilm sohasi sifatida e’tirof etish imkonini berdi.
Ikkinchi guruh – yangi axborot texnologiyalaridan, usul va dasturiy ta’minotdan foydalanuvchilar bo’lib, ular tezlik bilan rivojlanayotgan informatsion texnologiyalarni o’zlashtiradilar, taraqqiyot yutuqlarini tarixiy tadqiqotlarga qo’llaydilar.
Uchinchi va eng ko’p sonli qatlam bu – tadqiqotchi tarixchilarning keng ommasi bo’lib, ular birinchi va ikkinchi guruh faoliyati natijalaridan amalda foydalanadilar.
