Ayirish tizimi. Anatomiyasi. Ayirish tizimi kasalliklari

Buyrak pardalari. Buyrak fibroz to‘qimadan tuzilgan p a r d a – capsula fibrosa bilan o‘ralgan bo‘lib, uni tashqarisidan yog‘ qatlami (pardasi) qoplaydi. Yog‘li parda (capsula adiposa) ning qalin yoki yuqa bo‘lishi odamning semiz-oriqligiga bog‘liq. Yog‘li parda fasciya (fascia renalis) bilan o‘ralgan. Buyrakning o‘z joyida qimirlamasdan turishiga yuqorida aytib o‘tilgan pardalar va fastsiyadan tashqari, qorin bo‘shlig‘idagi bosim, buyrak qon tomirlari va buyrakka tegib turgan a’zolar katta yordam beradi.
B u y r a k q o n t o m i r l a r i. Qorin aortasidan chiqqan buyrak arteriyasi a. renalis buyrak darvozasida uchta – tepa qism (polyus) aa. polares superiores, o‘rta markaziy qism aa. centrales va pastki qism aa. polares inferiores tarmoqlariga bo‘linadi. Buyrak bo‘laklari orasida joylashgan arteriyaga a. interlobares deyiladi.
Ular piramidalar asosida ravoqlar – aa. arcuatae hosil qilib, po‘stloq va mag‘iz moddalari chegarasida joylashgan. Ravoq arteriyalar mag‘iz modda tomon yo‘nalgan bo‘lakchalararo arteriyalar (a.a. interlobulares) ga tarmoqlanib, buyrakning miya qismi po‘stloq qismidagi tugunchalar (pars convoluta corticis) dan o‘tib, o‘z navbatida qon tomirli koptokcha hosil qiluvchi vas. afferens ga shoxlanadi. Qon tomirli koptokchadan qon olib ketuvchi arteriya (vas. efferens) o‘z navbatida yana mayda kapillyarlarga tarmoqlanib, buyrak naychalarini o‘rab turadi. Bu kanalchalardan vena qon tomirlari boshlanadi, ular nomlari bir xil bo‘lgan arteriyalar bilan birgalikda joylashgan. Vena qoni buyrakning po‘stloq qismidan yulduzsimon venalar (venulae stellatae) orqali vv. interlobulares ga, so‘ngra po‘stloq va miya qismlari oralig‘ida joylashgan vv. arcuatae orqali venulae rectae ga quyiladi. Bu venalar o‘zaro qo‘shilib, v. renalis ni hosil qiladi. Buyrak venasi – v. renalis yakka o‘zak sifatida buyrak darvozasidan chiqib, pastki kovak venaga quyiladi.
Qon tomirli koptokchaga kiruvchi arteriya devorida muskul qavati borligi tufayli qalin va baquvvatroq bo‘ladi. Undagi qon bosim o‘rtacha 90–100 mm ga teng. Kapsula ichidagi bosim (60 mm) va undan chiquvchi arteriya tomirlari bosimi esa 25–30 mm dan oshmaydi. Nihoyat, siydik chiqaruvchi naydagi bosim 10 mm ni tashkil etadi. Shunday qilib, buyrak koptokchasining qon tomirlari o‘rtasidagi bosimlar turlicha bo‘lib, birlamchi siydik ajralishiga sabab bo‘ladi.