Azərbaycan dili- test tapşırıqları a variantı
Yüklə 4,22 Mb.
|
|
Avariantı 1. Sözlərin leksik mənalarını izah edən lüğət növü necə adlanır? A) terminoloji lüğət B) etimoloji lüğət C) izahlı lüğət D) frazeoloji lüğət E) tərcümə lüğəti 2. Vurğusu son hecaya düşən sözləri göstərin. 1. Nəzarət 2. Kamera 3. Qarışıqlıq 4. Barama 5. Sanki\ A)l,3,4 B)2,3,5 C) 1, 2 D) 3, 4, 5 E) 2, 4 3. Bu sözlərdən biri vurğusu dəyişməklə mənası dəyişən sözlər sırasına daxil edilə bilməz: A) əyin B) gəlin C) səpin D) bildir E) sarı ■ 4. Azərbaycan dilinə aid söz hansıdır? A) maşm B) zavod C) dəzgah D) mədrəsə E) istək 5. Hansı söz birləşmələrinin birinci tərəfi məcazi məna daşıyır? 1. Güclü idmançı 2. Yumşaq çörək 3. Şiringülüş 4. Acı xəbər 5. Dərin quyu A) 1, 2, 5 8)2,3 C) 3,5 D) 3,4
E) 1 3 4 X sinif 1 57 6. Hansı nümunə dil paraleli deyil? A) həştad-səksən B) çağdaş-müasir C) eynək-çeşmək D) bölgə-rayon E) narahat-alababat 7. Paronimləri müəyyənləşdirin. A) gəlin (isim) - gəlin (fel) B) yüksək - hündür C) mətn - mətin D) gəlmək - getmək E) dağ (yüksəklik) - dağ (dərd) 8. Dilin lüğət tərkibi haqqmda hansı fikir yanlışdır? A) Hər bir dildə alınma sözlər ola bilər. B) Gündəlik danışıqda ümumişlək sözlər üstünlük təşkil edir. C) Dialekt - şivə sözləri də ədəbi dilin lüğət tərkibinə daxildir. D) Dilin lüğət tərkibində beynəlmiləl sözlər də olur. E) Lüğət tərkibi daim inkişafda, dəyişmədə olur. 9. Hər hansı bir dilin dövlət dili olmasının əsas şərti nədir? A) həmin dildə danışanların mədəni səviyyəcə üstünlüyü B) həmin dildə danışanlarm müstəqil dövlətinin olması C) həmin dilin qədim tarixə malik olması D) dövlət rəhbərinin həmin dili bilməsi E) bu sahədə tarixi ənənənin olması 10. Yanhş fikri göstərin. A) İltisaqi dillərdə işlənən ön şəkilçilər ahnmadır. B) Qohum dillər dil ailəsini təşkil edir. C) Flektiv dillərdə söz sırası pozulmur. D) Uzun saitli sözlər, bir qayda olaraq, qeyri-türk mənşəli sözlərdir. E) Son zamanlar meydana çıxmış sözlərə neologizmlər deyilir. 58 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ 11. XIX əsrin əvvəllərində dilçiliyə aid yazılmış əsər hansıdır? A) "Qanuni-Qüdsi" B) "Riyazül-qüds" C) "Yeni əlifba haqqında mənzumə" D) "Təbriz əhlinə xitab" E) "Gülüstani-İrəm" 12. Dil nə üçün ictimai hadisə sayılır? A) insanm şüuru ilə sıx bağlı olduğu üçün B) cəmiyyətdə yaranıb ünsiyyətə xidmət etdiyi üçün C) yazıdan əvvəl yarandığma görə D) hamıya danışmaq imkanı verildiyinə görə E) çoxsaylı dillərin mövcud olmasma görə 13. Hansı cərgədə beynəlmiləl sözlər verilmişdir? A) dilçi, əlifba, qoşma B) bölgü, təsnifat, tarix C) parlament, film, metro D) qanun, qayda, asayiş E) kompas, meşə, şərq 14. Hansı fikir yanlışdır? A) On şəkilçilərin hamısı ahnmadır. B) Avropa mənşəli sözlər dilimizə yalnız XX əsrdə keçmişdir. C) Almma sözlərin bəziləri dilimizin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşmışdır. D) Lüğətlər əlifba prinsipi ilə tərtib olunur. E) Milli sözlərimizdə də bəzən ahəng qanunu pozulur. 15. Düzgün fikri seçin. 1. Məharət sözü almmadır. 2. Hərarət və həqarət sözləri bir-biri ilə sinonimdir. 3. Zülm və məzlum sözləri ərəb dilinə məxsus söz yaradıcılığı faktıdır. 4. -ma1 omonim şəkilçidir. 5. Qəlbimdəki sözündə leksik şəkilçinin qrammatik şəkilçidən əvvəl gəlməsi prinsipi pozulmayıb. A)l,3,4 B)2,3,5 C) 1, 4, 5 D) 1, 2, 3 E)2,3 
X sinif | 59 16. Yanlış fikirləri seçin. 1. Ən qədim əlifba alban əlifbasıdır. 3. Azərbaycan dili yalnız Cənubi Qafqaz ərazisində yayılmışdır. 4. Çin və yapon dilləri iltisaqi dillərə aiddir. 5. Nitqin şifahi formasında qrammatik normalar pozula bilər. A)l,4,5 B)l,2,3 C) 2, 4, 5 D)l,3,4 E) 3, 4, 5 17. Aşağıdakı xüsusiyyətlərdən biri terminlər üçün səciyyəvi deyil: A) yığcamhq B) emosionallıq C) çox vaxt sinonimin olmaması D) elmi üslubda işlənməsi E) məcaziliyin olmaması 18. Anlayışm səhv izah olunduğu cavab hansıdır? A) Leksika - dilin lüğət tərkibi B) Dialektizm - məhəlli söz C) Poetizm - bədii söz D) İltisaqilik - hallanma E) Mənzum - şeirlə yazılmış 19. Hansı qarşılıq düzgün verilməyib? A) neologizm - yeni söz B) arxaizm - köhnəlmiş söz C) etiket - yarlıq D) leksikoqrafiya - nitq hissələri E) dialektizm - məhəlli söz 20. Bu elm sahəsi yalnız dilçiliyə aiddir: A) arxeologiya B) filologiya C) pulmanologiya D) mifologiya E) leksikologiya 60 Azərbaycan dili / Test tapşınqları B variantı 1. Səxavət sözünün müxtəlif təhlil hallarmdan hansı doğru deyil? A) Alınma sözdür, sinonimi vardır. B) İsimdir, cümlədə mübtəda ola bilər. C) Həm kar, həm cingiltili samitlər işlənmişdir. D) Ön şəkilçi qəbul edə bilər. E) Ümumişləkdir. 2. Sözlərdən biri omonimdir: A) sevinc B) arzu C) qərənfil D) bənövşə E) gül 3. Frazeoloji birləşmələrdən birinin mənası düzgün verilməmişdir: A) özündən çıxmaq - hirslənmək B) gözləri kəlləsinə çıxmaq - təəccüblənmək C) dünyasını dəyişmək - ölmək D) tüstüsü təpəsindən çıxmaq - ocaq qalamaq E) bel bağlamaq - inanmaq 4. Nümunələrdən biri dilə neologizm kimi daxil olmuş, sonra ümumişlək söz kimi özünü göstərmiş, hazırda isə köhnəlmiş sözə çevrilmişdir: A) dönəm B) auditoriya C) kolxoz D) yağmalamaq E) becid 5. Düzgün fikirləri seçin. 1. Sözlərin hallanması yalnız iltisaqi dillərə xasdır. 2. İki cür yazılan şəkilçilərin bəziləri alınmadır. 3. Fars dili oğuz qrupuna daxil deyil. 4. Mənsubiyyət şəkilçisi sözə hal şəkilçisindən əvvəl qoşulur. 5. Son zamanlar meydana çıxmış sözlərə arxaizm deyilir. A)l,3,4 B)2,3,4 C)3,4,5 D) 3,4 E) 1,2 X sinif 1 61 6. Mənafe, sənaye, əhali sözləri haqqmda hansı fikir düzgündür? A) Əsl Azərbaycan sözləridir. B) Köhnəlmiş sözlərdir. C) Üçündə də 2-ci sait uzanır. D) Üçü də mənsubiyyətə görə fərqli şəkildə dəyişir. E) Avropa mənşəli sözlərdir. 7. Aşağıdakı xüsusiyyətlərdən yalnız biri əsl Azərbaycan sözlərinə aid edilə bilər: A) qoşa saitlərin işlənməsi B) ahəng qanununun mövcud olması C) sözün "r" səsi ilə başlanması D) sözün -at2 şəkilçisi ilə bitməsi E) vurğunun əvvəlinci hecaya düşməsi 8. Sıralardan birində ərəb dilinə məxsus söz yaradıcılığı nümunələri verilmişdir: A) qapı, qapaq, qapıçı B) əhsən, ehsan, Həsən C) həbs, məhbus, məhbəs D) məna, maneə, mina E) yazı, yazıq, yazıçı 9. Sözün səs tərkibini araşdırmaq hansı təhlil növünün məqsədidir? A) morfoloji B) leksik C) etimoloji D) fonetik E) sintaktik 10. Azərbaycanda hansı yazı növlərindən istifadə olunmamışdır? 1. Hərfi yazıdan 2. Sillabik yazıdan 3. Heroqliflərdən 4. Şəkli yazılardan 5. Əşyəvi yazıdan A)2,3 B)l,2 C)4,5 D) 3,4 E) 1,5 62 Azərbaycan dili / Test tapşırıqlan_ 11. Dialekt təzahürləri müşahidə olunmur: A) bədii əsərlərdə B) bədii obrazların dilində C) rəsmi sənədlərdə D) xalq danışıq dilində E) şifahi xalq ədəbiyyatında 12. Düzgün fikirləri seçin. 1. Şəkilçi sözün mənalı hissələrindəndir. 2. Qrammatik şəkilçilər sözləri bir-biri ilə əlaqələndirir. * 3. Ədəbi dilimizin ilk böyük nümunəsi XI əsrdə yazılmış Qazi Bürhanəddin "Divan"ıdır. 4. Flektiv dillərdə ahəng qanunu xüsusi fonetik qanun kimi fəaliyyət göstərir. 5. Dil ünsiyyət vasitəsi, nitq isə ünsiyyət prosesidir. A)l,2,3 B)3,4 C)2,3 D) 2,3,5 E)l,2,5 13. Ləyaqət, cəsur, dövr, inkişaf sözləri haqqmda hansı fikir düzgündür? A) Ümumişlək olmayan sözlərdəndir. B) Köhnəlmiş sözlərdir. C) Dialekt sözləridir. D) Almma sözlərdir. Şərq mənşəlidir. E) Dördü də ümumi qrammatik mənalarına görə ad bildirir. 14. Bunlardan hind-Avropa dillərinə daxil deyil: 1. Hind 2. Özbək 3. Yunan 4. Qaraqalpaq 5. Belorus 6. Qaqauz A)2,4,6 B)4,5,6 C) 1, 3, 5 D) 2, 4, 5 E) 2, 3, 4 15. Türk dilləri ilə qohum olmayan dilləri göstərin. 1. Gürcü 2. Türkmən 3. Qırğız 4. Talış 5. Tatar 6. Qazax A)5,6 B)2,3 C)l,4 D) 2,6 E) 1,5 X sinif 63 16. Dil əsas rol oynamır: A) xalqların ünsiyyətində B) siyasi-tarixi hadisələrin inkişafmda C) cəmiyyətin elmi və mədəni həyatmda D) təhsiTsahəsində E) ədəbiyyat və incəsənətdə 17. Düzgün olmayan fikir hansıdır? A) Dünyada ən geniş yayılmış yazı Çin heroqlifləridir. B) Kök dillərdə şəkilçi rol oynamır. C) Terminlərin çpxu alınmalardan ibarətdir. D) Sözün düzgün yazılışı orfoqrafik norma ilə tənzimlənir. E) İfadəli nitqə bədii ədəbiyyatda daha çox rast gəlinir. 18. Hansı cərgə yalnız türk mənşəli sözlərdən ibarətdir? A) dost, dövlət, dövr B) gənc, millət, meydan C) termin, mömin, məna D) bacarıq, qazanc, başçı E) beyin, maddə, norma 19. Milli dildə müşahidə olunmur: A) çoxmənalılıq B) digər dillərdən alınmış sözlər C) dialekt təzahürləri D) normaların kütləvi pozulması E) leksik şəkilçili sözlər 20. Hansı cərgədə XX əsrdə yaşamış Azərbaycan dilçiləri verilmişdir? A) Xətib Təbrizi, Qətran Təbrizi, Mahmud Kaşğari B) Mahmud Kaşğari, Mirzə Kazım bəy, M.Hüseynzadə C) Nəsirəddin Tusi, Məhəmməd Füzuli, A.Bakıxanov D) B.Çobanzadə, Ə.Dəmirçizadə, M.Hüseynzadə E) A.Bakıxanov, B.Çobanzadə, Ə.Abdullayev 64 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları C variantı 1. Azərbaycan dilini flektiv dillərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlər 1. On şəkilçilərin işlənməsi 2. Ahəng qanununuımlması 3. Söz kökünün sabitliyi 4. Köklərin leksik mənaya malik olması 5. İç şəkilçilərinin işlənməsi 6. Vurğunun, əsasən, son hecaya düşməsi A) 2, 3, 4, 6 B) 4, 5, 6 C) 1, 3, 4, 5 D) 1, 2, 3, 4 2. Dilin sabitliyi hansı amillə bağlıdır? A) həmin dildə danışanlann sayınm çoxluğu ilə B) həmin dildə danışan xalqm tarixinin qədimliyi ilə C) o dilin ölkə iqtisadiyyatı ilə sıx bağlı olması ilə D) ədəbi dil normalarınm formalaşması və sabitliyi ilə E) digər dillərlə əlaqəsinin genişliyi ilə E) 2, 5, 6 3. Formaca eyni, mənaca müxtəlif olan sözlərin toplandığı lüğət növü: A) frazeoloji lüğət B) omonimlər lüğəti C) sinonimlər lüğəti D) çoxmənalı sözlər lüğəti E) antonimlər lüğəti 4. Əsl Azərbaycan sözlərində nə vaxt kökün dəyişməsinə təsadüf edilir? A) hal şəkilçiləri qoşulanda B) mənsubiyyət şəkilçiləri qoşulanda C) cəm şəkilçiləri qoşulanda D) xəbərlik şəkilçisi qoşulanda E) son hecası qapalı saitli olan bəzi ikihecalı sözlərə saitlə başlayan şəkilçi artırdıqda 5. Vurğu qəbul etməyən şəkilçilər sırasına daxil edilə bilməz: A) ismin xəbərlik (şəxs) şəkilçiləri B) soyad əmələ gətirən -ov, -yev, -yeva şəkilçiləri C) isim düzəldən -gil şəkilçisi D) ismə artırılan -la2 şəkilçisi E) zərf düzəldən - la3 şəkilçisi X sinif 65 6. Düzgün fikirləri seçin. \> 1. Müasir nitq normalan tarixrtəkamülün nəticəsidir. 3. Ədəbi dilimizin sadələşməsi daha çox XVIII əsrdən, Vaqif yaradıcılığından başlanır. 4. Dil şüurdan əvvəl yaranmışdır. 5. Lüğətçilik dilin lüğət tərkibinin sintaktik imkanlarını öyrənən bölmədir. A)l,4,5 B)l,3,5 C)2,4,3 D)l,3 E) 2,5 7. Hansı fikirləri düzgün hesab etmək olmaz? 1. Ilk əlıfba Hmdıstanda yaranmışdır. 2. Lüğətlərdə sözlər quruluşuna görə düzülür. 3. İlk yazılar əşya vasitəsilə olmuşdur. 4. "Qanuni-Qüdsi" əsəri dilçiliyə aiddir. 5. Türk dünyasının ilk ensiklopediyası "Divani-luğətit-türk" sayılır 6. İlk yazılar kağız üzərində yazılıb. A)l,2,5 B)3,4,6 C)l,2,6 D)l,2,3 E)2,5,6 8. Yalnız termin kimi işlənən söz hansıdır? A) güc B) bucaq C) akvarel D) fel E) enerji 9. Ayn-ayn elmlərə məxsus sözlər hansı lüğətdə toplanır? A) orfoepik B) terminoloji C) izahlı D) frazeoloji E) orfoqrafik 10. Sabit söz birləşmələrinin toplandığı lüğət: A) sinonimlər lüğəti B) antonimlər lüğəti C) omonimlər lüğəti D) frazeoloji lüğət E) izahlı lüğət 66 | Azərbaycan dili / Test tapşırıqları 11. Leksikologiyada bunlarm yalnız birindən danışılır: A) nitq hissəsi B) cümlə üzvü C) söz birləşməsi D) cümlə E) söz 12. Dilin lüğət tərkibi haqqında hansı fikir səhvdir? A) Lüğət tərkibində almma sözlər azlıq təşkil edir. B) Azərbaycan dilində həm Şərq, həm də Qərb mənşəli sözlər işlənir. C) Lüğət tərkibindəki bütün terminlər mənşəcə alınma sözlərdən ibarətdir. D) Bəzi alınma sözlər dilimizin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşıb. E) Lüğət tərkibinə vulqar sözlər və varvarizmlər də daxildir. 13. Nümunələrdən biri həm termin, həm də ümumişlək söz kimi işlənir: A) zərf
B) metafora C) fleksiya D) fonem E) alliterasiya 14. Hansı sözün antonimi düzgün verilməyib? B) enmək - qalxmaq C) mehriban - acıdil D) dərinlik-dayazhq E) doğma - yad 15. Hansı ümumişlək söz deyil? A) təkrar B) çalışma D) atlas E) urbanizasiya C) istiqlal X sinif 67 16. Yalnız birinin sinonimi düzgün verilib: A) şəhər - qəsəbə C) şərəf - ləyaqət E) azad - avara B) aciz - kasıb D) ucuz-cıhz 17. Həm leksik, həm də qrammatik mənalı söz hansıdır? A) habelə B) guya C) sanki D) evdəki E) hərgah • 18. Ahnma sözlə bitən cümlə hansıdır? A) Arzusu qələbə qazanmaqdır. B) Rəqiblər üz-üzə gəldilər. C) Əsərin sonu nikbindir. D) O, mehriban bir atadır. E) Bu gün o, çox sevincəkdir. 19. Neologizm hansıdır? A) antena B) komediya C) eksklüziv D) marşrut E) məqbərə 20. Biri termin kimi də işlənə bilər: A) iclas B) istirahət C) iftixar D) idarə
E) icazə 68 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları D variantt 1. "Ahəng qanununu dilçilik elmində... hadisə sayırlar". Nöqtələrin yerinə aşağıdakılardan hansı əlavə edilməlidir? A) morfonoloji B) fonetik C) morfoloji D) dialektoloji E) sintaktik 2. Bunlardan biri leksikoqrafiyaya aid edilə bilməz: A) tərcümə lüğətinin hazırlanması B) dilin təcrübi sahələrindən biri olması C) lüğətlərin tərtib olunma prinsiplərinin öyrənilməsi D) dilin lüğət tərkibinin öyrənilməsi E) türk dilçiliyinin qədim sahələrindən biri olması 3. İltisaqilik prinsipinin pozulduğu sıranı göstərin A) mənəvi, dünyəvi B) qazanc, yanğın C) mənimsəmə, özəlləşmə D) itki, itkin E) sürmək, sürünmək 4. Bunlardan biri fonoqrafik yazıdır: A) ayaqqabı dükanının vitrinlərində olan ayaqqabı şəkli B) Qobustan qayaüstü yazıları C) kimya dərsində istifadə etdiyimiz işarələr D) Orxon-Yenisey hövzələrində tapılmış daş kitabələr E) bir neçə səsin bir işarə ilə verilməsi 5. Sözün əslini bərpa etmək, onun başqa söz və mənalarla əlaqəsini öyrənmək üçün aparılan araşdırmaya nə deyilir? A) morfoloji təhlil B) leksik təhlil C) etimoloji təhlil D) sintaktik təhlil E) fonetik təhlil X sinif 1 69 6. Bunlardan biri tarixizm deyil: A) koxa B) pristav C) abbası D) tanıq E) komsomol 7. Dialektizm nədir? A) Dialekt və şivəni öyrənən dilçilik sahəsidir. B) Bədii əsərlərin dilində işlənən məhəlli əlamətdir. C) Məhəlli xüsusiyyət daşıyan bütün sözlərdir. ■ D) Bütün dialektlərin cəmi deməkdir. E) Gündəlik danışığımızda istifadə etdiyimiz sözlərdir. 8. Bu dillərdən biri qıpçaq qrupuna aiddir: A) başqırd B) özbək C) türk D) türkmən E) qaqauz 9. Hansı sıradakı sözlər tərkibinə görə hissələrinə ayrıla bilməzl A) əsəbi, əsəbiləşmək B) öyrən, öyrət, öyrəş C) namərd, musiqili D) xalamgil, maarifçi E) hörük, hörülmüş 10. Aşağıdakı şeir parçasındakı hansı ifadədə neologizmlə qarşılaşırsmız? İllərlə parislilər adət edib küçəni keçəndə işıqfora baxsınlar yaşıl, ya qırmızıdır. (R.Rza) A) işıqfora baxsınlar B) küçəni keçəndə C) parislilər adət edib D) yaşıl və ya qırmızıdır E) illərlə ■ 70 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları 11. Türk, xüsusən Azərbaycan dilində olan hansı dil hadisəsi Avropa alimlərini heyrətə salmışdır? A) ahəng B) əlifba C) vurğu D) heca sistemi E) səslər sistemi 12. Ahəng qanunu ilə bağlı səhv fikri göstərin. A) Sözdə qalın və incə saitlərin bir-birini izləməsinə deyilir. B) Azərbaycan dilinin əsas fonetik qanunudur. C) Şəkilçilərin iki və ya dörd cür yazılması ahəng qanunu ilə şərtlənir. D) Dilimizdə həm fonetik, həm də morfoloji hadisə sayılır. ■ E) Əsl Azərbaycan-türk sözlərində ahəng qanunu heç vaxt pozulmur. 13. Hansı sözü kök və şəkilçiyə ayırmaq oltnaz? A) böyük B) soyuq C) yumşaq D) tanış E) sərgi 14. Hansı sözü kök və şəkilçiyə ayırmaq olmaz? A) daraq B) uzaq C) oynaq D) dayaq E) qapaq 15. Kamal-kamil-mükəmməl tipli söz yaradıcılığı hansı dillər üçün səciyyəvidir? A) iltisaqi B) kök C) flektiv D) kök və flektiv E) iltisaqi və rlektiv _X sinif 1 71 16. Xəmsd-təxmis-müxdmməs tipli söz yaradıcılığı hansı dillər üçün xarakterikdir? A) kök B) flektiv C) iltisaqi D) iltisaqi və flektiv E) kök və flektiv 17. Aşağıdakı sözlərdən biri rus-Avropa mənşəli anti ön şəkilçisini qəbul edə bilir: A)normal B) vəfa C) vasitə D) humanist E) sinxron 18. -i, -vi sifət düzəldən şəkilçiləri ilə işlənmiş sözlərdən biri sadədir: A) kütləvi B) sıravi C) elmi D) inqilabi E) mədəni 19. Birində ön şəkilçi dilimizin özünə məxsus şəkilçi ilə əvəz edilə bilməz: A) nainsaf B) laməzhəb C) bietina D) nadinc E) bihuş
20. Ədəbi dilin xəlqiləşməsi dövrü (XVII-XVIII əsrlər) ilə bağlı bir mülahizə səhvdir: A) xalq şeirinin fəallaşması B) xəlqiliyin şeir dilində özünü müntəzəm göstərməsi C) Füzuli məktəbinin fəaliyyət dairəsinin genişlənməsi D) yazılı ədəbiyyatın saray tərəfindən himayəsinin zəifləməsi E) xəlqiliyin XVII əsrdən başlayaraq nəsr dilinə sirayət etməsi
Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||