Azərbaycan dili- test tapşırıqları a variantı
Yüklə 4,22 Mb.
|
|
IV. NİTQ MƏDƏNİYYƏTİ ■ A variantı 1. Sözün ədəbi dildəki yazılış qaydası hansı norma ilə tənzim olunur? A) leksik B) orfoepik C) morfoloji D) qrammatik E) orfoqrafik 2. Hansı cümlədə düzgün olmayan ifadə işlənib? A) Evlərdən ətrafa işıq yayılırdı. B) Beş-altı nəfər meydanda dayanıb söhbət edirdi. C) Qoyun dəstələri yamaclara səpələnib otlayırdı. D) Çöllər, çəmənlər əlvan rənglərə boyanmışdı. E) Uşaqlar baharın gəlişinə sevinirdilər. 3. Ifadəli nitqə daha çox təsadüf olunur: A) elm xadimlərinin nitqində B) söz sənətkarlarınm nitqində, yaradıcılığmda C) rəsmi nitq və sənədlərdə D) dövlət xadimlərinin çıxış və nitqlərində E) mətbuatda, publisistik üslubda 4. Nitq fəaliyyəti adlanır: A) şəxsin dil qabiliyyəti B) insanın dilə, nitqə münasibəti C) nitqin təzahürü üçün lazım gələn ictimai, psixoloji və fizioloji aktlar sistemi D) dildən əlaqə vasitəsi kimi istifadə edilməsi E) yazıh rabitəli nitq __X sinif | 91 5. Ədəbi dil normasma uyğun olanı hansıdır? A) ucsuz-bucaqsız B) uçsuz-buçaksız C) ucsuz bucağsız D) ucsuzbucaqsız E) ucsis-bucaxsız 6. Hansmda söz orfoepik normaya uyğundur? A) dairə- [dayrə] B) yastı-[yastı] C) doqquz-[dok'quz] D) haqlı-[haklı] E) neftçi-[nöyütçü] 7. Leksik normanın əsas tələbi hansıdır? A) sözləridüzgünyazmaq B) söz və ifadələri düzgün tələffüz etmək C) vurğunu yerində işlətmək D) sözün mənasma bələd olmaq, onu yerində işlətmək E) fikri düzgün ifadə etmək 8. Ciddi fonetik, leksik, morfoloji və sintaktik normalar əsasında fəaliyyət göstərən nitq forması nə adlanır? A) ədəbi dil B) dialekt C) xalq danışıq dili D) nitq fəaliyyəti E) nitq qabiliyyəti 9. Dil paralellərinə verilən nümunələrdən biri düzgün deyil: A) qaynaq-mənbə B) soyad-familiya C) əyləc-əyləncə D) toplum-cəmiyyət E) bölgə-region 10. Hansı sözdə qrammatik norma pozulmayıb? A) dostumuzlar B) evlərdəkiniz C) özünüzlərki D) evinizlər E) evinizdə 92 1 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ B variantı 1. Düzgün nitqdə pozulmamalıdır: (Tam olanı seçin) A) orfoepik normalar B) fonetik, leksik və qrammatik qayda-qanunlar C) orfoqrafik normalar D) heca vurğusu və ahəng qanunu E) qrammatik normalar 2. Hansı fikir yanlışdtr? A) Gözəl nitq düzgün, dəqiq, səlis olmalıdır. B) Düzgün nitq mütləq ifadəli olmalıdır. C) Nitq ünsiyyət prosesidir. D) Nitq dilə əsaslanır, onun əsasında meydana çıxır. E) Zəngin dil mükəmməl nitqin əsasıdır. 3. Sözün ədəbi dildəki tələffüz qaydası hansı norma ilə tənzim olunur? A) leksik B) orfoqrafik C) morfoloji D) qrammatik E) orfoepik 4. Ədəbi dil adlanır: A) yalnız qrammatik qaydalara uyğun dil B) tələffüz normalarına uyğun dil C) bədii ədəbiyyatın yarandığı dil D) xalq dilinin ciddi fonetik, leksik, morfoloji və sintaktik normalar əsasında fəaliyyət göstərən forması E) xalq danışıq dili 5. Ədəbi dilin normaları nəyin məhsuludur? A) ayrı-ayrı fərdlərin yaradıcılığının B) müəyyən tarixi təkamülün C) dilçi alimlərin yaradıcıhğmm D) bədii yaradıcılığm E) dialektlərin və şivələrin X sinif 93 6. Hansı fikri düzgün hesab edirsiniz? A) Dilin sabit quruluşu olmur. B) Nitq dəyişməzdir və toxunulmaz bir təzahürdür. C) Hər bir dilin özünəməxsus quruluşu vardır. D) Dillər arasmda qarşıhqlı əlaqə olmur. E) Nitq olmasa, dil də yoxdur. 7. Azərbaycan dilinin lüğət tərkibi ibarətdir: A) yalnız milli sözlərdən B) alınma sözlərdən C) terminlər, peşə və ixtisas sözlərindən D) əsl türk sözləri və almma sözlərdən E) ümumişlək sözlərdən 8. Miqdar saylarından sonra gələn isimlər cəmdə işlənərsə, ədəbi dilin hansı norması pozulmuş hesab olunar? A) leksik B) orfoepik C) orfoqrafik D) qrammatik E) leksik və qrammatik 9. Hansı alınma sözün qarşılığı düzgün verilməmişdir? A) genosid - soyqırım B) vəziyyət - durum C) çağdaş - müasir D) mühaf izəçi - cangüdən E) təxəllüs - soyad 10. Aşağıdakı misralarda müasir dil baxımından hansı norma pozulmuş sayılmalıdır? Sorun tarixlərə sənətin başı Ölüm qarşısında yerə endimi? (M.M.) A) orfoqrafik B) qrammatik C) həm leksik, həm qrammatik D) orfoepik E) leksik 94 1 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları C variantı 1. Nitq mədəniyyətinin birinci şərti: A) nitqin ifadəliliyi B) nitqin düzgünlüyü C) dilin xalis öz sözlərindən istifadə bacarığı D) nitqin dəqiqliyi E) nitq aparatınm qaydada olması 2. Nitqin dəqiqliyi deyildikdə nə başa düşülür? A) fikrin mənalı ifadə edilməsi B) əsasən milli mənşəli sözlərdən istifadə edilməsi C) fikrin ifadəsi üçün bilavasitə tələb olunan dil vasitəsini tapmaq D) terminlərdən istifadə edilməsi E) düzgün tələffüz qaydalarına əməl edilməsi 3. Dilimizin tərkibində özləşmə meylinə aid olan aşağıdakı sözlərdən biri "tndcmuə, jurnal" mənasmdadır: A) toplu B) ömürlük C) bilgi D) deyim
E) ifadəlilik 4. Xalq danışıq dili adlanır: A) xalq arasmda işlənib möhkəm qayda-qanunlara tabe olmayan dil B) ədəbi əsərlərdə obrazların dili C) dialekt və şivələrin dili D) yalnız xalis Azərbaycan mənşəli sözlərdən ibarət dil E) almma sözlərin işlənmədiyi dil X sinif 1 95 5. Ədəbi dilin normalılığı (normativliyi) nədən irəli gəlir? A) ədəbi dilin qədimliyindən B) dilin zənginliyindən C) ədəbi dilin nisbi sabitliyindən, əhatəliliyindən və dilin daxili quruluşunu əks etdirməsindən D) nitqin ifadəliliyindən E) lüğət tərkibinin milliliyindən . 6. Hansı söz orfoqrafik normaya uyğun deyiP. A) bostanda B) koridorda C) pilləkan D) şagirdlər E) məşğələ ■ dt-nyiı- *«>, '• » / 7. "Qapını döyürlər" əvəzinə, "qapını vururlar" deyilərsə, ədəbi dilin hansı norması pozulmuş hesab olunar? A) leksik və fonetik B) qrammatik C) fonetik D) qrammatik və fonetik E) leksik 8. Mətndə ərəb-fars mənşəli neçə söz işlənib? Molla Pənah Vaqifmin yeddi yüz on yeddinci ildə anadan olmuşdur. A)l B)2 C)3 D)4 E) 5 9. Hansılar lüğət tərkibində özləşmə göstəricisi sayıla bilər? 1. Yayım 2. Münaqişə 3. Soydaş 4. Təhlükə 5. Çağdaş 6. Toplu 7. Səlahiyyət A)2,3,5,6 B)l,3,5,6 C)l,4,7 D) 2,3,7 E) 4,5,7 10. Cümlələrin birində qrammatik norma pozulub: A) Dənizdən sərin meh əsirdi. B) Hadisəni ondan başqa heç kəs görməmişdi. C) Evimizdə heç kim yox idi, balaca bacımdan savayı. D) Aqil məktəbi əla qiymətlərlə bitirdi. E) Qələbə günü uzaqda deyil. 96 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları D variantı 1. Koroğlu, munu hardan tapıb gətirdin? cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuş sayıla bilər? A) qrammatik B) orfoepik C) orfoqrafik D) leksik E) həm leksik, həm qrammatik 2. Biri ifadəli nitq təzahürü olur: A) hərəkətin istiqaməti B) dənizin sahili C) işin sonu D) çaym qırağı E) gülün yanaqları 3. Dilin mahiyyəti hansı cavabda doğru ifadə olunub? A) Dil əlaqə vasitəsi olub danışıqda yaranır. B) Dil nitqin şifahi formasıdır. C) Dil insan ağlının təzahür formasıdır. D) Ünsiyyət vasitəsi olub, mücərrəd işarələr sistemindən ibarətdir. E) Dil ünsiyyət prosesidir. 4. Xalq danışıq dili dialekt və şivədən fərqlənir: A) fəaliyyət dairəsinin məhdudluğu ilə B) fəaliyyət sahəsinin genişliyi ilə C) yalnız ümumişlək sözlərdən ibarət olması ilə D) daha canlı, təbii, sadə olması ilə E) qrammatik normalara ciddi əməl olunması ilə 5. Dilin daxili quruluşunu təşkil edir: A) sözlər, cümlələr, mətnlər B) onun fonetikası, leksikası və qrammatikası C) səslər, hərflər, ifadələr D) lüğət tərkibi E) fonetik sistemi ____X sinif 1 97 6. Hansı cərgədə bütün nümunələr orfoepiyası (tələffüzü) orfo-qrafiyasmdan (yazıhşmdan) fərqlənən sözlərdən ibarətdir? A) dilək, konsert, hətta B) portağal, limon, heyva C) ibtidai, orta, institut D) karvan, pəhləvan, dastan E) nümunə, nazik, çeşmə 7. Azərbaycan türkcəsində leksik normanm keyfiyyətini nə müəyyən edir? A) milli leksika B) elmi terminologiya C) alınma leksika D) məişət leksikası E) dialekt leksikası 8. Müasir dilimizin lüğət tərkibində özləşmə meylləri hansı dövrdən müşahidə olunur: A) XX əsrin 30-40~cı illərindən B) XX əsrin 70-ci illərindən C) XX əsrin 80-ci illərindən başlayaraq D) XX əsrin 60-cı wərindən başlayaraq E) XX əsrin 50-ci illərindən etibarən 9. Hansı normanm tələbinə görə mübtəda ilə xəbər şəxsə və kəmiyyətə görə uyğun olmalıdır? A) qrammatik B) orfoepik C) leksik D) fonetik və leksik E) orfoqrafik 10. Qrammatik normaların gözlənilməsi ilk növbədə təmin edir: A) nitqin dəqiqliyini B) nitqin if adəli və cəlbedici olmasını C) nitqin konkretliyini, yığcamlığını D) nitqin düzgünlüyünü E) ədəbi tələffüzü 98 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ E variatıtı 1. Mətndə altmdan xətt çəkilmiş sözlər haqqında hansı fikir düzgündür? Kamandirlərin əmir və gösdərişlərini vaxdında yerinə yetiririk. A) Hamısı alınma sözlərdir. B) Hamısmda ahəng qanunu pozulmuşdur. C) Orfoqrafiya qaydalarına uyğun yazılmamışdır. D) Hamısı xalis Azərbaycan sözləridir. E) Quruluşca düzəltmə sözlərdir. ■ 2. Nitqin ifadəliliyi dedikdə nə nəzərdə tutulur? A) məcazilik, obrazlılığa əməl edilməsi B) sadəlik, aydmlıq, anlaşıqlılıq C) bədii təsvir və ifadə vasitələrindən istifadə D) sual və nida cümlələrindən daha çox istifadə edilməsi E) ən müvafiq, üslub baxımmdan ən uğurlu dil vasitəsini tapıb işlətmək 3. Nitqin mahiyyəti hansı cavabda daha dəqiq əks olunub? A) Insanm fərdi xüsusiyyətlərinə əsaslanır. B) İnsamn mədəni səviyyəsini əks etdirir. C) Dəyişməz bir prosesdir, tarixi səciyyə daşıyır. D) Ünsiyyət vasitəsidir, tarixən meydana çıxıb. E) Unsiyyət prosesidir, dəyişkəndir, damşıqda və yazıda meydana çıxır. 4. Ədəbi dilin normaları nəyə deyilir? A) düzgün yazı qaydaları sisteminə B) düzgün tələffüz qaydaları sisteminə C) şifahi nitqə verilən tələblər kompleksinə D) ədəbi dilin tabe olduğu qayda-qanunlar sisteminə E) qrammatik quruluş, sözlərin əlaqələnməsi ilə bağlı qaydalar sisteminə X sinif 1 99 5. Orfoqrafik normalar yaranır: A) leksik normalar əsasmda ■ B) xalq damşıq dili əsasmda C) bədii əsərlərin dili əsasmda D) fonetik və qrammatik normalar əsasmda E) leksik-semantik normalar əsasmda 6. Neçə sözün yazılışı tələffüzündən fərqlidir? şikayət, portret, kosmodrom, zərif, zəif, qırmızı, aqronom, vətən, sevimli A)l B)2 C)3 D)4 E) 5 7. Milli leksika ədəbi dildə alınma sözlərlə müqayisədə: A) məhduddur, passiv işlənmə tezliyinə malikdir B) sayca nisbətən azlıq təşkil edir C) elmi üslubda daha çox işlənir D) daha fəaldır, yüksək işlənmə tezliyinə malikdir E) leksik normanın keyfiyyətinə təsir göstərmir 8. Özləşmə anlayışma nələr daxildir? Biri səhvdir. A) qeyri-türk sözlərinin milli sözlərlə əvəz edilməsi B) alınma sözlərin bəzilərinə qarşılıq tapmaq cəhdi C) alınma şəkilçilərin Azərbaycan (türk) qarşılığı ilə əvəzlənməsi D) ortaq türkcənin yaradılması E) türk bazasında milli terminologiyamn yaradılması 9. Cümlədə söz sırasma əməl olunmamışdırsa, ədəbi dilin hansı norması pozulmuş sayılır? A) orfoepik B) qrammatik C) həm leksik, həm fonetik D) leksik E) orfoqrafik 10. Biri sinonimlik təşkil etmir: A) yaraqlı - silahlı B) toplu - məclis C) öndər - lider D) bölgə - ərazi E) əyləc - tormoz 100 l Azərbaycan dili / Test tapşırıqları F variantı 1. Yüksək səviyyəli mədəni nitqin şərtləri: A) obrazlılıq, məcazilik, dəqiqlik B) aydınlıq,dəqiqlik,səlislik C) düzgünlük, dəqiqlik, ifadəlilik D) sadəlik, ifadəlilik, doğruluq E) aydm, anlaşıqlı sözlərdən istifadə 2. Hamıdan tələb olunur: A) nitqin dəqiqliyi B) nitqin düzgünlüyü C) nitqin səslənmə aydmlığı D) nitqin ifadəli olması E) nitqin təbiiliyi 3. Qeyd olunan fikirlərdən hansılar yanlışdtrl 1. Nitq əsasdır, dil ondan törəmədir. 2. Dil, əsasən, sabitdir, nitq dəyişkəndir. 3. Nitq ünsiyyət vasitəsidir. 4. Dıl unsıyyət vasıtəsıdır. 5. Dil irsiyyət və irqlə bağlıdır. A)l,4,5 B)l,3,5 C) 2,5 D)2,3 E) 1,4 4. Ədəbi dilin təzahür formaları hansılardır? A) bədii dil, rəsmi dil B) qədim dil, müasir dil C) ictimai-siyasi ədəbi dil, elmi dil D) dialekt və şivə dili E) şifahi ədəbi dil, yazılı ədəbi dil 5. Orfoepik norma adlanır: A) sözün dialektdəki tələffüz qaydası B) sözün ədəbi dildəki tələffüz qaydası C) sözün vurğusuna əməl olunması D) sözün sətirdən sətrə keçirilmə qaydaları E) sözlərin düzgün yazılışı qaydaları Xsinif 101 6. Azərbaycan dilinin fonetik normasma uyğunlaşmış alınma söz hansıdır? A) attestat B) qəzet C) ədəbiyyat D)sintaksis E) təəssüf 7. Hansı cümlədə leksik norma pozulmuşdur? A) Bürkülü hava yağışdan sonra sərinləşdi. B) Bu mənzərə hamını heyran etmişdi. C) Mavi buludlar göy üzünü bürümüşdü. D) Coşqun dalğalar qayalara çırpılırdı. E) Qardaşlardan biri çox tənbəl idi. 8. Lüğət tərkibinin özləşmə yolları hansılardır? Biri yanltşdtr: A) köhnəlmiş sözlərin "dirildilməsi" B) xalq damşıq dilindən söz götürülməsi C) digər qohum türk dillərindən söz götürülməsi D) bütün almma sözlərin ucdantutma əvəz edilməsi E) dilin daxili imkanları hesabma yeni sözlərin yaradılması 9. Hansı cümlədə qrammatik norma pozulmuşdur? A) O, doğmalarını heç cür unuda bilmirdi. B) Vətən yolunda qurban gedənləri unutmayacağıq. C) Heç biri bu məsələ barədə düşünmək istəmirdilər. D) Şəhərə gəldiyi on beş gün olardı. E) Şəhərli ovçu səhər tezdən çıxıb getmişdi. .,,;;■■ ■;-•-■ • ;■■:"!;m.■■■."- ■.: ■^{/■■-.:t^,ji,,.. '■. ~.:-'.;->)^\ ;"^. 10. Dəyişmə nisbətən ləng gedir: (Daha dəqiq cavabı qeyd edin) A) leksik və qrammatik normalarda B) fonetik normada D) qrammatik normada E) fonetik və qrammatik normalarda 102 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ G variantt 1. Aşağıdakı şərtlərdən biri dil daşıyıcısından asılı deyil: A) nitqin düzgünlüyü B) nitqin dəqiqliyi C) dilin ifadə imkanlarının eenişliyi T-»\ «. • -C J 1-1- • D) nıtqm ıtadəlılıyı h) ədəbı dılm normalarmın gozlənılməsı . 2. Düzgün /zesab etmddiyiniz ifadə hansı cümlədədir? A) Doğma məktəb onları qoynuna aldı. B) Bu söhbət heç xoşuma getmədi. C) Qoca səssizcə ayağa qalxdı. D) Nənəsi Afəti məktəbə yola saldı. E) Ovçular axşamüstü meşəyə çatdılar. 3. Dilin az dəyişkənliyi daha çox hansı səbəblə bağlıdır? A) onun leksik, fonetik və qrammatik quruluşunun sabitliyi ilə B) dilin dəyişməsinə, yeniləşməsinə ehtiyacm olmamağı ilə C) şüurun nisbətən ləng dəyişməsi ilə D) dilin dəyişməsinə cəmiyyətin marağının azhğı ilə E) dilin tarixən mühafizəkar olması ilə 4. Nitqə aid edilənlərdən biri yanlışdır: A) Həm şifahi, həm yazılı şəkildə mövcuddur. B) Dəyişkəndir. C) Törəmədir. D) Fərdidir. E) Ünsiyyət vasitəsidir. 5. Aşağıdakılardan biri orfoqrafik norma ilə tənzimlənir: A) sözün vurğusu B) sözlərin böyük və kiçik hərflərlə yazılması C) nitqin dəqiqliyi D) nitqin ifadəliliyi E) sözün düzgün tələffüzü X sinif 103 6. Heca vurğusuna əməl olunmaması nəyi göstərir? A) leksik normanm pozulmasmı B) mtqm ıfadəlıhymm pozulmasını C) qrammatik normanın pozulmasını D) nitqin dəqiqliyi şərtinin pozulmasım E) fonetik normanın pozulmasım 7. Ədəbi dildə yol verilmir: A) sözlərin məcazi mənada işlədilməsinə B) loru və ya kobud sözlərə C) obrazlılığa, ifadəliliyə D) alınma sözlərə E) omonimliyə, sinonimliyə 8. Hansı cərgə son illərin özləşmə meylinin məhsulu olan sözlərdən ibarətdir? A) kosmonavt, rabitə, peyk, biznes B) səfir, nümayəndə, münaqişə, imic C) bilgisayar, çağdaş, bölgə, yetərsay D) rəhbər, başçı, prezident, menecment E) yüzlük, minlik, başlıq, sözlük 9. Qrammatik norma tələb edir: A) sözlərin düzgün yazılmasmı B) sözlərin düzgün tələffüz olunmasını C) sözlərin dəqiq və yerində işlədilməsini D) sözlər və cümlələr arasındakı əlaqələrin nitqdə düzgün qurulmasmı E) ən təsirli söz və ifadələri tapıb işlətməyi . 10. Fel kökünə əvvəl vacib şəklinin, sonra isə məchul növün şəkilçisi artırılmışdır. Hansı norma pozulmuşdur? A) orfoepik B) orfoqrafik C) leksik və qrammatik D) leksik E) qrammatik 104 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları H variantı 1. Qrammatik norma harada pozulmuşdur? A) sözün təsiri B) beş kitablar C) çaym mənbəyi D) dilə düşmək E) uzağı görmək 2. Nitqin düzgünlüyünün pozulması nədən yaranır? (Tam olanı seçin). A) orfoqrafiya qaydalarına əməl etməməkdən B) orfoepiya qaydalarına əməl etməməkdən C) dilin fonetik, leksik və qrammatik qayda-qanunlarmı bilmə-məkdən D) nitqdə uzunçuluğa, təkrara yol verməkdən E) sözün leksik mənasmı bilməməkdən 3. Biri "dirilən sözlər" sırasında verilə bilməz: A)çavuş B)ulus C) dürlü D) ulu E) deyim 4. Yazılı ədəbi dilin başlıca xüsusiyyətləri: A) ahəng qanununa, söz sırasma əməl olunması B) orfoqrafik, leksik və qrammatik normalarm gözlənilməsi C) hərflərin qrafik cəhətdən düzgün yazılması D) leksik və qrammatik normalarm gözlənilməsi E) orfoepik və leksik normalara əməl olunması 5. Nitq istisnaları hansı şəraitdə meydana çıxır? 1. Qrammatik normalara etinasızlıq göstərildikdə 2. Öz dövrünü keçirmiş nitq vahidləri bu və ya digər üslubda "ilişib" qalanda 3. Orfoqrafiya qaydalarına əməl edilmədikdə 4. Orfoepiya qaydalarına əməl edilmədikdə 5. Yeni meydana çıxan nitq vahidləri bir müddət normativləşməyəndə A)2,4 B)3,5 C)2,5 D) 1,4 E) 3,4 X sinif 105 6. Orfoepiya normaları daha çox pozulur: A) mətbuat üslubunda B) bədii ədəbiyyat nümunələrində C) elmi məruzə və çıxışlarda D) xalq danışıq dilində E) rəsmi-əməli danışıqlarda 7. Hansı ifadə bugünkü ədəbi dilimizdə yalnız məcazi məna daşıyır? A) qapı dirəyinə dəymək B) yola düşmək C) bel bağlamaq D) gözünə dəymək E) topa tutmaq 8. Biri son zamanlar meydana çıxmış söz deyil: A) açıqlama B) çağ C) başqan D) sözlük E) özəlləşdirmə 9. Biri ayrılma, vidalaşma etiketi kimi yanlış verilmişdir A) Əlvida! B) Sağhqla qalın! C) Mübarək olsun! D) Xudahafiz! E) Yaxşı yol! 10. Natiqliyin sahələri hansı cavabda düzgün göstərilib? A) mədəni, iqtisadi, mənəvi, siyasi B) bədii, akademik, siyasi, inzibati-idarə, işgüzar C) elmi, siyasi, iqtisadi, bədii, işgüzar D) bədii, texniki, siyasi, iqtisadi, akademik E) fonetik, leksik, qrammatik, siyasi ı f jfoi/af bö**fiYİrri)?, Çi* nhiGi!r>fi& (Q Azərbaycan dili / Test tapşınqlan I variantt 1. Bunlardan biri mimikaya aid edilə bilməz: A) Əl-qol hərəkətindən istifadə etməklə nitqin emosionallığı zənginləşdirilir. B) Uz əzələlərinin mənalı hərəkətidir. C) Bu vasitə ilə natiq nitqinə sözlə ifadəsi mümkün olmayan çalarlar gətirir. D) Mimika vasitəsilə sevinc, təəccüb, narazılıq və s. müxtəlif emosiyalar ifadə etmək olur. E) Mimika nitqin düzgün anlaşılmasma da kömək edir. 2. Hansı söz orfoqrafik normaya uyğun deyill A) avtobus B) aftamabil C) attestat D) avtomat E) aerovağzal 3. Müəssisə rəhbəri idarənin illik fəaliyyətinə dair hesabat verir. Onun çıxışı natiqliyin hansı sahəsinə aiddir? A) siyasi B) akademik C) inzibati-idarə D) bədii E) elmi 4. Natiqlik sənəfi haqqında fikirlərdən biri yanlışdır: A) Nitqi dəqiq və gözəl olan şəxslər natiq sayılır. B) Natiqlik müəyyən peşəkarlıq tələb edən sənətdir. C) Dinləyicilərin səviyyəsi nəzərə alınmalıdır. D) Nitq yığcam, dəqiq, ifadəli olmalıdır. E) Hər bir savadlı, məlumatlı adam mahir natiq ola bilər. 5. Natiqlik, sənət olduğu kimi, həm də: A) elmdir B) metoddur C) davranış normasıdır D) siyasətdir E) dünyagörüşüdür X sinif 107 6. Aktyor Məmməd Arazm şeirlərini söyləyir. Onun çıxışı natiqliyin hansı sahəsinə aiddir? A) akademik B) siyasi C) inzibati-idarə D) bədii E) işgüzar 7. Mimikaya aid xüsusiyyətlər kimi verilənlərdən biri doğru seçilməmişdir: A) Müxtəlif emosiyaları ifadə edir. B) Sözün ciddi və ya ironiya ilə deyilməsini başa düşməyə kömək edir. C) Jest və mimika bir yerdə ola bilməz. D) Mimika nitqə sözlə ifadəsi mümkün olmayan çalarlar da verir. E) Yalnız şifahi ədəbi dilə xasdır. ' :.r
8. Biri müraciət etiketi deyil: A) Bəy, xanım! B) Başma dönüm! C) Lütfən D) Siz E) Gözünüz aydm! 9. Nitq ıstısnaları nədir? A) müəyyən ədəbi dil normasının qeyri-məhdud işlənməsi B) üslublardan birinin ədəbi dildə aparıcı rol oynaması C) ədəbi dildəki qeyri-normativ hallar D) ədəbi dildə normaların pozulması E) ayrı-ayrı müəlliflərin dilində vulqar və loru sözlərdən istifadə 10. Qeyri-rəsmi müraciət etiketlərini seçin. 1. Vətəndaş hakim! 2. Bəy! 3. Xanım! 4. Qardaş oğlu! 5. Cənab nazir! 6. Oğlum! 7. Başma dönüm! A)4,6, 7 B) 1,2, 3, 5 C) 2, 3, 6 D) 3, 5, 7 E) 1, 4, 5, 6 108 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ J variantı 1. Biri müraciət etiketi deyil: A) Dərdin alım! B) Xanım! C) Müəllim! D) Başma dönüm! E) Salam! 2. "İki şair xalqın problemləri ilə bağlı dərdləşirlər" cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) orfoqrafik B) orfoepik C) qrammatik D) morfoloji E) leksik 3. Dedilər, kəndə gəlir Omaroğlu cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) orfoepik B) orfoqrafik C) leksik D) qrammatik E) leksik və qrammatik 4. Unsiyyət prosesidir: A) dil
B) nitq C) səs sistemi D) dilin qrammatik quruluşu E) nitq norması 5. Azərbaycan dilində özləşmə prosesinə şərait yaradan başlıca amillər hansılardır? Biri düzgün deyil: A) xalqın milli şüurunun, özünüdərkin güclənməsi B) Azərbaycan xalqınm müstəqillik qazanması C) başqa dillərlə güclü əlaqənin olması D) dövlət dili kimi dilimizə qayğı və diqqətin artması E) söz sənətkarlarmm, ziyahlarm bu istiqamətdə fəallığı _X sinif 1 109 6. Sözlərdən necəsi almma olduğu halda, dilimizin fonetik normasma uyğunlaşmışdır? termometr, nadan, velosiped, fayda, mexanik, vagzal, tarix, aeroport, maşın A)l B)2 C)3 D)4 E) 5 7. Müəllim auditoriyada S.Vurğun şeirlərinin bədii ifadə xüsusiy-yətləri barədə danışır. Onun nitqi natiqliyin hansı sahəsinə aiddir? A) bədii natiqlik B) siyasi natiqlik C) inzibati-idarə natiqliyi D) akademik natiqlik E) ışguzarnatıqhk 8. Millətin, xalqm ümumi ünsiyyətinə xidmət edən, möhkəm qayda-qanunlara tabe olan nitq forması necə adlanır? A) dialekt B) xalq danışıq dili C) ədəbi dil D) yazıh dil E) şivə 9. Vətəndaş, cənab, xanım sözləri nitq etiketlərinin hansı növünə daxildir? A) görüşmə B) təbrik C) alqış D) müraciət E) ayrılma 10. "... mükəmməl nitqdə bir-birini tamamlayan və vahid psixofizioloji akt kimi çıxış edir. Şifahi ədəbi dil bunlarsız mümkün deyil. Nöqtələrin yerində bunlardan hansı yazılmalıdır? A) jestlə mimika B) nitq istisnaları ilə nitq etiketləri C) leksik və qrammatik normalar D) dil və nitq E) özləşmə meylləri ilə nitq istisnaları 110 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları K variantı 1. Öz dövrünü keçirmiş və yaxud yeni meydana çıxmış nitq vahidinin dildə işlənməsinə nə deyilir? A) nitq istisnası B) nitq etiketi C) nitq fəaliyyəti D) nitq prosesi E) nitq norması 2. Yalnız yazılı ədəbi dilin normaları məcmusudur: A) orfoqrafiya B) leksika C) orfoepiya D) sintaksis E) fonetika 3. Nitqin normaları haqqmda deyilənlərdən biri yanlışdır: A) Nitqin normaları dəyişməzdir, bütün dövrlər üçün eynidir. B) Norma tarixi kateqoriyadır. C) Nitqin normalarmda müəyyən dövrlə bağlı fərqli əlamət və keyfiyyətlər meydana çıxa bilər. D) Leksik normada digər normalara nisbətən sabitlik hakimdir. E) Nitq normalarmm tarixiliyi ədəbi dilin inkişafının, təkmilləş-məsinin nəticəsidir. 4. Mimika haqqında səhv fikri göstərin. A) Üz əzələlərinin mənalı hərəkətinə mimika deyilir. B) Mimika şifahi nitqə sözlə ifadəsi mümkün olmayan çalarlar gətirir. C) Jestlə mimika mükəmməl nitqdə bir-birini tamamlayır. D) Mimika həm şifahi, həm də yazılı ədəbi dildə olur. E) Şifahi nitqi mimikasız təsəvvür etmək mümkün deyil. 5. Hər bir xalqm dilində onun milli təfəkkürünə, etnoqrafiyasma uyğun olaraq işlənən ifadələr adlanır: A) nitq etiketləri B) nitq istisnaları C) jest D) mimika E) neologizm X sinif 111 6. Biri qeyri-rəsmi müraciət etiketidir: A) Vətəndaş hakim! B) Hörmətli vətəndaşlar! C) Qadan ahm! D) Əziz dinləyicilər! E) Cənab Prezident! 7. Aşağıdakılardan biri nitq etiketi deyildir: A) Təbrik edirəm! B) Xoş xəbərdir. C) Xoş gəldiniz! D) Gecəniz xeyrə qalsın! E) Mübarək olsun! 8. V.Nəsibin "Nənəmə" şeirindən götürülmüş bu parçada işarələnmiş sözlər nitq mədəniyyətində necə adlanır? ...Deməkdən yoruldum gəlib-gedənd, Dönmür yönü bəri gör neçə sənə. A) varvarizm B) vulqarizm C) nitq etiketləri D) nitq istisnaları E) dialektizm 9. "Bıçağın üzərində cinayətkarın əlinin şəkli qalmışdı" cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulub? A) qrammatik B) leksik C) fonetik və qrammatik D) fonetik E) leksik və qrammatik 10. Jest haqqmda səhv fikri göstərin. A) Natiqlik sənətinin mühüm şərtlərindəndir. B) Nitqin intonasiyasına, ritminə uyğun şəkildə istifadə olunan əl-qol hərəkətidir. C) Jestlə mimika bir-birini tamamlayır. D) Bütün nitqlər eyni jest sistemindən faydalanır. E) Jestlər nitqin təsirliliyini artıraraq ona emosional güc verir. 112 Azərbaycan dili / Test tapşırıqları L variantı 1. Deyirəm yaddaşım elə ölsün ki, Mənə dünənimi xatırlatmasın. (B.Vahabzadə) Nümunə hansı nitq etiketini xatırladır? A) qarğış B) alqış C) təbrik D) ayrılma E) müraciət 2. Gəlişin mübarək, xoş gəldin, gəlin! Yurdumda yurdçu ol, Sən ağbirçək ol. Nümunədə nitq etiketlərindən hansılar işlənmişdir? 1. Müraciət 2. Ayrılma 3. Təbrik 4. Görüşmə 5. Alqış A)l,4,5 B)2,4,5 C) 2,3 D)3,4,5 E) 1,3,4 3. Hansı fikir yanlışdır? A) Gözəl nitq düzgün, dəqiq, səlis olmalıdır. B) Mədəni nitq dəqiq olmaya da bilər. C) Hər cür nitq canlı, maraqh, emosional olmalıdır. D) Nitq dilə əsaslanır, onun əsasmda meydana çıxır. E) Zəngin dil mükəmməl nitqin əsasıdır. 4. Buludlar don geydi, sarı, qırmızı (S.Rüstəm) misrasında ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) fonetik və qrammatik B) fonetik və leksik C) qrammatik D) leksik və qrammatik E) leksik 5. Bir çox adam zarafatı sevmir cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) qrammatik B) leksik C) fonetik D) orfoqrafik E) həm fonetik, həm leksik X sinif | 113 6. Səhərdir. Darayır saçlarını gün. (S.Vurğun) Nümunədə ədəbi dilin hansı norması pozulub? A) leksik B) qrammatik C) fonetik və leksik D) fonetik E) leksik və qrammatik 7. "Dədə Qorqud" dastanmda boyların sonunda Dədə Qorqudun dilindən verilən aşağıdakı parça nitq etiketlərindən hansına aiddir? Yerli uca dağların yıxılmasın! Kölgəlik iri ağacın kəsilməsin! Allah verən ümidin üzülməsin! A) təbrik B) görüşmə C) alqış D) qarğış E) müraciət 8. Verilən nümunədə işarələnmiş söz nitq mədəniyyətində necə adlanır? Səltənət ara-sıra Yeganənin evə gəlmədiyindən duyuq düşsə də, qızın üzünə vurmurdu. Bu minval ilə aylar dolandı... (S.Qədirzadə) A) nitq istisnası B) vulqarizm C) nitq etiketi D) varvarizm E) dialektizm 9. Hansı söz Azərbaycan dilinin fonetik xüsusiyyətlərini qəbul etmişdir? A) bəraət B) qənaət C) saat D) şücaət E) qiraət 10. Nitqin təzahürü üçün lazım gələn ictimai, psixoloji və fizioloji aktlar sistemi nə adlamr? A) nitq mədəniyyəti B) nitq C) dil D) nitq fəaliyyəti E) nitq istisnaları 114 | Azərbaycan dili / Test tapşırıqları_ M variantı 1. Nərgiz təzə gələn qonaqlar üçün çay tökdü cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulub? A) fonetik B) qrammatik C) leksik D) fonetik və leksik E) leksik və qrammatik 2. Xanım şəkərburaların üstünə naxış çəkdi cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) fonetik B) qrammatik C) fonetik və leksik D) leksik E) leksik və qrammatik 3. Etimologiya bu sözlərdən birinin sinonimidir: A) əsas B) mənşə C) qədimlik D) təhlil E) araşdırma 4. Aşağıdakı hər iki vəziyyət bir ümumi anlayışm ayrı-ayrı tərəfləridir: 1. Öz dövrünü keçirmiş nitq vahidlərinin bu və ya digər üslubda "ilişib" qalması 2. Yeni meydana çıxmış nitq vahidlərinin bir müddət normativləşmədən f əaliyyət göstərməsi A) nitq aktı B) nitq istisnalan C) nitq etiketi D) jarqon E) özləşmə meylləri 5. V.Nəsibin "Nənəmə" şerindən götürülmüş bu parçada işarələnmiş sözlər nitq mədəniyyətində necə adlanır? Bir gün qalib kimi dönsəm obama. Arxalıq gətirsəm Həsən babamaL Sənə də gətirsəm təvtəzə yun şal, Halal haqqın kimi hədiyyəmi al... A) varvarizm B) vulqarizm C) nitq etiketləri D) nitq istisnaları E) dialektizm __X sinif 1 6. Biri təbrik etiketi deyil: A) Gözünüz aydm! B) Mübarəkdir! C) Mübarək olsun! D) Gecəniz xeyrə qalsm! E) Təbrik edirəm! 7. Aşağıdakı sözlərdən biri məlumat mənasındadır: A) durum B) bilgi C) duyum D) çağ E) toplum 8. Verilən nümunədə işarələnmiş sözlər nitq mədəniyyətində necə adlanır? Zahirdə özünü utancaq, sadədil göstərən Yeganə batində əməlindən qalmırdı... (S.Qədirzadə) A) nitq istisnaları B) vulqarizm C) nitq etiketləri D) varvarizm E) dialektizm : kV';.:>; ;'.■'■•■-■'■■■",> 9. Fel kökünə əvvəl vacib şəklinin, sonra isə məchul növün şəkilçisi artırılmışdır. Hansı norma pozulmuşdur? A) orfoepik B) orfoqrafik C) leksik D) qrammatik E) leksik və qrammatik 10. Verilən bayatı nitq etiketlərinin hansı növünü xatırladır? Əlin xına tutmasın, Çevir günə, tutmasın. Səni məndən edənin Eşqi binə tutmasın. A) təbrik B) müraciət C) qarğış D) alqış E) söyüş Azərbaycan dili / Test tapşırıqları N variantı 1. İnsanların dilin fonetik sistemində, lüğət tərkibində, qrammatik quruluşunda daxili qanunlar əsasında müəyyənləşmiş normalara yiyələnməsi və gündəlik ünsiyyətdə ona əməl etməsi nə adlanır? A) nitq mədəniyyəti B) nitq etiketləri C) nitq istisnalan D) ədəbi dilin normaları E) natiqlik sənəti 2. "O, ömrünü boş-boşuna keçirdi" əvəzinä "O, ömrünü yelə verdi" deyilərsə, nitqin hansı şərtinə əməl olunar? A) düzgünlüyünə B) aydmhğına C) dəqiqliyinə D) düzgünlüyünə və dəqiqliyinə E) ifadəliliyinə 3. Aşağıdakı nitq etiketlərindən biri artıq ünsiyyətdən çıxmaqdadır: A) Cənab! B) Bəy! C) Xanım! D) Yoldaş! E) Qardaş! 4. "Azərbaycanın ərazisində 14-dən çox qoruqlar vardır" cümləsində ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? A) leksik B) fonetik C) qrammatik D) fonetik və leksik E) leksik və qrammatik 5. Dilin daxili quruluşunu nə təşkil edir? 1. Orfoqrafiya 2. Fonetika 3. Leksika 4. Dialektologiya 5. Qrammatika 6. Leksikoqrafiya A) 1, 2, 3 B) 4, 5, 6 C) 4, 6 D) 1, 3 E) 2, 3, 5 __X sinif | 117 6. Verilən bayatının 3-cü və 4-cü misraları nitq etiketlərinin hansı növünə uyğundur? Köynəyin mili yansın, Od olsun, gülü yansın. Səni məndən edənin Ağzında dili yansın. A)müraciət B) söyüş C) qarğış D) alqış E) təbrik 7. Səhv fikri göstərin. A) Ədəbi dilin normaları müəyyən tarixi mərhələdə bir sistem olaraq fəaliyyət göstərir. B) Qrammatik norma sözlərin nitqdə düzgün əlaqələndirilməsini tələb edir. C) Leksik norma hər bir şəxsdən sözün mənasma bələd olmağı, onu düzgün, yerində işlətməyi tələb edir. D) Həm orfoepik, həm də orfoqrafik normalar dilin fonetik quruluşu, xüsusilə də onun xarakterik əlaməti olan ahəng qanunu ilə müəyyən edilir. E) Ədəbi dilin normaları sabit və dəyişməzdir. 8. Məntiqi uyğunluğu gözləməklə nitq etiketlərindən ibarət cərgəni tamamlaym. l.Xanım! 2. Cənab! 3. Vətəndaş! 4.... A) Əzizim! B) Oğlum! C) Qardaş! D) Möhtərəm sədr! E) Qızım! 9. Mədəni nitqin əsas şərtlərini göstərin. 1. Nitqin forması 2. Nitqin düzgünlüyü 3. Nitqin mövzusu 4. Nitqin intonasiyası 5. Nitqin dəqiqliyi 6. Nitqin ifadəliyi A) 1,3,4 B)2,3,4 C)4,5,6 D) 1,4,5 E)2,5,6 10. Nümunədə qafiyə kimi işlənmiş sözlərdə ədəbi dilin hansı norması pozulmuşdur? Göyərçinlər dəstə qalxıb uçallar, Gün saçanda qızıl pərdə açallar. (M.Şəhriyar) A) leksik və qrammatik B) orfoepık C) qrammatik D) fonetik və qrammatik E) orfoqrafik
Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||