Sənaye klasterləri ilə bağlı Arayış I. Klasterin anlayışı
Yüklə 90.33 Kb.
|
|
Arayış I. Klasterin anlayışı Klaster modeli XX əsrin 60-70-ci illərindən başlayaraq tətbiq edilən bir mexanizmdir və tətbiq edildiyi ölkələrin əksəriyyətində iqtisadi cəhətdən çox əhəmiyyətli mövqeyə malikdir. Klasterlər - eyni və ya bənzər sektorda fəaliyyət göstərən, əlaqəli və bir-birini tamamlayıcı fəaliyyət sahələrinin müəyyən coğrafi bölgədə yerləşməsi ilə meydana gələn, ümumi infrastruktur, texnologiya, vahid bazar, işçi qüvvəsi və xidmətləri paylaşaraq qarşılıqlı ticarət əlaqələrinin qurulması, kommunikasiya və qarşılıqlı dialoq imkanlarına malik olan sahibkarlıq subyektlərindən ibarət sistemlərdir. Eyni zamanda, klasterlərdə kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri arasında həm rəqabət, həm də əməkdaşlığın eyni anda təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Klaster daxilində bənzər sahədə fəaliyyət göstərən sahibkarlar həm rəqabət edir, həm də eyni klasterdə birlikdə hərəkət edirlər. Burada sahibkarlıq subyektləri və digər iştirakçılar rəqabət üstünlüyü əldə edilməsi üçün müştərək hərəkət edirlər. Belə bir sistem çərçivəsində fəaliyyət göstərmələri kiçik və orta sahibkarlara rəqabət üstünlüyü qazandırır. Nəticə olaraq bu sistemin tətbiqi ilə sahibkarlıq subyektlərinin xərcləri aşağı düşür, marketinq imkanları genişlənir, məhsuldarlıq göstəriciləri yüksəlir, ixracları artır, araşdırma və inkişaf etdirmə qabiliyyətləri güclənir. Bu isə yeni məhsulların bazara çıxarılmasına, yeni şirkətlərin qurulmasına, məşğulluğun yüksəlməsinə, regionların inkişafına və infrastruktur xidmətlərinin təkmilləşməsinə səbəb olur. Klasterlər regionda mal və xidmətlərin ixracı vasitəsilə əhalinin maddi rifahının artmasına xidmət edən və bir biri ilə əlaqəli olan sənaye sahələrinin qrup şəklində yerləşməsidir. Klasterlərin tədarük zəncirinin bütün həlqəsini əhatə etməsi və dəstək xidmətləri, həmçinin xüsusi infrastruktur təminatını özündə birləşdirməsi onları ənənəvi istehsal sahələrindən fərqləndirir. Coğrafi olaraq mal və xidmətlərin axınının yüksək olduğu ərazilərdə cəmlənən klasterlər ölkə iqtisadiyyatı üçün əlavə dəyər yaradırlar. 2
Klasterlər öz aralarında müəyyən oxşarlıqlar, əlaqələr və ya müxtəlif ticarət və istehsal əlaqələri olan şirkət və müəssisələrin eyni coğrafi ərazidə fəaliyyət göstərməsi ilə formalaşırlar. Burada ən vacib məsələ onların bir-birlərini tamamlamaları və öz aralarında rəqabət şəraitində olmalarıdır. Klasterləri ancaq öz daxilində yer alan şirkətlərlə məhdudlaşdırmaq düzgün deyildir. Klasterlərin əmələ gətirdikləri iqtisadi dəyərin yaranmasında köməyi olan digər sektorlar, müəssisələr, qurumlar və institutlar da klaster məfhumuna daxildirlər. Məsələn, məişət əşyaları istehsalı ilə məşğul olan klaster yalnız məişət əşyası istehsalı ilə məşğul olan müəssisələri deyil, eyni zamanda tədarükçüləri, köməkçi sənaye sahələrində fəaliyyət göstərən müəssisələri, avadanlıq istehsalçılarını və lazımı infrastrukturu təmin edən digər qurumları da əhatə edir. Klasterlər müştəriləri, pərakəndə satış vasitələrini və bir-birini tamamlayan malların istehsalçılarını da əhatə edən geniş bir termindir. Buna görə də, təşkilat kimi kənardan müdaxilə ilə yaradılan qurumlardan daha fərqli bir xüsusiyyətə malik olan klasterlər xarici müdaxilə olmadan eyni regionda fəaliyyət göstərən, rəqabət qabiliyyətinə malik olan, xarici bazara qarşı daha möhkəm və dayanıqlı vəziyyətə gətirilən müəssisələrdən ibarət sistemlərdir. Dövlət tərəfindən müəyyən stimullarla təmin olunan müəssisələrin müəyyən bir coğrafi regionda qısa bir müddət ərzində əhəmiyyətli dərəcədə mənfəət əldə etməsi uzun müddətli perspektivdə həmin müəssisələrin daha çox inkişafa ehtiyac hiss etmələrinə və rəqiblərinin fəaliyyət göstərdikləri regionlara genişlənmələrinə gətirib çıxarır. Bunun əsas səbəbi klasterlərin olduğu regionlarda müvafiq sahələrdə ixtisaslaşmış və peşəkarlaşmış tədarükçülərlə, keyfiyyətli işçi qüvvəsi ilə, texniki bilik və dəstəyi təmin edəcək qurumlarla əlaqələrin qurulmasının asan olması və bunun da məhsuldarlığı artırmasıdır. Rəqib müəssisələrin eyni mühitdə fəaliyyət göstərməsi, müştərilərin həmin regionda öz ehtiyaclarına görə ən sərfəli müəssisəni seçmələrini asanlaşdırır. Belə bir vəziyyətdə müəssisələr arasındakı rəqabət artır və yeni innovasiyaların tətbiqi sürətlənir. Bununla da müəssisələr həm yerli, həm də qlobal bazarda rəqabət qabiliyyəti əldə edirlər. Növlərinə görə klasterləri şərti olaraq aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:
3
Coğrafi klasterlər – biznes şəbəkəsi, istehsalçılar, təchizatçılar və digər əlaqədar qurumların eyni regionda fəaliyyəti nəticəsində yaranan klasterlərdir.
Sektoral klasterlər – eyni sektorda fəaliyyət göstərən biznes şəbəkəsi tərəfindən yaradılan klasterlərdir.
paylaşılması, həmçinin istehsal olunan məhsulların birgə satışının təşkili nəticəsində yaranan klasterlərdir.
qədər olan təchizat zəncirini özündə əks etdirən klasterlərdir. Klasterlər çox müxtəlif struktura malik ola bilərlər. Lakin əsas iştirakçılar qismində son məhsul istehsalçıları, ixtisaslaşmış xammal və ya yarımfabrikat, avadanlıq, ehtiyat hissəsi və digər məhsul təchizatçıları, maliyyə qurumları, müştərilər, ixtisaslaşmış infrastruktur xidməti təminatçıları, təhsil, araşdırma və texniki dəstək təmin edən qurumlar və standartlaşdırma agentlikləri çıxış edirlər. Klasterə daxil olan sahibkarlıq subyektləri öz müstəqilliklərini itirmədən fəaliyyət göstərə, ümumi istifadə üçün infrastruktur layihələri (ortaq araşdırma mərkəzi, laboratoriya, anbar və s.) həyata keçirə bilərlər. Burada xammal tədarükündən, məhsulun bazara çıxarılması mərhələsinə qədər olan bütün iş prosesində ortaq hərəkət etmə imkanı əldə edilir ki, bu da daha ucuz xammal təminatı, məhsulların daha geniş kütlələrə təqdim olunması, beynəlxalq sərgilərdə iştirak edilməsi və ixrac imkanlarının genişlənməsi ilə nəticələnir. Nəticədə isə məhsulların əlavə dəyərinin artmasına baxmayaraq, maya dəyəri nisbətən azalır. Klasterlərin formalaşmasında əsasən aşağıdakı iştirakçılar yer alır: -
Kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri; -
Xidmət tədarükçüləri (özəl və dövlət); -
Təhsil və araşdırma mərkəzləri; -
Sahibkarlıq qrupları (assosiasiyalar); -
Böyük sahibkarlıq subyektləri; -
Maliyyə qurumları və banklar; 4
-
Qeyri-hökumət təşkilatları (QHT-lər); -
Dövlət. Klaster iştirakçıları və onlar arasındakı əlaqələr (klaster xəritəsi)
Klasterdə kiçik müəssisələr digər müəssisələrin bilik və təcrübəsindən istifadə edir, eyni zamanda müəssisələr arasında təcrübəli mütəxəssislərin mübadiləsi işin səmərəliliyinə müsbət təsir göstərir. Klasterlər, müəssisələr arasında məlumat mübadiləsinin və əməkdaşlıq şəbəkəsinin yaranmasında da mühüm rol oynayırlar. Bununla da müəssisənin təcrübələrinin nəticəsi kimi meydana çıxmış ümumi bir bilik mənbəyi yaranır və bütün müəssisələr bu mənbədən faydalana bilirlər. Bundan başqa, klaster daxilində bütün sahələrə deyil, müəyyən sahələrə yönəlmək imkanı mövcuddur ki, bu da müəssisələrin əməkdaşlığı nəticəsində meydana çıxmış əmək bölgüsünün təzahürüdür. Klasterlərin başqa bir üstün cəhəti müəssisələrin inkişafı və rəqabət qabiliyyətlərinin artırılması, eləcə də qarşıda duran məsələlərin asanlıqla həlli imkanlarının mövcud olmasıdır. Ümumi ehtiyac, çətinliklər və çatışmazlıqların
BEYNƏLXALQ FAKTORLAR DÖVLƏT SİYASƏTİ Xidmət sahəsi: (Dizayner, sınaq laboratoriyası, nəqliyyatçı, maliyyəçi, idxal agentliyi və s. Dəstək və xidmət qurumları (dövlət və özəl) Xammal
tədarükçüləri Avadanlıq tədarükçüləri Satış
agentlikləri Birbaşa
müştərilər İstehsal sistemi Sahibkar Sahibkar Sahibkar Sahibkar Sahibkar Sahibkar 5
müəyyənləşdirilməsi, müəssisələrin dövlət və digər qurumlar tərəfindən dəstəklənməsi ilə bağlı daha məqsədyönlü addımların atılmasına və səmərəli qərarların qəbul edilməsinə şərait yaradır, bununla da müəssisənin inkişafına təkan verir. Vacib məqamlardan biri də klasterlər çərçivəsində universitetlər və digər təhsil müəssisələri ilə sənaye müəssisələri arasında daha yaxın əlaqələrin qurulmasının əlverişli olmasıdır. Eyni sahədə və eyni coğrafi ərazidə toplanmış, bir-biri ilə əlaqədə olan rəqabətə açıq müəssisələr həmin sahənin inkişafına köməklik göstərəcək təhsil müəssisələrinin regionda qurulmasını asanlaşdırır. Stanford Universitetinin Silikon Vadisi klasterinin yaxınlığında yerləşməsi, innovativ texnologiyalar sahəsində ixtisaslaşmış klasterlərin Massaçusets Texnologiya İnstitutunun (MIT) və ya Kembric Universitetinin ətrafında fəaliyyət göstərmələri buna misal ola bilər.
Klasterləşmə prosesi Klasterləşmə prosesini şərti olaraq 4 mərhələyə bölmək olar: 1. Müəssisələrin bir regionda fəaliyyəti Birinci mərhələdə bir-biri ilə heç bir əlaqəsi olmayan və istehsal olunan məhsulu bilavasitə istehlakçılara çatdıran müəssisələr hər hansı bir regionda fəaliyyət göstərir. Bu mərhələdə klasterlərin yaradılması üçün ilk öncə rəqabət gücü yüksək olan sahələr və onların sayı müəyyənləşdirilir, müəssisələrin cari vəziyyəti və digər sahələrdə fəaliyyət göstərən müəssisələrlə əlaqələri təhlil edilir. 2. Yeni yaranmağa başlayan klasterlər İkinci mərhələdə klasterlərin təşkil olunacağı sahə müəyyənləşdirilir və dövlət təşviqləri, eləcə də lokal sosial fəaliyyətlərin təsadüfi şəkildə formalaşması ilə, regionda mövcud olan təbii sərvətin ətrafında öz-özünə klasterlər yaranır. Bir regionda oxşar məhsullar istehsal edən müəssisələrdən biri öz istehsal həcmini ötüb keçən bir sifariş aldığı təqdirdə, qonşu müəssisələrdən biri və ya bir neçəsi ilə danışıqlar apararaq alınan sifarişin birlikdə ödənilməsini təklif edə bilər.
6
3. İnkişaf etməkdə olan klasterlər Üçüncü mərhələdə digər sosial mexanizmlərin köməyi ilə klasterlərin inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulur. Məsələn, bir regionda 5 iplik, 15 parça istehsalı və 25 trikotaj sexinin mövcud olduğunu fərz edək. Bu sexlərin 80%-nin üzv olduqları bir parça istehsalçıları dərnəyi təsis edilir. Regionda yerləşən universitet isə tekstil mühəndisliyi təhsili verir. Dərnək tərəfindən regionun tekstil istehsalçılarının potensialının artırılması üçün hazırlanan qrant layihəsinə əsasən universitetin laboratoriyası yenidən qurularaq tekstil istehsalı üçün zəruri olan təcrübə-sınaq avadanlıqları ilə təmin olunur. Bu mərhələdə QHT tipli müxtəlif institusional mexanizmlərin dəstəyindən geniş istifadə olunur. 4. Formalaşmış klasterlər Dördüncü mərhələdə klasterin tam formalaşması başa çatır, şirkətlər, təhsil müəssisələri, sənaye palataları və digər qurumlar klaster çərçivəsində harmoniyalı şəkildə fəaliyyət göstərirlər. Klasterin inkişaf etdirilməsi prosesində ən vacib məqamlardan biri də Agentin müəyyənləşdirilməsidir. Klasterin fəaliyyətlərinin koordinasiyası və inkişaf etdirilməsi məqsədilə müvafiq sahədə dövlət siyasətini həyata keçirən səlahiyyətli orqan tərəfindən Agent müəyyənləşdirilir. Agentin fəaliyyətinin əsasını müəyyən dövr ərzində klasterin inkişaf strategiyasının müəyyənləşdirilməsi və icrası təşkil edir. Sənaye, xüsusilə də kiçik və orta miqyaslı müəssisələrin fəaliyyəti sahəsində ixtisaslaşmış agent klaster daxilindəki müəssisələr arasında əlaqələrin qurulması və inkişaf etdirilməsi, sahibkarlar arasında etibarlılığın artırılması və digər məsələlərlə məşğul olur. Agent müəyyənləşdirildikdən sonra, aşağıda göstərilən istiqamətlər üzrə ətraflı tədqiqat aparılaraq iqtisadi vəziyyətin öyrənilməsi vacibdir: 1.
mühitinin öyrənilməsi; 2.
Stimullaşdırıcı tədbirlərin görülməsi üçün potensial imkanların və sahələrin müəyyənləşdirilməsi; 7
3.
Klaster agenti ilə klasterin iştirakçıları arasında institusional etibarlılığın qurulması; 4.
Strateji planlaşdırma və fəaliyyət planı. Klaster barədə tədqiqatın həyata keçirilməsindən sonra klasterin gələcək inkişaf istiqamətləri müəyyənləşdirilir. Bu istiqamətlər mütəmadi olaraq nəzərdən keçirilir və dəyişən şərtlərə uyğunlaşdırılır. Fəaliyyət planı isə inkişaf istiqamətində qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaq üçün həyata keçiriləcək tədbirləri özündə əks etdirir. Fəaliyyət planında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrasına başlanılır. Agent burada ümumi fəaliyyəti və prosesi nəzarətdə saxlayaraq klasterin inkişafına kömək edir. Daha sonrakı mərhələdə isə davamlı olaraq klasterin fəaliyyətinin monitorinqi və qiymətləndirilməsi aparılır.
Beynəlxalq təcrübə Ölkə ərazisində klasterlərin yaradılması ilə əlaqədar olaraq dünyanın bəzi ölkələrinin bu sahədə təcrübələri araşdırılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, klaster modeli, xüsusilə XX əsrin 60-70-ci illərindən başlayaraq tətbiq edilən bir mexanizmdir və bu modelin tətbiq edildiyi ölkələrin əksəriyyətində klasterlər iqtisadi cəhətdən çox əhəmiyyətli mövqeyə malikdir. Klasterlərin ən yaxşı inkişaf etdiyi ölkələrə nümunə kimi, İtaliya, Almaniya, İngiltərə, İsveç, Yaponiya, Fransa, ABŞ, Çin, Hindistan, Pakistan, Braziliya, Meksika və s. göstərilə bilər. Təyinatına görə klasterlər sənayenin bütün sahələrini əhatə edir və Sinqapur, Malayziya, Tayvan və digər ölkələrdə yüksək texnoloji məhsul istehsalına stimul verir. Ənənəvi sənaye istehsalı ilə məşğul olan klasterlərə bəzi Avropa ölkələrini nümunə göstərmək olar. Belə ki, İtaliyanın müxtəlif sektorları əhatə edən və yüksək keyfiyyətli məhsulları ilə böyük həcmli ixracı həyata keçirən tekstil, dəri, zərgərlik məmulatları, optik şüşələr və s. klasterləri bu sahədə böyük təcrübəyə malikdir. İtaliyanın “Made in Italy” olaraq dünyada məşhurlaşmasının əsas səbəblərindən biri bu ölkədə inkişaf etmiş klasterlərin mövcudluğudur. Həmçinin bir sıra kosmetika və tekstil məhsulları istehsalı ilə məşğul olan “Gucci”, “Armani”, “Genny”, “Byblos”, “Guigiaro Valentino”, “Yves
8
Saint Laurent”, “Burberry”, “Dizel”, “Christian Dior” və s. brendlərin uğur qazanmasının və Asiya ölkələrinin irimiqyaslı istehsal gücü ilə rəqabət apara bilməsinin əsas səbəblərindən biri müvafiq sahələrdə klaster modelinin tətbiq olunmasıdır. Tanınmış italyan klasterlərinə nümunə kimi Prato (yun trikotaj), Trevisio (toxuma), Reggio Emilia (kənd təsərrüfatı maşınqayırması), Bologna (avtomat maşınlar) və digərləri göstərilə bilər. İsveçdə ümumi ixracın 50%-dən çoxu (nəqliyyat, meşə məhsulları, metal və s.) sənaye klasterləri vasitəsilə həyata keçirilir. “Tuttlingen” (cərrahi avadanlıqlar), “Munich” (avtomobil) və “Frankfurt” (kimyəvi məmulatlar) Almaniyanın məşhur klasterlərindəndir. ABŞ-da isə, “Silikon vadisi” İKT üzrə, “Hollywood” əyləncə üzrə, Nyu-York maliyyə bazarları üzrə, Naorth Carolina mebel üzrə dünyada ən çox tanınmış klasterlərdən sayılır. Klasterlər inkişaf etməkdə olan bir çox ölkələrin iqtisadiyyatında da əhəmiyyətli yer tutur. Bu ölkələrə Braziliyanı (dəri və dəri ayaqqabılar), Meksikanı (maşınqayırma, ayaqqabı), Hindistanı (trikotaj, ənənəvi hazır geyim, daş-qaş və zərgərlik məmulatları, dəri və dəri məhsulları, əl işləri və s.) misal göstərmək olar. Belə dövlətlər iqtisadi siyasət vasitələri və investisiyaların stimullaşdırılması yolu ilə klasterlərin inkişafını dəstəkləyərək, biznes mühitinin inkişafı istiqamətində müxtəlif tədbirlər həyata keçirirlər. Hazırda qlobal rəqabət şəraitində inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq dünyanın bir çox ölkələrində kiçik və orta sahibkarlığın rəqabətə davamlılığının təmin olunması, o cümlədən, xammal əldə etmə, istehsal prosesində yenilik tətbiq etmə, marketinq, məhsulların bazara çıxarılması və s. mövzularda yaranan problemlərin klasterlərin tərkibində, eləcə də digər iqtisadi subyektlərlə aktiv əməkdaşlığın qurulması ilə aradan qaldırılması daha asandır. Beynəlxalq təcrübəyə müraciət etsək, klasterlərin yaradılması istiqamətində dövlətlərin birbaşa iştirak etmədiyini müşahidə edərik. Klasterlər uzun dövr ərzində formalaşır və dövlətlərin hər hansı bir müdaxiləsi ilə klasterlərin yaradılması təcrübəsinə rast gəlinmir. Lakin, yaranmış və formalaşmış klasterlərin dövlətlər tərəfindən müxtəlif tədbirlərlə dəstəklənməsinə dünya təcrübəsində çox rast gəlmək olar. Klasterdə fəaliyyət göstərən sahibkarların güzəştli kreditlərlə təmin edilməsi ən başlıca dəstək mexanizmlərindən biridir. 9
IV. Klaster modelinin Azərbaycan sənayesində tətbiqi imkanları Qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycanda vertikal sənaye klasteri modelinə bənzər sahələr artıq mövcuddur. Polad istehsalı sahəsini, neft-kimya sənayesi sahəsini və digər sahələri buna misal göstərmək olar. Lakin məhsulların istehsalından başlayaraq son istehlakçıya qədər olan təchizat zəncirini özündə əks etdirməsinə baxmayaraq, klasterlərə məxsus olan bütün keyfiyyətləri əhatə etmədiyindən, göstərilən sahələrdə tam olaraq klasterlərin yaradıldığını demək çətindir. Buna baxmayaraq, sahibkarlığın dəstəklənməsi məqsədilə qanunvericilik və dövlət proqramları, eləcə də mövcud institusional mexanizmlərdən istifadə etməklə Azərbaycanda klaster mexanizminin tətbiqinə başlamaq mümkündür. Xüsusilə klasterlərin seçilməsi, regional iqtisadiyyatda rəqabət gücü nisbətən yüksək olan və dövlət dəstəyi ilə qısa müddətdə maksimum nəticənin əldə edilə biləcəyi sahələrin müəyyənləşdirilməsi əhəmiyyətlidir. Bununla yanaşı, dəstəklənəcək klasterlərdə dövlət və özəl sektor əməkdaşlığı vacib əhəmiyyət daşıyır. Bunun üçün, Azərbaycan Respublikasının Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu, “Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti” ASC, eləcə də ölkədə fəaliyyət göstərən iri şirkətlərin bu prosesdə aktiv iştirakı müsbət nəticə verə bilər. Klasterlərin formalaşdırılması ölkədə sənaye sahəsində yeni iş yerlərinin açılması, qeyri-neft sektorunda sənaye istehsalının genişləndirilməsi, sənaye ilə əlaqəli xidmətlərin inkişaf etdirilməsi, sənaye sahəsində fəaliyyət göstərən kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin fəaliyyətinin dəstəklənməsi, sənayenin infrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması və regionların sosial-iqtisadi inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir. Regionların daxili potensialı və təcrübələr də nəzərə alınaraq, hər bir regiona uyğun xüsusi klasterlərin qurulması, diversifikasiya yaradılması, yeni məhsul və xidmətlərin daxili və xarici bazarlarda ən yaxşı şəkildə təqdim edilməsi, bununla da qeyri neft sektorunda istehsalın və ixracın artırılması istiqamətində mühüm addımlar atılmalıdır. 10
Lakin buna baxmayaraq, fərdi şəkildə inkişafa meylin daha güclü olduğu Azərbaycan kimi ölkələrdə klasterlərin qurulmasının asan olmadığını da nəzərə almaq lazımdır. Belə ki, milli xüsusiyyətlər nəzərə alınmalı, sosioloji araşdırmalar aparıldıqdan sonra klasterləşmə prosesinə başlanılmalıdır. Kiçik və orta sahibkarların qısa zaman ərzində nəticə əldə etmə istəyi klasterləşməyə mane ola bilən amillərdəndir. Çünki bu proses uzunmüddətli strateji yanaşma tələb edir. Klasterləşmə prosesinin təşviq olunması üçün isə klaster agentləri müəyyən olunması və klaster sisteminin iştirakçılarının onun perspektivinə inandırılması vacib əhəmiyyət daşıyır. Bu baxımdan, müvafiq sahələr üzrə ixtisaslaşmış kiçik və orta sahibkarların iştirakı ilə görüşlərin və müzakirələrin təşkil olunması, klasterləşmənin səmərəliliyi barədə onlara məlumat verilməlidir. Eyni zamanda, ölkə ərazisində klasterləşmənin perspektivinin araşdırılması məqsədilə İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin İqtisadi İslahatlar Elmi-Tədqiqat İnstitutu tərəfindən müvafiq regionlarda sahələr üzrə iqtisadi vəziyyət təhlil edilməli, klaster yaradılması üçün əlverişli olan sahələr müəyyənləşdirilməlidir. Bundan sonra isə klaster agentləri təyin oluna bilər. İnstitutun elmi potensialı nəzərdə tutulan məsələlərin uğurla həyata keçirilməsinə imkan verir. Regionların daxili potensialı və sənaye sahəsində formalaşmış təcrübələri də nəzərə alınaraq, gələcəkdə mebel istehsalı, milli ornamentli dekorativ-tətbiqi xalq sənətinə aid məhsulların istehsalı (xalçaçılıq, kəlağayı, dulusçuluq, keramika, toxuma və bədii tikmə, zərgərlik, bədii şüşə, bədii oyma (ağac, metal, daş, sümük üzərində oyma) və s.), ayaqqabı istehsalı və gön-dəri məhsullarının emalı, ipəkçilik və tekstil məhsullarının istehsalı, meyvə-tərəvəz məhsullarının emalı və konservləşdirilməsi, tikinti materiallarının istehsalı, eləcə də digər sahələrdə sənaye klasterlərinin yaradılması məqsədəuyğun olardı. Bununla yanaşı, klasterləşmənin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi, istehsal prosesinin təşkilində infrastruktur xərclərinin azaldılması, kooperasiya əlaqələrinin gücləndirilməsi, eləcə də kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi məqsədilə hər bir iqtisadi rayon üzrə, o cümlədən respublika tabeli şəhərlərdə ən azı 1 sənaye məhəlləsinin yaradılmasını təklif edirik.
11
Məlum olduğu kimi, “Azərbaycan Respublikasında 2014-cü ilin “Sənaye ili” elan edilməsi ilə bağlı Tədbirlər Planı”na uyğun olaraq, Neftçala rayonunda sənaye məhəlləsinin yaradılması istiqamətində işlərə başlanılmışdır. Görülən işlərin davamı kimi, Sumqayıt, Masallı, Şirvan, Ağdam, Gəncə, Şəki, Şamaxı, Mingəçevir, Quba və Lənkəran şəhərlərində sənaye məhəllələri yaradıla bilər. Sumqayıt şəhəri və Bakı ətrafı qəsəbələrdə mebel sənayesi sahəsi üzrə ixtisaslaşmış kiçik və orta sahibkarların potensialını və ölkəmizdə mebel istehsalı sahəsində dinamik inkişafın olduğunu nəzərə alaraq, ilkin olaraq məhz bu sahənin klasterləşməsini təşkil etmək üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Sənaye məhəllələrinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili haqqında” 2014-cü il 8 oktyabr tarixli 288 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq, Sumqayıt şəhərində sənaye məhəlləsinin yaradılması ilə bağlı təkliflərin Azərbaycan Respublikası Prezidentinə təqdim olunmasını məqsədəuyğun hesab edirik. Sənaye məhəllələrinin yaradılması ölkə iqtisadiyyatında həyata keçirilən şaxələndirmə və sənayeləşmə siyasətinin tərkib hissəsi olmaqla, sənaye sahələrinin inkişafı və səmərəliliyinin artırılmasına, ərazilərdən və digər resurslardan səmərəli istifadə edilməsinə, kiçik və orta sahibkarların dəstəklənməsinə, sənaye sahəsində əhalinin məşğulluğunun artırılmasına, eləcə də klasterləşmənin dəstəklənməsi və inkişafına əhəmiyyətli töhfə verəcəkdir. Bununla əlaqədar olaraq, sənaye klasterləri ilə bağlı beynəlxalq təcrübənin daha dərindən öyrənilməsi və ölkəmizdə tətbiq olunması məqsədilə ilkin olaraq bəzi beynəlxalq təşkilatlarla, o cümlədən BMT-nin Sənayenin İnkişafı Təşkilatı (UNIDO) ilə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi faydalı ola bilər.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikasında sənayenin dəstəklənməsi və klasterlərin yaradılması məqsədilə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini məqsədəuyğun hesab edirik: 12
-
Azərbaycan sənayesində klaster modelinin tətbiqi məqsədilə beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığın qurulması; -
görülməsi; -
Regionlarda sahələr üzrə iqtisadi vəziyyətin təhlil edilməsi və klaster yaradılması üçün əlverişli olan sahələrin müəyyənləşdirilməsi; -
iştirakı ilə görüşlərin və müzakirələrin təşkil olunması; -
Klasterləşmənin təşviqi üçün stimullaşdırıcı tədbir kimi Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun güzəştli kreditlərinin verilməsinin nəzərə alınması. : content -> html html -> AZƏrbaycan respublikasi iQTİsadiyyat və SƏnaye naziRLİYİ html -> Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi html -> AZƏrbaycan respublikasi iQTİsadiyyat və SƏnaye naziRLİYİ html -> AZƏrbaycan respublikasi iQTİsadiyyat və SƏnaye naziRLİYİ html -> Baki 2015 Əczaçılıq sənayesi haqqında arayış html -> Əczaçılıq fəaliyyəti haqqında azərbaycan respublikasinin qanunu html -> Ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı Fəsil 1 Giriş html -> Ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqramı html -> Alkoqollu içkilər, etil (yeyinti) spirti və tütün məmulatı istehsalının, saxlanmasının, idxalının və satışının tənzimlənməsi haqqında html -> Azərbaycanın kimya sənayesi haqqında
|