Sənaye klasterləri ilə bağlı Arayış I. Klasterin anlayışı

IV.

 

Klaster modelinin Azərbaycan sənayesində tətbiqi imkanları 

Qeyd  olunmalıdır  ki,  Azərbaycanda  vertikal  sənaye  klasteri  modelinə  bənzər 

sahələr artıq mövcuddur. Polad istehsalı sahəsini, neft-kimya sənayesi sahəsini və digər 

sahələri  buna  misal  göstərmək  olar.  Lakin  məhsulların  istehsalından  başlayaraq  son 

istehlakçıya  qədər  olan  təchizat  zəncirini  özündə  əks  etdirməsinə  baxmayaraq, 

klasterlərə  məxsus  olan  bütün  keyfiyyətləri  əhatə  etmədiyindən,  göstərilən  sahələrdə 

tam olaraq klasterlərin yaradıldığını demək çətindir.  

Buna baxmayaraq, sahibkarlığın dəstəklənməsi məqsədilə qanunvericilik və dövlət 

proqramları,  eləcə  də  mövcud  institusional  mexanizmlərdən  istifadə  etməklə 

Azərbaycanda  klaster  mexanizminin  tətbiqinə  başlamaq  mümkündür.  Xüsusilə 

klasterlərin  seçilməsi,  regional  iqtisadiyyatda  rəqabət  gücü  nisbətən  yüksək  olan  və 

dövlət  dəstəyi  ilə  qısa  müddətdə  maksimum  nəticənin  əldə  edilə  biləcəyi  sahələrin 

müəyyənləşdirilməsi əhəmiyyətlidir. Bununla yanaşı, dəstəklənəcək klasterlərdə dövlət 

və  özəl  sektor  əməkdaşlığı  vacib  əhəmiyyət  daşıyır.  Bunun  üçün,  Azərbaycan 

Respublikasının  Sahibkarlığa  Kömək  Milli  Fondu,  “Azərbaycan  İnvestisiya  Şirkəti” 

ASC, eləcə də ölkədə fəaliyyət göstərən iri şirkətlərin bu prosesdə aktiv iştirakı müsbət 

nəticə verə bilər. 

Klasterlərin formalaşdırılması ölkədə sənaye sahəsində yeni iş yerlərinin açılması, 

qeyri-neft  sektorunda  sənaye  istehsalının  genişləndirilməsi,  sənaye  ilə  əlaqəli 

xidmətlərin  inkişaf  etdirilməsi,  sənaye  sahəsində  fəaliyyət  göstərən  kiçik  və  orta 

sahibkarlıq  subyektlərinin  fəaliyyətinin  dəstəklənməsi,  sənayenin  infrastruktur 

təminatının  yaxşılaşdırılması  və  regionların  sosial-iqtisadi  inkişafı  baxımından 

əhəmiyyətlidir. 

Regionların  daxili  potensialı  və  təcrübələr  də  nəzərə  alınaraq,  hər  bir  regiona 

uyğun  xüsusi  klasterlərin  qurulması,  diversifikasiya  yaradılması,  yeni  məhsul  və 

xidmətlərin  daxili  və  xarici  bazarlarda  ən  yaxşı  şəkildə  təqdim  edilməsi,  bununla  da 

qeyri  neft  sektorunda  istehsalın  və  ixracın  artırılması  istiqamətində  mühüm  addımlar 

atılmalıdır. 

---

 

10 

 

Lakin  buna  baxmayaraq,  fərdi  şəkildə  inkişafa  meylin  daha  güclü  olduğu 

Azərbaycan kimi ölkələrdə klasterlərin qurulmasının asan olmadığını da nəzərə almaq 

lazımdır. Belə ki, milli xüsusiyyətlər nəzərə alınmalı, sosioloji araşdırmalar aparıldıqdan 

sonra  klasterləşmə  prosesinə  başlanılmalıdır.  Kiçik  və  orta  sahibkarların  qısa  zaman 

ərzində nəticə əldə etmə istəyi klasterləşməyə  mane ola bilən amillərdəndir. Çünki bu 

proses  uzunmüddətli  strateji  yanaşma  tələb  edir.  Klasterləşmə  prosesinin  təşviq 

olunması  üçün  isə  klaster  agentləri  müəyyən  olunması  və  klaster  sisteminin 

iştirakçılarının onun perspektivinə inandırılması vacib əhəmiyyət daşıyır. 

Bu baxımdan, müvafiq sahələr üzrə ixtisaslaşmış kiçik və orta sahibkarların iştirakı 

ilə  görüşlərin  və  müzakirələrin  təşkil  olunması,  klasterləşmənin  səmərəliliyi  barədə 

onlara məlumat verilməlidir. 

Eyni  zamanda,  ölkə  ərazisində  klasterləşmənin  perspektivinin  araşdırılması 

məqsədilə İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinin İqtisadi İslahatlar Elmi-Tədqiqat İnstitutu 

tərəfindən  müvafiq  regionlarda  sahələr  üzrə  iqtisadi  vəziyyət  təhlil  edilməli,  klaster 

yaradılması üçün əlverişli olan sahələr müəyyənləşdirilməlidir. Bundan sonra isə klaster 

agentləri təyin oluna bilər. İnstitutun elmi potensialı nəzərdə tutulan məsələlərin uğurla 

həyata keçirilməsinə imkan verir. 

Regionların  daxili  potensialı  və  sənaye  sahəsində  formalaşmış  təcrübələri  də 

nəzərə  alınaraq,  gələcəkdə  mebel  istehsalı,  milli  ornamentli  dekorativ-tətbiqi  xalq 

sənətinə aid məhsulların istehsalı (xalçaçılıq, kəlağayı, dulusçuluq, keramika, toxuma və 

bədii tikmə, zərgərlik, bədii şüşə, bədii oyma (ağac, metal, daş, sümük üzərində oyma) 

və  s.),  ayaqqabı  istehsalı  və  gön-dəri  məhsullarının  emalı,  ipəkçilik  və  tekstil 

məhsullarının  istehsalı,  meyvə-tərəvəz  məhsullarının  emalı  və  konservləşdirilməsi, 

tikinti  materiallarının  istehsalı,  eləcə  də  digər  sahələrdə  sənaye  klasterlərinin 

yaradılması məqsədəuyğun olardı. 

Bununla  yanaşı,  klasterləşmənin  dövlət  tərəfindən  dəstəklənməsi,  istehsal 

prosesinin  təşkilində  infrastruktur  xərclərinin  azaldılması,  kooperasiya  əlaqələrinin 

gücləndirilməsi, eləcə də kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi məqsədilə hər bir 

iqtisadi  rayon  üzrə,  o  cümlədən  respublika  tabeli  şəhərlərdə  ən  azı  1  sənaye 

məhəlləsinin yaradılmasını təklif edirik.  

---

 

11 

 

Məlum olduğu kimi,  “Azərbaycan Respublikasında 2014-cü ilin “Sənaye ili” elan 

edilməsi  ilə  bağlı  Tədbirlər  Planı”na  uyğun  olaraq,  Neftçala  rayonunda  sənaye 

məhəlləsinin  yaradılması  istiqamətində  işlərə  başlanılmışdır.  Görülən  işlərin  davamı 

kimi,  Sumqayıt,  Masallı,  Şirvan,  Ağdam,  Gəncə,  Şəki,  Şamaxı,  Mingəçevir,  Quba  və 

Lənkəran şəhərlərində sənaye məhəllələri yaradıla bilər. 

Sumqayıt  şəhəri  və  Bakı  ətrafı  qəsəbələrdə  mebel  sənayesi  sahəsi  üzrə 

ixtisaslaşmış  kiçik  və  orta  sahibkarların  potensialını  və  ölkəmizdə  mebel  istehsalı 

sahəsində  dinamik  inkişafın  olduğunu  nəzərə  alaraq,  ilkin  olaraq  məhz  bu  sahənin 

klasterləşməsini  təşkil  etmək  üçün  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  “Sənaye 

məhəllələrinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili haqqında” 2014-cü il 8 oktyabr tarixli 

288  nömrəli  Fərmanına  uyğun  olaraq,  Sumqayıt  şəhərində  sənaye  məhəlləsinin 

yaradılması  ilə  bağlı  təkliflərin  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinə  təqdim 

olunmasını məqsədəuyğun hesab edirik. 

Sənaye  məhəllələrinin  yaradılması  ölkə  iqtisadiyyatında  həyata  keçirilən 

şaxələndirmə  və  sənayeləşmə  siyasətinin  tərkib  hissəsi  olmaqla,  sənaye  sahələrinin 

inkişafı  və  səmərəliliyinin  artırılmasına,  ərazilərdən  və  digər  resurslardan  səmərəli 

istifadə  edilməsinə,  kiçik  və  orta  sahibkarların  dəstəklənməsinə,  sənaye  sahəsində 

əhalinin  məşğulluğunun  artırılmasına,  eləcə  də  klasterləşmənin  dəstəklənməsi  və 

inkişafına əhəmiyyətli töhfə verəcəkdir. 

Bununla  əlaqədar  olaraq,  sənaye  klasterləri  ilə  bağlı  beynəlxalq  təcrübənin  daha 

dərindən  öyrənilməsi  və  ölkəmizdə  tətbiq  olunması  məqsədilə  ilkin  olaraq  bəzi 

beynəlxalq təşkilatlarla, o cümlədən BMT-nin Sənayenin İnkişafı Təşkilatı (UNIDO) ilə 

əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi faydalı ola bilər.