AZƏrbaycan diLİ VƏ tariXİ ―Tarixi olduğu kimi qəbul etmək, dərk etmək
Yüklə 11,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1827, 1 oktyabr - İrəvan qalasının süqutu 1827, 2 oktyabr - Mərədin tutulması 1827, oktyabr - Xoyun tutulması 1827, 13 oktyabr - Təbrizin tutulması 1827, 7 noyabr - Rusiya-İran danışıqlarının başlanması Xanabad(Nuxa yaxınlığında) ipək emalı fabrikinin işə salınması 1828, 28 yanvar - Urmiyanın tutulması 1828, 8 fevral - Ərdəbilin tutulması 1828, 10 fevral - Türkmənçay müqaviləsi 1828, aprel - Rusiya-Türkiyə müharibəsinin başlanması 1828, 9 avqust - Axalsıkın tutulması 1829, 1 may - Sursqab döyüşü 1829 - Soğanlıq döyüşü 1829, iyun - Ədirnə sülhü 1830 –ci il - Car vilayətinin təşkili
1830, dekabr - Şuşada ilk qəza məktəbinin açılması 1831, 3 iyun - Yeni ticarət tarifi (Yasaqlı tarif) 1831 –ci il - Talış üsyanı 1832, 17 yanvar - Bakıda qəza məktəbinin açılması 1833, 8 fevral - Gəncədə qəza məktəbinin açılması 1833 - Nuxada qəza məktəbinin açılması 1837 - Quba üsyanı 1837, 1 yanvar - Naxçıvanda qəza məktəbinin açılması 1838 - Zaqafqaziya ticarəti‖ adlı cəmiyyətin fəaliyyətə başlanması 1838 - Car-balakəndə kəndli çıxışı 1838 - Şəkidə kəndli çıxışı 1838, 12 may - Şamaxıda qəza məktəbinin açılması 1840 - İnzibati məhkəmə islahatı 1841, 5 yanvar - Zaqafqaziyada dövlət əmlakının idarə olunması haqqında qanun 1841 - ―Gülüstani İrəm‖ əsərinin yazılması 1843 - Dərbəndin din xadimi Məhəmmədtağının vəfatı 1844 - Qafqaz canişinliyinin təsisi 1844-1845 - Şuşa, Nuxa və Qubada kəndli çıxışları 1845 - A.A.Bakıxanovun Məkkə ziyarəti 1846, 6 dekabr - Torpaq hüquqları haqqında ―Əsasnamə‖ 1846, 14 dekabr - Şamaxı, Dərbənd quberniyalarının təşkili 1848, 30 aprel - Şamaxıda Nina məktəbinin açılması 1848 - Bibiheybətdə dünyada ilk buruq qazmaq cəhdi. 1848 - Şuşada ilk teatr tamaşası 1848 - Mirzə Adıgözəl bəyin vəfatı 1848 - İrəvan quberniyasının təşkili 1849 - Gəncədə, Şuşada, Şamaxıda və Bakıda müsəlman məktəblərinin açılması 1850 - Salyan və Lənkəran müsəlman məktəblərinin açılması 1850 - Lənkəranda ilk teatr tamaşası 1852 - Car-Balakəndə hərbi idarə üsulunun tətbiqi 1853 - Zaqatalada müsəlman məktəbinin açılması 1773-1853 - Mirzə Camalın yaşadığı illər 1855 - Gədəbəy misəritmə zavodunun işə düşməsi 1857 - Şamaxıda ilk teatr tamaşası 1859 - Şamaxı və Şuşada ilk kütləvi kitabxanaların təşkili 1859 - ―Baş İdarə və Qafqaz canişini Şurası haqqında Əsasnamə‖nin qüvvəyə minməsi
1860, 5 mart - Dağıstan vilayətinin idarə olunması haqqında ―Əsasnamə‖ 1861, 19 fevral - Təhkimçilik asılılığından çıxmış kəndlilər haqqında ―Əsasnamə‖ 1861, 29 iyun - ―Cənubi Qafqaz diyarının mərkəzləşdirilməsi haqqında Əsasnamə‖nin təsdiqi 1861, dekabr - ―Cənubi Qafqazda yerli gözətçi dəstələri haqqında Əsasnamə‖nin təsdiqi
1862-1937 - Teymur bəy Bayraməlibəyovun yaşadığı illər 1863-1939 - Əhmədbəy Ağaoğlunun yaşadığı illər 1863, iyun - Zaqatalada üsyan 1864, 21 yanvar - Naxçıvanı İran sərhədindəki Culfa ilə birləşdirən və Tiflis- İrəvan-Naxçıvan-Culfa ilə birləşdirən və Tiflis-İrəvan-Naxçıvan-Culfa teleqraf xəttinin bir hissəsi olan ilk teleqraf xəttinin istifadəyə verilməsi
1864, 20 noyabr - Məhkəmə islahatı 1864 - Şuşada şair Mirzə Rəhim Fəna tərəfindən ―Məclisi-üns‖ təşkil edilmişdi 1865 - Bakıda 4 sinifli ali məktəb Azərbaycanda ilk gimnaziya üçün əsas oldu 1865, 25 avqust - ―Simens qardaşları və Kº‖şirkəti tərəfindən Gədəbəydə iri misəritmə zavodunun tikilməsinin başa çatdırılması
haqqında‖ fərman 1868 - Mərkəzi Gəncə (Yelizavetpol) olmaqla Yelizavetpol quberniyasının yaranması 1869 - Kimyəvi rəng – alizarinin ixtirası 1869 - S.Ə.Şirvani tərəfindən Şamaxıda yeni tipli məktəblərdən biri açılmışdır 1802-1870 - Məhəmmədəli Kazımbəyin yaşadığı illər 1870, 8 noyabr - Yeni ―Əsasnamə‖nin qüvvəyə minməsi 1870 - Yelizavetpol qəzasında şərab istehsalı ilə məşğul olan nisbətən iri kapitalist müəssisəsinin meydana gəlməsi 1870, 14 may - Aqrar islahatı 1872, 17 fevral - ―Qafqaz və Cənubi Qafqazın iltizamda olan xəzsinə neft mənbələrinin müzakirə yolu ilə xüsusi şəxslərə verilməsi haqqında qaydalar‖ın təsdiq olunması 1872, may - Şimali Azərbaycanda fəhləölərin ―Simens şirkəti‖ mədənlərində və misəritmə zavodunda ilk etiraz çıxışı 1872, 16 iyun - Şəhər Əsasnaməsinin təsdiq olunması 1872, avqust - Bakı xəzinə palatasının təsisi 1872 - Neft sənayesində iltizam sisitemi ləğv olundu. 1873, 23 mart - Bakıda M.F.Axundovun ―Lənkəran xanının vəziri‖ pyesinin tamaşasının göstərilməsi 1873 - Neft quyuları içərisində ―Xələfi‖ adı ilə məşğul olan sahə hər gündə ən azı 100 min pud neft vermişdi. 1874 - Ərəş qəzasının təşkili 1874, 28 fevral - Bakıda fəaliyyətə başlayan Bakı kredit cəmiyyəti ilk bank müəssisəsi olmaqla Şimali Azərbaycanda kapitalist kredit sisteminin yaranmasının əsasını qoydu
XIX əsrin 70-ci illəri - Neft və onun məhsullarının daşımaqla məşğul olan ayrıca cəmiyyətlər yaranması: ―Qafqaz və Merkuri‖, ―Lebed‖, ―Drujina‖, ―Bakı neft cəmiyyəti‖
Xaricilərin Bakı rayonunda neft mədənlərinə buraxılması haqqında qərar
böhran, onun ardınca davam edən depressiya başlandı 1882 - Məxfi polis nəzarəti haqqında ―Əsasnamə‖ 1882 - Ordubadda ―Əxtər‖ (―Ulduzlar‖) məktəbi açıldı 1882 - A.O.Çernyayevskinin tərtib etdiyi ―Vətən dili‖ dərsliyinin çap olunması 1882 - Zaqatalada birinci peşə məktəbi təşkil olundu. 1883, may - Tiflis və Bakı arasında dəmir yolu fəaliyyətə başladı 1883, iyul - Cəbrayıl və Cavanşir qəzalarının təşkili Bakı mədənlərində 79 firma fəaliyyət göstərir
haqqında‖ fərman 1888 - Bakıda fəhlə dərnəyi yaradılmışdı XIX əsrin 80-cı illəri - Azərbaycanda tütün fabrikləri yaranmağa başlandı XIX əsrin 80-cı illəri - Azərbaycanda ipəkçiliyin inkişafı xeyli sürətləndi XIX əsrin 80-90-cı illər - Azərbaycanda pambıqçılığın coşqun inkişafı XIX əsrin 80-90-cı illəri - Şimali Azərbaycanda xalçaçılığın coşqun inkişafı
İngilis təbəəsi A.Ukqardtın və onun həmvətənlisi İ.Blissin Ucarda, Yelizavetpolda və Kürdəmirdə biyan kökü emal edən zavodları tikdirmələri 1891, dekabr - Bakı fəhlələrinin çıxışı (beş min nəfər iştirak etmişdi) 1890, 3 dekabr - Cənubi Qafqaz torpaqlarının sudan istifadə üçün ―Sudan istifadə haqqında Əsasnamə‖nin qəbul edilməsi 1894 - Rusiyada ilk neft ixracedici sindikat 1894 - ―Bakının neft-zavod sahibləri ittifaqı‖nın yaranması 1894 - Bakıda B.M.mahmudbəyov, S.Qəniyev və Ə.Cəfərzadənin yaxından iştirakı ilə N.Nərimanov tərəfindən ilk rus-Azərbaycan qiraətxanası təşkil edildi 1895-1898 - Bakı rayonunun neft sənayesində 6 ingilis və bir sıra digər xarici kompaniyalar kök saldı
XIX əsrin 90-cı illəri - Şimali Azərbaycanda xalçaçılığın geniş inkişafı 1896 - Bakı-Batum neft kəməri tikintisinin başlanması 1896 - Mərdəkanda Azərbaycanın ilk xüsusi bağçılıq məktəbi açıldı. Məktəb H.Z.Tağıyev tərəfindən təşkil olunmuşdu 1896-1897 - Bakıda ilk sosial-demokrat dərnəklər yaradılmışdır 1897 - Bibiheybət, Qaraşəhər və Ramanada Bakı neft sənayeçiləri qurultayının məktəbləri fəaliyyət göstərməyə başladı 1897 - Bakının ən iri firmalarından biri ―H.Z.Tağıyev‖ firması bir qrup ingilisə: Q.Qladstana, D.Kitona, C.Mira və b. satıldı 1897 - Balaxanı-Sabunçu polismeysterliyinin təsis edilməsi 1898 - Bakı neft hasilatına görə ABŞ-ı ötdü XIX əsrin90-cı illərinin sonu - Metal emalı sənayesində 52-yə qədər mexaniki zavod və emalatxana işləyirdi 1899 - ―Simens-Qalake‖ səhmdar cəmiyyəti və neft sənayeçiləri birlikdə ―Elektriçeskaya sila‖ səhmdar cəmiyyətini təsis etdilər 1898 - Quba bağçılıq məktəbinin fəaliyyətə başlanması 1899 - Yelizavetpol quberniyasında ―Tovuz‖ tikinti materialları və sement istehsalı səhmdar cəmiyyəti təsis olundu 1900 - Bakı-Dərbənd dəmir yolu çəkilmişdir 1900, yayında - Yelizavetpolda (Gəncədə) sosial-demokratik dərnək təşkil edilmişdi 1900, noyabr - Bakı ilə Petrovsk arasında dəmir yolunun istismarı başlandı MƏNBƏLƏR
1.
М.А.Игамбердыев. Иран в международных отношениях в первой трети XIX века. Самарканд. 1961, стр. 63-65. 2.
трети XIX века. Москва, 1969, стр. 49. 3.
QAKA, I cild, sənəd653. 4.
Н.Дубровин. Закавказье от 1803 по 1806 г. СПб., 1866, стр. 485. 5.
QAKA, II cild, II hissə, səh. 691. 6.
В.И.Иваненко. Гражданское управление в Закавказье. Тифлис, 1911, стр. 45. 7.
8.
9.
10.
Утверждение Русского владычества на Кавказе. Т. I, стр. 232. 11.
12.
13.
Утверждение Русского владычества на Кавказе. Т. I, стр. 258. 14.
15.
16.
QAKA, IV cild, sənəd 1084. 17.
СПб., 1893, стр. 274. 18.
MDHTA, f. VUA, iş 4258, v. 300-316. 19.
20.
QAKA, V cild, sənəd 850. 21.
Azərbaycan tarixi, II cild, 1962, səh. 19. 22.
первой трети XIX века. Автореф. дисс. канд. ист. наук. Б., 1957, стр. 41. 23.
QAKA, IV cild, II hissə, səh. 125-126. 24. И.П.Петрушевский. Джаро-Белоканские вольные общества в первой трети XIX в. 1934, стр. 96. 25.
26.
Yenə orada, səh. 42. 27.
QAKA, VI cild, 11 hissə, sənəd 633. 28.
Т. VI, СПб., 1888, стр. 655. 29.
Утверждение русского владычества на Кавказе. Т. IV, ч. I, стр. 117. 30.
31.
Yenə orada, v. 15. 32.
Утверждение русского владычества на Кавказе. Т. IV, ч. I, стр. 152. 33.Rusiya MDHTA,
f. VUA,
iş 4290,
v. 93-94.
34 QAKA, VI cild, II hissə, səh. 373-374. 35.
Rusiya MDHTA, f. VUA iş 4292, v. 2-3. 36.
37.
QAKA, VI cild, II hissə, səh. 382. 38.
39.
40.
QAKA, VTI cild, sənəd 515. 41.
Rusiya MDHTA, f. VUA, iş 4329, v. 280. 42.
QAKA, VII cild, iş 526, səh. 569. 43.
Кавказский сборник. Т. I, стр. 35-36. 44.
45.
23. 46.
Yenə orada, səh. 137. 47.
48.
Утверждение русского владычества на Кавказе. Т. IV, Ч. II, стр. 168. 49.
50.
II FƏSĠL 1.
А.В.Фадеев. Россия и Кавказ в первой трети XIX в., стр. 349-350. 2.
И.К.Епихолопов. Грибоедов и Восток. Ереван, 1954, стр. 146. 3.
Русские писатели о Грузии, Т. I. Тб., 1948, стр. 485. 4.
QAKA, VIII cild, səh. 140. 5.
QAKA, VII cild, səh. 107. 6.SSRİ MDTA, f. 18, siyahı 2, iş 2235, v. 168-175. 7.
8.
Горный журнал, № 1, 1851, стр. 108-113; № 4, 1853, стр. 121-122. 9.
"Коммерческая газета", 1833, № 107. 10.
Yenə orada. 11.
Gürcüstan MDTA. f. 4, iş 211, v. 314. 12.
Газ. "Кавказ", 1854, № 77. 13.
на Среднем Востоке во второй четверти XIX века и русская буржуазия. М.- Л., 1949, стр. 129. 14.
Б., 1958. 15.
Газ. "Кавказ", 1963, № 11. 16.
QAKA, X cild. Vorontsovun 1849-1951-ci illər hesabatı. 17.
18.
1964, стр. 278. 19.
Ю.А.Гагемейстер. Закавказские очерки. Ч. III, СПб., 1845, стр. 41. 20.
Ə.S.Sumbatzadə. Göstərilən əsəri, səh. 243-244. 21.
Yenə orada, səh. 218, 221. 22.
23.
24.
в XIX-XX вв. Т. I, Тбилиси, 1957, стр. 146. 25.
Ə.S.Sumbatzadə . Göstərilən əsəri, səh. 27. 26.
Н.Н.Шавров. Кустарные шелковые промыслы Кавказа. // Труды Кавказской шелководственной станции. Т. XII, вып. III. Тбилиси, 1902, стр. 13. 27.
Обозрение Российских владений за Кавказом. Т. II, СПб, 1836, стр. 390-391. 28.
Ə.S.Sumbatzadə. Göstərilən əsəri, səh. 94. 29.
Yeno orada. 30.
варное производство). Очерки экономической истории России первой половины XIX века. М., 1959, стр. 105. 31.
лизма в Закавказье. Тезисы докладов и научных сообщений. Б., 1969, стр. 7. 32.
М.К.Рожкова. Экономическая политика царского правительства на Среднем Востоке во второй четверти XIX в. и русская буржуазия, стр. 144. 33.
Л.Е.Шепелев. Акционерные компании России, Л., 1973, стр. 32. 34.
Ə.S.Sumbatzadə. Göstərilən əsəri, səh. 390. 35.
L.E.Şepelev. Göstərilən əsəri, səh. 32. 36.
Ə.S.Sumbatzadə və başqaları. Azərbaycanın Rusiya ilə birləşdirilməsi və
onun mütərəqqi iqtisadi və
mədəni nəticələri, səh. 63-
Обозрение российских владении за Кавказом, Т. IV, стр. 69. 37.
Р.Дж.СулеПланов. Торговые Азербайджана с центральной Рос- сией в первой половине XIX в., avtoref. kand. diss., Баку, 1975, стр. 26. 38.
39.
Yenə orada, səh. 32. 40.
41.
42.
Rusiya MDTA, fond 1268, siyahı 1, iş 650, v. 63. 43.
44.
45.
46.
47.
Кавказский календарь на 1852 г., стр. 434. 48.
Yenə orada, səh. 428. 49.
"Kavkaz" qəzeti, 1850, № 23. 50.
Rusiya MDTA, fond 1268, siyahı 1, iş 650, v. 18-19. 51.
52.
53.
54.
55.
Кавказский календарь на 1849 г., стр. 68. 56.
57.
58.
Rusiya MDTA, fond 19, siyahı 3, iş 698, v. 438,441,447, 735,794, 823. 59.
60.Г.А.Дадашев. О феодально-крепостнических актах в по реформенном Азербайджане. // Труды Института истории партии при ЦК КП Азербайджана. Б., 1957, стр. 121. 61.
Азербайджане в первой половине XIX в., стр. 15. 62.
И.П.Петрушевский. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане. Л., 1949, стр. 228. 63.
половине XIX века. Б., 1957, стр. 28. 64.И.М.Гасанов и М.М.Эфендиев. История крестьянства Азербай- джана в I половине XIX в. Azərb. ЕА Tarix İnstitutunun elmi arxivi, inv. 6522, v. 242 65.
Gürcüstan MDTA, f. 4, siyahı 2, iş 73, v. 35. 66.
джане. // Tarix və Fəlsəfə İnstitutunun əsərləri. IX cild, səh. 46. 67.
M.H.Кунаев. Поземельное устройство государственных крестьян, водворенных на владельческих земльях в Закавказских губерниях. // Свод материалов по изучению экономического быта государственных крестьян Закавказского края. Т. I, Ч. II, 1887, стр. 54-55. 68.
в I половине XIX века. Б., 1957, стр. 84. 69.
Yenə orada, səh. 85-87. 70.
71.
Yenə orada, seh. 98-100. 72.
Yeno orada. 73.
восстановление города Шемахи. Автореф. дис. канд. ист. наук. Б., 1955, стр. 8. 74.А.С.Сумбатзаде. Промышленность Азербайджана в XIX в. Б., 1964, стр. 47. 75.Кавказский календарь на 1856. 1854, стр. 350-399; 1856, стр. 270-299. 76.А.Мильман. Политический строй Азербайджана в XIX - начале XX века. Б., 1966, стр. 118. 77.
78.
Обозрение Российских владений за Кавказом в статистической, этнографической, топофафической и финансовой отношениях. СПб., 1836, Т. IV, стр. 142-143. Кавказский календарь на 1857, стр. 351. 79.
первой половине XIX века. Б., 1957, стр. 20. 80.
И.П.Петрушевский. Колониальная политика. Ч. II, стр. 10. 81.
Колониальная политика. Ч. 1, стр. 350. 82.
XX века. Б., 1966, стр. 74. 83.
İ.P.Petruşevskiy. Göstərilən əsəri, səh. 9. 84.
Колониальная политика. Т. I, стр. 59. 85.
86.
Yenə orada, səh. 357. 87.
Yenə orada, səh. 349. 88.
Yenə orada, səh. 359. 89.
90.
I, М.-Л., 1936, стр. 444. 91.
Rusiya MDHTA, f. 801, iş 6, V hissə, v. 387. 92.
93.
Yenə orada, səh. 242-243. 94.
QAKA, VII cild, sənəd 8. 95.
Azərb. MDTA, f. 130, siyahı 1, iş 27, v. 1. 96.
Rusiya MDHTA, f. 548, siyahı 3, iş 141, v. 23. 97.
Колониальная политика, ч. I, стр. 332. 98.
QAKA, VIII cild, sənəd 525. 99.
Rusiya MDOİA, iş 150, v. 9. 100.Rusiya. MDOİA, f. 103, iş 150, v. 10. 101.Yenəorada, v. 26. 102.
джане. // Azərb. SSR ЕА Tarix və Fəlsəfə İnstitutunun əsərləri, IX cild, 1954, səh. 51.
103.
денская Грузии, стр. 219. 104.
Rusiya MDTA, f. 1268, s. 1, iş 15, v. 65. 105.
106.
Yenə orada, səh. 230. 107.
Колониальная политика.., стр. 2080. 108.
Rusiya MDTA, f. 1268, siyahı 1, iş 1, v. 15. 109.
ПСЗ, Собрание 2-е, Т. XV, стр. 13369. 110.
PSZ,XIcild, səh. 271. 111.
Gürcüstan MDTA, f. 2, siyahı 1, iş 671,1 hissə, v. 19. 112.
Тбилиси, 1907, стр. 117. 113.
Rusiya MDTA, f. 1268, siyahı. 1, iş 139, v. 47-48. 114.
115.
ПСЗ, собрание 2-е, т. XXIV, стр. 23303. 116.
QAKA, IX cild, sənəd 36. 117.
ПСЗ, собрание 2-е, т. ХХ1Х, док. 17652. 118.
Rusiya MDTA, f. 1268, siyahı 1, iş 205, v. 45. 119.
120.
121.
Yenə orada, v. 54. 122.
PSZ, 2-ci nəşri, SPb., 1847, №20672. 123.
Yenəorada,№ 20672. 124.
Колониальная политика..., ч. II, стр. 107. 125.
Yenə orada. 126.
Gürcüstan MDTA, f. 67, iş 216, v. 65-68. 127.Н.М.Дружинин. Государственные крестьяне и реформа П.Д.Киселева. М.-Л., 1946, стр. 526-572. 128.
129.
Yenə orada, səh. 609. Yüklə 11,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|