Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

Cədvəl 6. Sənaye məhsulunun həcmi (milyon manat) və HHİ
2017 
(%) 
HHİ 
2018 
(%) 
HHİ 
2019 
(%) 
HHİ 
Bütün sənaye 
39892.
5 
47677.
0 
46999.
2 
Xam neft və təbii qaz 
hasilatı 
24374.
9 
61.1 
3733.4 
31417.
2 
65.
9 
4342.
3 
29258.
2 
62.
3 
3875.
4 
Metal filizlərinin 
hasilatı 
262.1 
0.7 
0.4 
249.1 
0.5 
0.3 
314.1 
0.7 
0.4 
Daş, qum, çınqıl, duz və 
digər mədən sənayesi
59.3 
0.1 
0.0 
55.8 
0.1 
0.0 
71.8 
0.2 
0.0 
Mədənçıxarma 
sənayesidə xidmətlərin 
göstərilməsi 
3337.2 
8.4 
70.0 
3209.4 
6.7 
45.3 
3213.4 
6.8 
46.7 
Qida məhsullarının 
istehsalı 
2999.8 
7.5 
56.5 
3050.8 
6.4 
40.9 
3584.8 
7.6 
58.2 
İçki istehsalı 
263.4 
0.7 
0.4 
295.0 
0.6 
0.4 
433.1 
0.9 
0.8 
Tütün məmulatlarının 
istehsalı 
39.2 
0.1 
0.0 
56.1 
0.1 
0.0 
248.9 
0.5 
0.3 
Toxuculuq sənayesi 
182.3 
0.5 
0.2 
248.3 
0.5 
0.3 
304.3 
0.6 
0.4 
Geyim istehsalı
104.0 
0.3 
0.1 
103.6 
0.2 
0.0 
111.7 
0.2 
0.1 
Dəri və dəri 
məmulatları
18.0 
0.0 
0.0 
26.1 
0.1 
0.0 
21.8 
0.0 
0.0 
Ağac emalı və ağacdan 
məmulatların istehsalı 
58.3 
0.1 
0.0 
57.6 
0.1 
0.0 
63.0 
0.1 
0.0 
Kağız və karton 
istehsalı 
73.0 
0.2 
0.0 
76.7 
0.2 
0.0 
107.3 
0.2 
0.1 
Poliqrafiya fəaliyyəti
66.4 
0.2 
0.0 
111.7 
0.2 
0.1 
92.6 
0.2 
0.0 
Neft məhsullarının 
istehsalı
2555.7 
6.4 
41.0 
2830.2 
5.9 
35.2 
2918.1 
6.2 
38.5 
Kimya sənayesi 
513.9 
1.3 
1.7 
528.0 
1.1 
1.2 
599.6 
1.3 
1.6 
Əczaçılıq məhsullarının 
istehsalı 
1.3 
0.0 
0.0 
1.3 
0.0 
0.0 
3.5 
0.0 
0.0 
Rezin və plastik kütlə 
məmulatların istehsalı 
304.2 
0.8 
0.6 
334.0 
0.7 
0.5 
391.5 
0.8 
0.7 
X.H.Əliyeva: Sənaye müəssisələrində kadr potensialından istifadənin əsas problemləri 

---

162 
Tikinti materiallarının 
istehsalı
674.0 
1.7 
2.9 
731.5 
1.5 
2.4 
746.3 
1.6 
2.5 
Metallurgiya sənayesi 
498.6 
1.2 
1.6 
624.9 
1.3 
1.7 
575.8 
1.2 
1.5 
Maşın və 
avadanlıqlardan başqa 
hazır metal 
məmulatlarının istehsalı 
300.3 
0.8 
0.6 
220.7 
0.5 
0.2 
245.8 
0.5 
0.3 
Kompüter və digər 
elektron avadanlıqlar 
80.0 
0.2 
0.0 
89.9 
0.2 
0.0 
85.9 
0.2 
0.0 
Elektrik 
avadanlıqlarının istehsalı 
159.5 
0.4 
0.2 
205.2 
0.4 
0.2 
231.2 
0.5 
0.2 
Maşın və avadanlıqların 
istehsalı 
196.4 
0.5 
0.2 
169.8 
0.4 
0.1 
220.8 
0.5 
0.2 
Avtomobil və 
qoşquların istehsalı 
84.2 
0.2 
0.0 
116.5 
0.2 
0.1 
97.6 
0.2 
0.0 
Sair nəqliyyat 
vasitələrinin istehsalı 
13.7 
0.0 
0.0 
7.1 
0.0 
0.0 
7.2 
0.0 
0.0 
Mebellərin istehsalı
66.5 
0.2 
0.0 
111.8 
0.2 
0.1 
120.7 
0.3 
0.1 
Zərgərlik məmulatları, 
musiqi alətləri, idman 
mallarının və tibb 
avadanlıqlarının istehsalı 
50.5 
0.1 
0.0 
60.5 
0.1 
0.0 
78.3 
0.2 
0.0 
Maşın və avadanlıqların 
quraşdırılması və təmiri 
420.3 
1.1 
1.1 
408.1 
0.9 
0.7 
503.9 
1.1 
1.1 
Elektrik enerjisi, qaz və 
buxar istehsalı
1839.8 
4.6 
21.3 
1961.2 
4.1 
16.9 
2011.6 
4.3 
18.3 
Su təchizatı, 
tullantıların 
təmizlənməsi və emalı 
295.7 
0.7 
0.5 
318.9 
0.7 
0.4 
336.3 
0.7 
0.5 
Cəmi
100.
0 
3932.9 
100
. 
4489.
5 
4048.
3 
Mənbə:https://www.stat.gov.az/ məlumatları və müəllifin hesablamaları.
 
Nəzəri yanaşmalar göstərir ki, Herfindal–Hirşman indeksinə görə, 1000 baldan aşağı 
səviyyələr rəqabətli, 1000-1800 orta rəqabətli, 1800-dən yuxarı isə rəqabətli olmayan 
bazar hesab olunur. Bu yanaşmanı sənaye sahələrinə tətbiq etdikdə aydın olur ki, 
ölkəmizin sənaye sahəsində rəqabət aşağı səviyyədədır. Xam neft və təbii qaz hasilatı 
sahəsində inhisarlaşma yüksəkdir ki, bu da qeyri-neft sektorunun inkişafına müəyyən 
dərəcədə mane olur. Onu da bildirək ki, neft sənayesi məhsulları hesablamadan çıxa-
rıldıqda sənaye sahələri üzrə Herfindal–Hirşman indeksi inkişaf etmiş ölkələrə uyğun 
şəkildə qiymətlər alır. 
Nəticə 
Beləliklə, araşdırmalar təsdiqləyir ki, iqtisadiyyatın istənilən sahəsində fəaliyyət gös-
tərən kadrlar həmin sahənin potensial olaraq əsas göstəricilərindən biridir. Dövlətin 
səmərəli məşğulluq strategiyasının mərkəzində də məhz bu amil dayanmaqdadır. Eyni 
zamanda, müşahidələr təsdiqləyir ki, qlobal bazarlarda məhsulların rəqabət qabiliy-
yətliliyinin arxasında məhz kadrların intellektual və fiziki əməyi yatır və bu prosesdə 
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 153 - 163 
Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 153 - 163 

---

163 
o ölkələr qalib gəlir ki, yüksəkixtisaslı kadrlara malikdirlər. Məhz bu səbəblərdən öl-
kənin sənaye və eləcə də digər sahələrinə hazırlanan kadrlar əmək bazarının tələb-
lərinə uyğun olaraq hazırlanmalıdır. Bunun üçün ölkədə “Məşğulluğun təsnifatı 
sistemi”, “Peşə standartları sistemi”, “Peşəkar birlikləri” və “Ali təhsil standartları” 
vəhdət halında çıxış etməlidir. 
Ədəbiyyat 
1.
ISCO-88: International Standard Classification of Occupations/ILO, Geneva
); 
2.
http://www.ilo.org/public/ english/bureau/stat/isco/isco88/index.htm); 
3.
https://www.stat.gov.az/; 
4.
Гусейнов С.К. Эффективность структуры промышленного производства в условиях его 
интенсификации, Баку, “Элм” 1996, c 184; 
5.
http://www.weforum.org/issues/global-competitiveness; 
6.
Measuring economic diversification in Hawaii December 2011 s.41; 
7.
İslamzadə Ə.A. “İnsan resurslarının idarə edilməsi və sosial inkişaf” BAKI-2012 .471s.