Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

Cədvəl 5. Qalıqların stasionarlığının yoxlanması 
Null Hypothesis: RESID06 has a unit root 
Exogenous: Constant 
Lag Length: 1 (Automatic - based on SIC, maxlag=1) 
t-Statistic 
Prob.* 
Augmented Dickey-Fuller test statistic 
-4.254506 
0.0232 
Test critical values: 
1% level 
-5.119808 
5% level 
-3.519595 
10% level 
-2.898418 
Azərbaycanda tədqiq olunan illərdə ÜDM-in faktiki, modeldən alınan və onlar ara-
sındakı kənarlaşmanın qrafiki təsviri aşağıdakı qrafikdə təsvir olunmuşdur. 
-.15
-.10
-.05
.00
.05
.10
10.8
10.9
11.0
11.1
11.2
11.3
11.4
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Residual
Actual
Fitted
Şəkil 1. ÜDM-in faktiki, modeldən alınan və onlar arasındakı kənarlaşmanın qrafiki 
təsviri aşağıdakı qrafikdə təsvir olunmuşdur. Burada Actual - faktiki, Fitted – modeldən 
alınan, Resuidual - faktiki qiymətlərlə modeldən alınan qiymətlərin fərqini göstərir. 
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 164 - 173 
Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 164 - 173 

---

162 
Şəkil 1-dən göründüyü kimi ÜDM-in faktiki qiymətləri ilə model (1)-dən alınan 
qiymətləri xeyli yaxındır. 
Ekonometrik modelin digər əsas statistik xarakteristikaları və müvafiq testlər də 
göstərmişdir ki, model adekvatdır. 
(1)
Modelinə əsasən deyə bilərik ki, Azərbaycanda ÜDM-in elm xərclərinə nəzərən 
elastiklik əmsalı 0.373624054688-dir, yəni 15 il əvvəl elmə çəkilən xərclərin 1% 
artması hazırkı dövrdə ÜDM-in həcmini təxminən 0,37% artırır. Loqarifmik modeldə 
elastiklik əmsalı sabit olduğu üçün deyə bilərik ki, cari ildə elmə çəkilən xərclər 
ortalama 15 ildən sonra ÜDM-in həcmini təxminən 0,37% artırır, yəni elə elmi kəşflər 
var ki, onun iqtisadiyyata tətbiqi 15 ildən tez və eləsi də var ki, 15 ildən daha sonra 
baş verir. Yada salmaq lazımdır ki, həmyerlimiz dünyaca məşhur Lütfizadənin qeyri-
səlis məntiq nəzəriyyəsi 30 ildən sonra Yaponiyada öz tətbiqini tapmışdır. 
Nəticə
Tədqiqatın nəticəsi olaraq innovasiya yönümlü inkişafın fiskal mexanizmlərindən isti-
fadənin qiymətləndirilməsinə baxılmışdır. Bunun üçün ilk öncə innovasiyalı inkişafın 
mövcud vəziyyətinin svot təhlili, bu sahədə güclü və zəif tərəflər, eyni zamanda im-
kanlar və tərəddüdlər müəyyən olunmuşdur (GZİT təhlil). 
Məlum olmuşdur ki, ölkəmizdə innovasiya yönümlü inkişaf üçün əlverişli mühit olsa 
da, tətbiqində müəyyən çatışmazlıqlar var. Daha sonra elmə ayrılan xərclərin iqtisadi 
inkişafa təsirini qiymətləndirmək üçün ekonometrik model qurulmuşdur. Modelin 
nəticəsinə görə Azərbaycanda ÜDM-in elm xərclərinə nəzərən elastiklik əmsalının 
0.37-yə bərabər olduğu müəyyən edilmişdir. Loqarifmik modeldə elastiklik əmsalı 
sabit olduğu üçün deyə bilərik ki, cari ildə elmə çəkilən xərclər ortalama 15 ildən sonra 
ÜDM-in həcmini təxminən 0,37% artırır. Qeyd edək ki, əvvəllər elmin iqtisadi inki-
şafa təsiri daha ortalama uzun illərlə xarakterizə olunurdu. Lakin son illərdə informa-
siya texnologiyalarının inkişafı, elmi informasiyaların, o cümlədən elmi yeniliklərin 
elektron formada sürətlə yayılması elmə çəkilən xərclərin azalmasına səbəb olmuş, o 
cümlədən elmi nəticələrin istehsalata tətbiqini də xeyli sürətləndirmişdir.