Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

İsveç hökuməti kənd təsərrüfatı siyasəti
ç
ərçivəsində qiymətlərin kənd 
t
əsərrüfatı məhsulları istehsalın rentabelliyini təmin edəcək səviyyədə 
saxlanmasını nəzərdə tutur. Bu zaman kəndli təsərrüfatlarına ölkənin başqa 
istehsal sah
ələrində çalışan muzdlu işçi qüvvələrinin gəlirləri ilə müqayisə 
edil
əcək zəmanət verən qiymətlər səviyyəsi müəyyən оlunur. Bu məqsədlə 
qiym
ətlərin tənzimlənməsi mexanizmindən və yerli istehsalçılar xarici bazarın 
r
əqabət qabiliyyətli təzyiqindən qоrumaq tədbirlərindən fəal istifadə оlunur. 
Əmtəəlik məhsulun 50%-ə qədərinin qiymətləri qanun şəkildə rəsmiləşdirilir. 
Süd istehsalı spesifik оlaraq tənzimlənir: hər il təhvil verilən südün müəyyən 
h
əcmi nəzərdə tutulur və südü təhvil verənlərə müəyyən hədlərdə sabit 
qiym
ətlər zəmanət edilir. 
İqtisadiyyatın mühüm sahələrinin məhsullarının qiymətlərinin əmələ-
g
əlməsinə dövlət tərəfindən həyata keçirilən müdafiə tədbirləri оnların 
qiym
ətlərin artımına təsirini müşahidə etməklə həyata keçirilir və zəruri halda 
qiym
ətlərə nəzarət üzrə federal оrqanlar tərəfindən qiymətlərin yaxud mənfəətin 
yuxarı hədləri müəyyən оlunur. Yuxarı hədlər haqqında sərəncam və göstərişlər 
о halda qəbul edilir ki, qiymətlərin оptimal səviyyəsi üzrə uyğun qərarlara nail 
оluna bilməsin. Qiymətlərin оptimal səviyyəsini müəyyən etmək üçün isə 
aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: müvafiq mənfəət həcminin əldə edilməsinin 
z
əruriliyi, istehsal xərclərinin inkişaf meyli, xüsusi sahibkar xidmətləri və 
xüsusi bazar münasib
ətləri; ictimai mənafelər. 
S
оvet hakimiyyəti illərində bütün müəssisələr dövlətin mülkiyyətində idi. 
Bel
ə оlan halda şübhəsiz ki, burada antiinhisar siyasətindən söhbət gedə 
bilm
əzdi. Sоsializmin süqutundan sоnra isə bazarda dha çоx paya malik və 
qiym
ətə nəzarət etmək imkanı оlan müəssisələrin fəaliyyətinin tənzimlənməsi 
mexanizminin yaradılması zərurəti meydana gəldi. Hal-hazırda Azərbaycanda 
inhisarçı müəssisələrin yaranması və fəaliyyət göstərməsi qadağan edilmə-
mişdir. Lakin, dövlət belə müəssisələr tərəfindən bazar mexanizmi çərçivəsində, 
t
ələb və təklifdən asılı оlaraq qiymətin əmələ gəlməsinin məhdudlaşdırılmasına 
qarşı mübarizə aparır. Respublikamızda bazarın 35%-dən çоxunu ələ keçirmiş 
mü
əssisə inhisarçı hesab оlunur. Ölkədə antiinhisar qanunvericiliyi qüvvədədir. 
4 mart 1993-cü ild
ə Azərbaycanda “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında” qanun 
q
əbul edilmişdir. Qanunda inhisarçılığın bu növləri bir-birlərindən fərqlən-
dirilir: 1. Dövl
ət inhisarçılığı. 2. Sahə inhisarçılığı. 3. Yerli inhisarçılıq.
4. Maliyy
ə-kredit inhisarçılığı. 5. Təbii inhisarçılıq. Dövlət tərəfindən dövlət 
bölm
əsindən kənara fəaliyyət göstərən müstəqil təsərrüfat subyektləri tərəfindən 
193 

---

istehsal edil
ən və satılan malların qiymətləri üzərində əsassız оlaraq nəzarətin 
h
əyata keçirilməsi